Της Μαρίας Πολίτου,
Τον Μάιο του 1945, η Γερμανία ηττήθηκε ολοκληρωτικά από τους Συμμάχους στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και τότε επήλθε η διαίρεση της Ευρώπης σαν ένα πολύ σημαντικό γεγονός. Πολλές πόλεις της Γερμανίας είχαν καταστραφεί ολοσχερώς από πολλούς βομβαρδισμούς, ενώ ακόμα και το Βερολίνο που αποτελούσε την πρωτεύουσα ήταν ερειπωμένο. Τότε, οι νικητήριες συμμαχικές δυνάμεις άσκησαν κοινή εξουσία και έλεγχαν την Γερμανία ως σύνολο. Στις συμμαχικές δυνάμεις συμπεριλαμβάνονταν οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Βρετανία, η Σοβιετική Ένωση και η Γαλλία.
Από τις 17 Ιουλίου έως και τις 2 Αυγούστου του 1945 διεξήχθη η Διάσκεψη του Πότσδαμ, όπου οι τέσσερις συμμαχικές δυνάμεις διαίρεσαν την Γερμανία σε ισάριθμες ζώνες κατοχής. Εκεί, συμφώνησαν να θέσουν τα εδάφη Ανατολικά της γραμμής Όντερ-Νάισσε υπό πολωνική διοίκηση, και συνεπώς αυτό σήμαινε ότι οι Γερμανοί οι οποίοι κατοικούσαν εκεί θα έπρεπε να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους και να περάσουν στην Δυτική πλευρά της Γερμανίας, αναζητώντας εκεί στέγη. Οι Σύμμαχοι αποφάσισαν να εφαρμόσουν τέσσερις βασικές παραμέτρους προς τον Γερμανικό λαό: αποναζιστικοποίηση, αποστρατικοποίηση, αποκέντρωση και εκδημοκρατισμό. Στην σύγχρονη γερμανική ιστορία αυτά τα τέσσερα κριτήρια έμεινα γνωστά ως “D’s”, δηλαδή: Denazifizierung, Demilitarisierung, Dezentralisierung, Demokratisierung. Αυτό που ήθελαν να πετύχουν ήταν να εκδημοκρατίσουν τους Γερμανούς και να τους αποπνεύσουν το αίσθημα της ελευθερίας, το οποίο είχε καταπιεστεί υπό την ηγεσία του Αδόλφου Χίτλερ.
Το 1946, πολλά μέλη της ναζιστικής οργάνωσης της Γερμανίας καταδικάστηκαν σε θάνατο. Ωστόσο, οι τέσσερις δυνάμεις δεν εφάρμοζαν την πολιτική που είχαν ορίσει με βάση τα προβλεπόμενα, με αποτέλεσμα πολλοί αθώοι άνθρωποι να φυλακίζονται και πολλοί ένοχοι να μην καταδικάζονται για τίποτα. Οι Σύμμαχοι είχαν θέσει αυτές τις τέσσερις αρχές προκειμένου να μπορέσουν να επανεκπαιδεύσουν τους Γερμανούς στις δημοκρατικές αξίες και σε ένα αντιναζιστικό πνεύμα, παρ’ όλο που πολλοί υποστηρίζουν ότι ο γερμανικός λαός είχε αρχίσει να μην υποστηρίζει τον ναζισμό πολύ πιο πριν, ήδη από τότε που αυτοκτόνησε ο Αδόλφος Χίτλερ. Όσον αφορά στη δομή της χωράς, η σοβιετική προπαγάνδα προσπαθούσε να παρουσιάσει τις Δυτικές δυνάμεις ως παράγοντες που επιθυμούσαν την διαίρεση του Γερμανικού λαού. Οι Σοβιετικοί είχαν τον έλεγχο στην Ανατολική ζώνη της Γερμανίας και προσπαθούσαν να πείσουν τον λαό ότι επιθυμούν την ένωση των δύο πλευρών έτσι ώστε να πάρουν τους Δυτικογερμανούς με το μέρος τους.
Η κατάσταση την χρονιά μετά τον πόλεμο, ήταν πολύ τραγική. Η οικονομία δεν λειτουργούσε, υπήρχε έλλειψη τροφίμων και οι άνθρωποι βρίσκονταν σε δυσχερή κατάσταση. Όλα αυτά ήταν συνεπακόλουθα, καθώς το 1947 η χώρα ενεπλάκη στον Ψυχρό Πόλεμο και ουσιαστικά χωρίστηκε σε δύο μέρη. Η θέση της Γερμανίας προβλεπόταν ως ιδιαίτερα σημαντική τόσο στρατηγικά όσο και οικονομικά για την Ανατολή και την Δύση. Συγκεκριμένα, το Δυτικό μέρος της Γερμανίας εκείνη τη χρονιά συμπεριλήφθηκε στο σχέδιο Μάρσαλ για την ευρωπαϊκή οικονομική ανασυγκρότηση. Προκειμένου να ενισχυθεί ο ρόλος των Γερμανών στην άσκηση της πολιτικής, ιδρύθηκε στην Διζωνία το «Οικονομικό Συμβούλιο».
Τον Ιούνιο του 1948, μετά από διάσκεψη στο Λονδίνο, πάρθηκε η απόφαση να δημιουργηθεί η κυβέρνηση της Δυτικής Γερμανίας. Εκεί αποφάσισαν για Συντακτική Συνέλευση και για δημιουργία Δυτικογερμανικού συντάγματος. Μετά τον Ιούνιο του 1948, η επιχειρηματική εμπιστοσύνη στην Γερμανία ενισχύθηκε, καθώς εισήχθη ένα νέο σταθερό νόμισμα και η βαριά βιομηχανική παραγωγή επιταχύνθηκε με το σχέδιο Μάρσαλ. Οι Αμερικάνοι και οι Βρετανοί θεωρούσαν ότι η Δυτική μεριά της Γερμανίας αποτελούσε ένα πολύ σημαντικό κομμάτι προκειμένου να μπορέσει να καταπολεμηθεί ο σοβιετικός κομμουνισμός, καθώς βρισκόταν στην πρώτη γραμμή απέναντι στον Κόκκινο Στρατό. Παρά ταύτα, οι Γάλλοι ήταν πιο επιφυλακτικοί και ήθελαν να εκμεταλλευτούν τις γερμανικές πρώτες ύλες, χωρίς όμως να δημιουργηθεί πάλι ένα ισχυρό γερμανικό κράτος. Ωστόσο, επειδή οι Γάλλοι εξαρτώνται οικονομικά από τις ΗΠΑ δεν μπορούσαν να αντιδράσουν στην αγγλοαμερικανική πολιτική και δεν προκάλεσαν μεγάλες αντιδράσεις. Με την σειρά τους, η Αμερική και η Βρετανία, έθεσαν κάποιους περιορισμούς στην γερμανική ανεξαρτησία, όπως στον τομέα της βιομηχανίας, ίδρυσαν μία διεθνή αρχή για να ελέγχει πόρους σε άνθρακα και χάλυβα και δημιούργησαν μία στρατιωτική επιτροπή ασφάλειας για να εγγυηθούν τον αφοπλισμό. Αυτές οι παραχωρήσεις θα ήταν το προμήνυμα ώστε να συγχωνευτούν και οι τρεις Δυτικές ζώνες σε μία ενιαία οντότητα και να ιδρυθεί το Δυτικό γερμανικό κράτος.
Η δημοκρατία, είχε αρχίσει ήδη να ενδυναμώνεται στην Γερμανία και ο σκοπός των Συμμάχων να επιτυγχάνεται. Τον Σεπτέμβριο του 1948, συστάθηκε στη Βόννη ένα κοινοβουλευτικό συμβούλιο για να σχεδιάσει έναν Θεμελιώδη Νόμο. Στην ουσία, αυτός ο νόμος ήταν ένα σύνταγμα, το οποίο σκόπευε να αποτελέσει μία προσωρινή διευθέτηση, ώστε η Γερμανία να ενωθεί ξανά. Οι διαβουλεύσεις στη Βόννη βασίζονταν σε κανόνες που καθορίστηκαν από τους Συμμάχους. Εκεί συμφωνήθηκε ότι η Δυτική Γερμανία θα είχε ένα φιλελεύθερο δημοκρατικό σύνταγμα με σημαντικές εξουσίες αποκεντρωμένες προς τις Lander (ομοσπονδιακά κράτη). Το σύνταγμα θα εγγυόταν τις δημοκρατικές ελευθερίες και τις φιλελεύθερες απόψεις. Επιπλέον, η πόλη θα συνέχιζε να είναι υπό την κατοχή των τεσσάρων δυνάμεων και νομικά διαχωρισμένη από την υπόλοιπη Γερμανία. Μέχρι τον Μάιο του 1949, συνεχίστηκαν οι εργασίες προκειμένου να εκπονηθεί ο Θεμελιώδης Νόμος. Μέσω του Θεμελιώδους Νόμου καθορίστηκαν ορισμένα πολιτικά δικαιώματα, τα οποία περιλάμβαναν την ελευθερία της έκφρασης, της συνάθροισης, της θρησκείας και της μετακίνησης, τα οποία έως τότε απαγορεύονταν. Ένα άλλο σημαντικό γεγονός που έλαβε χώρα το 1949 αφορά στο ότι οι Δυτικοί σύμμαχοι κατάφεραν να συνεχίσουν τον ανεφοδιασμό του Βερολίνου με αερογέφυρα καθ’ όλη την διάρκεια του χειμώνα, με αποτέλεσμα η Σοβιετική Ένωση να ματαιώσει τον αποκλεισμό και να ενδυναμώσει την εμπιστοσύνη της Δυτικής Γερμανίας στις Δυτικές δυνάμεις.
Η δημιουργία της Δυτικής Γερμανίας αποτέλεσε μία πολύπλοκη διαδικασία από το 1946 έως και το 1949. Αυτή η διαδικασία απαιτούσε οικονομική, πολιτική και κοινωνική ανασυγκρότηση μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Εν τέλη, μέσω των ενεργειών και των μεταρρυθμίσεων που προέκυψαν εκείνα τα χρόνια η Δυτική Γερμανία αναδείχθηκε ως μία δημοκρατική και οικονομικά ανεπτυγμένη χώρα, με την υποστήριξη των Συμμαχικών Δυνάμεων.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Young, J. W., (1941), Η Ευρώπη του Ψυχρού Πολέμου, 1945-1991, Λονδίνο: Hodder & Stoughton Publishing.
- Collancz, V., (1947), In Darkest Germany, London: Λονδίνο: Victor Collancz Ltd.
- Gaddis, J. L., (2007), The cold war, Λονδίνο: Penguin Publisher.
