Της Κατερίνας Δημητρακοπούλου,
Έχουν περάσει δύο δεκαετίες από τότε που ο Reccep Tayyip Erdogan ανέβηκε για πρώτη φορά στην εξουσία στη Τουρκία. Ωστόσο, φέτος είναι η πρώτη φορά που αντιμετωπίζει την πιθανότητα της ήττας. Το αποτέλεσμα των εκλογών του Μαΐου αποτελεί μία από τις πιο πολυαναμενόμενες εξελίξεις σε παγκόσμιο επίπεδο.
Ήδη, ο πρώτος γύρος των εκλογών στις 14 Μαΐου ήταν μεγάλη έκπληξη για την παγκόσμια κοινότητα. Οι δημοσκοπήσεις, οι οποίες έδειχναν τον πολιτικό αντίπαλο του Erdogan, τον Kemal Kilicdaroglu, να βρίσκεται στην πρωτιά, έπεσαν έξω. Κανένα από τα δύο κόμματα δεν κατάφερε να λάβει την πλειοψηφία του 50%. Παρόλα αυτά, το κόμμα του Erdogan, το κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP), προηγήθηκε, έχοντας λάβει το 49,5% των ψήφων, ενώ ακολούθησε το κόμμα του Kilicdaroglu, το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP) με 44,8%. Ιδιαίτερη έκπληξη αποτέλεσε, επίσης, το ποσοστό των ψήφων που κατάφερε να συλλέξει το κόμμα του Sinan Ogan, η Συμμαχία ATA, ένα ακροδεξιό κόμμα που έλαβε το 5,3% των ψήφων.
Όμως, πώς προέκυψε για πρώτη φορά μετά από 20 χρόνια να απειλείται η θέση του Erdogan;
Οι βασικοί λόγοι μείωσης της δημοτικότητάς του διαφαίνονται στην οικονομία της Τουρκίας και την έλλειψη βασικών δικαιωμάτων των πολιτών, αλλά, επίσης, και στις επιπτώσεις των σεισμών που χτύπησαν την Τουρκία και τη Συρία τον Φεβρουάριο, με περισσότερες από 50 χιλιάδες ανθρώπινες απώλειες.
Τα τελευταία χρόνια, ο Erdogan έχει καταφέρει να φτάσει τον πληθωρισμό στο 80%, να καταστήσει τον θρησκευτικό φονταμενταλισμό ακόμα εντονότερο και έχει αποχωρήσει από τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης για την καταπολέμηση της έμφυλης βίας. Η Τουρκία, διαρκώς, γίνεται μια χώρα που δύσκολα μπορεί να ζήσει κανείς. Αποκορύφωμα σε όλα αυτά αποτελούν οι σεισμοί του Φεβρουαρίου, για τους οποίους οι Τούρκοι πληγέντες κατηγορούν τον Erdogan για την κακή διαχείριση των προσπαθειών έρευνας και διάσωσης, αλλά και για την αποτυχία προσαρμογής των κατασκευαστικών πρακτικών τα προηγούμενα χρόνια. Κάτω από αυτές τις συνθήκες, ο Kemal Kilicdaroglu βρήκε εύφορο έδαφος για να παρουσιάσει έναν εναλλακτικό τρόπο ζωής για τους τούρκους πολίτες, κάτω από τη δική του διακυβέρνηση.
Το πρόγραμμα του Kilicdaroglu περιλαμβάνει μείωση του πληθωρισμού κατά τουλάχιστον 10% και υποστήριξη προς την ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα και τις εθνικές μειονότητες, όπως τους Κούρδους και τους Αλαουίτες, τη μουσουλμανική μειονότητα στην οποία και ο ίδιος ανήκει. Επιπλέον, υποσχέθηκε να βοηθήσει τα θύματα των σεισμών, καθώς και τους Σύριους πρόσφυγες να επαναπατριστούν. Ο Kilicdaroglu επιθυμεί, επίσης, να καταστήσει το κοινοβουλευτικό σύστημα της Τουρκίας περισσότερο δημοκρατικό, κάνοντας ορισμένες μεταρρυθμίσεις, όπως να αφαιρέσει το δικαίωμα του αρχηγού κράτους να ασκεί βέτο στη νομοθεσία. Από την άλλη, μια πιθανή νίκη του Erdogan θα σήμανε ακόμα περισσότερη καταπίεση και συμμόρφωση με τους νόμους που, ήδη, έχει επιβάλει τις προηγούμενες δύο δεκαετίες.
Όσον αφορά την εξωτερική πολιτική του Kilicdaroglu, το πρόγραμμά του περιλαμβάνει επαναπροσδιορισμό των τεταμένων σχέσεων με τις Η.Π.Α. και την Ε.Ε. Συγκεκριμένα, η άνοδος στην εξουσία ενός νέου Τούρκου ηγέτη θα επιστρέψει στις Η.Π.Α. να απομακρύνουν την Τουρκία από τη Ρωσία, με την οποία ο Erdogan έχει αποκτήσει μια αρκετά στενή σχέση συνεργασίας, αγοράζοντας, μάλιστα, από αυτήν πυραύλους το 2019, παρά τις αντιδράσεις των Ηνωμένων Πολιτειών. Οι Η.Π.Α. επιθυμούν η Τουρκία να διαδραματίσει πάλι έναν σημαντικό ρόλο στο ΝΑΤΟ, ιδιαίτερα λόγω του γεγονότος ότι κατέχει τον δεύτερο μεγαλύτερο στρατό στη συμμαχία, μετά από τις ίδιες. Έτσι, θα ανοίξει ο δρόμος για την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, μια διαδικασία που ο Erdogan έχει φράξει. Ταυτόχρονα, ο Kilicdaroglu, εκφράζοντας για άλλη μια φορά τη διάθεσή του να ανοιχτεί προς τη Δύση, έχει υποστηρίξει ότι θα προωθήσει μια ειρηνευτική συμφωνία ανάμεσα στη Ρωσία και την Ουκρανία.
Όσον αφορά, την ευρωπαϊκή της διάσταση, αν και η Τουρκία βρίσκεται υπό καθεστώς υποψηφιότητας για ένταξη στην Ε.Ε. από το 1999, μια τέτοια εξέλιξη είναι αρκετά απίθανο να συμβεί στο άμεσο μέλλον. Παρ’ όλα αυτά, ο Kilicdaroglu σκοπεύει μέσω της υπογραφής διμερών συμφωνιών να προσεγγίσει την Ε.Ε. Ελπίζει ότι η βελτίωση των σχέσεων να διευκολύνει τις διαδικασίες αποστολής βοήθειας προς τις πληγείσες από τον σεισμό περιοχές, αλλά και να ανοίξει τον δρόμο για την αντιμετώπιση του πληθωρισμού στην Τουρκία. Παρ’ όλα αυτά, κάνει ξεκάθαρο ότι δεν θα επιτρέψει σε τρίτες χώρες να επέμβουν στα εσωτερικά ζητήματα της χώρας.
Ο Erdogan, από την άλλη, αν και τις τελευταίες δύο δεκαετίες ασκεί μια εξωτερική πολιτική με βασικό γνώμονα το εθνικό συμφέρον, ίσως, χρειαστεί να συμμορφωθεί με τις πιέσεις της Δύσης, καθώς τα οικονομικά προβλήματα της χώρας μπορούν, πλέον, να αντιμετωπιστούν μόνο με εξωτερική αρωγή.
Όσον αφορά τις σχέσεις με την Ελλάδα, οι εκλογές στην Τουρκία είναι καθοριστικές για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Παρά το τεταμένο κλίμα στο οποίο συνήθως βρίσκονται οι δύο χώρες, οι μήνες πριν τις εκλογές ήταν αρκετά ήρεμοι. Βασικό αίτιο ήταν η Διπλωματία των Σεισμών και η ελληνοτουρκική συμφωνία του 1999 για αμοιβαία παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας σε περίπτωση σεισμού. Τον Φεβρουάριο η Ελλάδα ήταν από τις πρώτες χώρες που πρόσφερε αρωγή στον πληγέντα γείτονά της, δημιουργώντας ένα θετικό κλίμα ανάμεσά τους.
Έτσι, το αποτέλεσμα των εκλογών στις δύο χώρες γίνεται ακόμη πιο κρίσιμο, εφόσον μέσω της ανάδειξης νέων αρχηγών κράτους, δύναται να γίνει εκμετάλλευση της ευνοϊκής αυτής περιόδου, προς βελτίωση των διμερών τους σχέσεων. Ένας Τούρκος ηγέτης που υποστηρίζει λιγότερο εθνικιστικές θέσεις απ’ ό,τι ο Erdogan σίγουρα θα μείωνε τα επιθετικά επεισόδια στο Αιγαίο. Επιπλέον, το κλίμα θα γινόταν πιο ευνοϊκό για την επίτευξη μιας συνεργασίας για πράσινη μετάβαση, αλλά και για εξόρυξη των κοιτασμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου στη Μεσόγειο και τη Μαύρη Θάλασσα. Η εκλογή ενός νέου Τούρκου Προέδρου θα μπορούσε, επίσης, να αποδειχθεί ύψιστης σημασίας για το Κυπριακό, καθώς θα ξεκινούσε έναν νέο κύκλο διαλόγων.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Al Jazeera (2023). Turkey’s election likely heading to run-off; Erdogan has the edge. Διαθέσιμο εδώ
- Reuters (2023). Turkish presidential candidate Kilicdaroglu says market gains show confidence he will win. Διαθέσιμο εδώ
- Buchholz, K. (2023). Turkey 2023 Elections: Erdoğan Faces Runoff Election for Turkish Presidency, Statista. Διαθέσιμο εδώ
- Αφεντούλη, Ι. (2023). Τουρκικές εκλογές: Η Τουρκία σε σταυροδρόμι. Το Βήμα. Διαθέσιμο εδώ
- Κοσκούν, Α. (2023). Μια νέα αρχή για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Το Βήμα. Διαθέσιμο εδώ
