Της Χριστίνας Αθανασέλλη,
Ως κλιματική αλλαγή ορίζονται, σύμφωνα με τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών, όλες εκείνες οι μακροπρόθεσμες αλλαγές στις θερμοκρασίες και στα καιρικά μοτίβα. Οι αλλαγές αυτές στον μεγαλύτερο βαθμό οφείλονται -πλέον- στις ανθρώπινες δραστηριότητες, και κυρίως σε αυτές που περιλαμβάνουν καύση ορυκτών καυσίμων, δηλαδή, του άνθρακα, του πετρελαίου και του φυσικού αερίου, μια διαδικασία, η οποία οδηγεί τελικά σε αύξηση της θερμοκρασίας. Εκτός από τα παραπάνω, άλλες δραστηριότητες, όπως η αποψίλωση των δασών, οι βιομηχανικές και γεωργικές εργασίες και οι μεταφορές είναι μόνο ορισμένες από τις δραστηριότητες εκείνες που οδηγούν στην απελευθέρωση διοξειδίου του άνθρακα και μεθανίου, αερίων επιβλαβών για το περιβάλλον και υπεύθυνων για το φαινόμενο του θερμοκηπίου.
Το έτος 2021 υπήρξε εκείνο το οποίο εμφάνισε τη μεγαλύτερη άνοδο στις συγκεντρώσεις μεθανίου των τελευταίων χρόνων, όπως εκδόθηκε από το Δελτίο Αερίων Θερμοκηπίου του ΟΗΕ. Προκάλεσε ιδιαίτερη αίσθηση το γεγονός πως, σύμφωνα με τα δεδομένα του Δελτίου, τα επίπεδα διοξειδίων του άνθρακα από το 2020 έως και το 2021 παρουσίασαν αύξηση μεγαλύτερη από τον μέσο ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης τα τελευταία χρόνια. Από το 1990 έως το 2021, σύμφωνα με την έκθεση η επίδραση των αερίων (κυρίως διοξείδιο του άνθρακα, μεθάνιο και υποξείδιο του αζώτου) στη θερμοκρασία της Γης έχει αυξηθεί σχεδόν κατά 50%.
Παρόλα αυτά, ο αντίκτυπος της κλιματικής αλλαγής δεν περιορίζεται στην αύξηση της θερμοκρασίας. Οι ξηρασίες, η λειψυδρία, η άνοδος της στάθμης της θάλασσας, οι πλημμύρες, οι καταιγίδες, οι πυρκαγιές και η μείωση της βιοποικιλότητας είναι μόνο μερικές από τις συνέπειες της αύξησης των ποσοστών διοξειδίου του άνθρακα, μεθανίου και αζώτου στην ατμόσφαιρα. Βέβαια, οι μεταβολές στο φυσικό περιβάλλον έχουν μεγάλη επίδραση στις συνθήκες ζωής των ανθρώπων, τόσο βραχυπρόθεσμα στην καθημερινότητά τους όσο και μακροπρόθεσμα.
Το 2022 υπήρξε, σύμφωνα με τη NOAA (National Oceanic Atmospheric Administration), η έκτη πιο ζεστή χρονιά από τότε που ξεκίνησε η συστηματική καταγραφή θερμοκρασιών, πριν σχεδόν 40 χρόνια, ενώ είναι σημαντικό να αναφερθεί εδώ πως οι δέκα πιο ζεστές χρονιές έλαβαν χώρα μετά το 2010. Για την Αφρική, ο Δεκέμβρης του 2022 ήταν όσο ζεστός ήταν ο Δεκέμβρης του 2016, γεγονός που —ίσως— δείχνει τις μικρές έως μηδαμινές βελτιώσεις των επιπέδων της θερμοκρασίας που αποτελούν πρακτικά μια αντανάκλαση της μικρής έως ανύπαρκτης ουσιαστικής παγκόσμιας δράσης για την άμβλυνσή του.
Έχοντας, ως δεδομένα τα παραπάνω στοιχεία, αξίζει να αναφερθεί κανείς στην περίπτωση της Σομαλίας. Βρίσκεται ανατολικά της Αφρικής και θεωρείται πως κατέχει μία από τις υψηλότερες θέσεις των κρατών εκείνων που είναι πιο τρωτά και ευάλωτα όσον αφορά τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, παρόλο που ακόμη υπάρχει διχογνωμία στις διεθνείς συζητήσεις για το ποια ακριβώς είναι τα κριτήρια εκείνα που καθορίζουν ένα κράτος ευάλωτο. Η Διεθνής Επιτροπή Διάσωσης (IRC) αναμένει πως περισσότεροι από 8 εκατομμύρια Σομαλοί, δηλαδή σχεδόν ο μισός πληθυσμός, είναι πιθανό να υποφέρουν από λιμό κατά τη διάρκεια του 2023 εξαιτίας της κλιματικής κρίσης, ένα ζήτημα που είναι δύσκολο να εισακουστεί και να αντιμετωπιστεί λόγω της πολιτικής αστάθειας στη χώρα.
Το 2021, εκτοπίστηκαν παραπάνω από 1.000.000 άνθρωποι από τη Σομαλία εξαιτίας της εκτεταμένης τοπικά και χρονικά ξηρασίας, ενώ το 2022 έφυγαν 68.000 άνθρωποι. Οι μετακινήσεις αυτές οφείλονται στις επιπτώσεις πέντε διαδοχικών περιόδων κακής βροχόπτωσης και ξηρασίας αλλά και εξαιρετικά υψηλών τιμών στα τρόφιμα σε συνδυασμό με τις συγκρούσεις, την ανασφάλεια και τις ασθένειες που επικρατούν στην περιοχή.
Η κατάσταση αυτή δυστυχώς συνεχίζεται, όπως είχε προβλεφθεί, και το 2023. Τον Μάιο του 2023 ξεχείλισε ο ποταμός Shabelle και προκάλεσε καταστροφές στην πόλη της κεντρικής Σομαλίας εκτοπίζοντας 250.000 ανθρώπους, αριθμός που αποτελεί σχεδόν το σύνολο του πληθυσμού. Φαίνεται πως παρόλο που το 2019 οι ντόπιοι κατασκεύασαν ένα αμυντικό τείχος στις όχθες του ποταμού, το οποίο σε προηγούμενες βροχοπτώσεις κατάφερε να συγκρατήσει τα νερά και να αποφευχθούν οι πλημμύρες, αυτή τη φορά δεν ήταν επαρκές.
Σε κάθε περίπτωση, η Σομαλία δεν είναι ούτε η πρώτη ούτε η μοναδική χώρα η οποία υφίσταται τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και μάλιστα, αξίζει να ληφθεί υπόψη το γεγονός πως χώρες φτωχές σαν τη Σομαλία, που είναι λιγότερο υπεύθυνες για τα επίπεδα κλιματικής αλλαγής σε σχέση με τις αναπτυγμένες χώρες, επωμίζονται συγκριτικά άνισο μερίδιο των συνεπειών αυτής. Αν και ένα τέτοιο ζήτημα απαιτεί επαγρύπνηση, συντονισμένη δράση, αμεσότητα και πρόβλεψη για βοήθεια των πληγέντων κρατών, ένα από τα σημαντικότερα βήματα, ήδη, έχει λάβει χώρα: Το 2015 υπήρξε μια νομικά δεσμευτική διεθνής συνθήκη για την κλιματική αλλαγή, η Συμφωνία του Παρισίου, που υιοθετήθηκε από 196 μέλη του Ο.Η.Ε. Στη Συμφωνία αυτή προβλέπεται οικονομική και τεχνική βοήθεια στα κράτη που τη χρειάζονται. Πράγματι ο Ο.Η.Ε. έχει προβεί στην εγκαθίδρυση ραντάρ τα οποία μπορούν να στείλουν προειδοποιητικά σήματα σε περίπτωση έντονων καιρικών φαινομένων. Ωστόσο, τα ραντάρ αυτά στέλνουν προειδοποιήσεις σε διάστημα πολύ σύντομο από όταν ξεσπάει μια καταιγίδα που μπορεί να οδηγήσει σε πλημμύρα. Συνεπώς, δεν αποτελεί μια βιώσιμη λύση για την αντιμετώπιση της κατάστασης, καθώς η σωστή πρόβλεψη δεν είναι πάντα δυνατή.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- What is climate change?, United Nations. Διαθέσιμο εδώ
- Climate change: Co2 and methane in our atmosphere reach record levels, UN news – United Nations. Διαθέσιμο εδώ
- Mohamed Gabobe, ‘Νo one saw this level of devastation coming’: Climate crisis worsens in Somalia (2023) The Guardian. Διαθέσιμο εδώ
- Assessing the global climate in 2022 (2023), National Centers for Environmental Information (NCEI). Διαθέσιμο εδώ
