Της Ευρυδίκης Φατώλια,
Λίγα εικοσιτετράωρα μετά τις κοινοβουλευτικές εκλογές στην Ελλάδα, έρχεται η ώρα της αξιολόγησης των αποτελεσμάτων. Εν προκειμένω, αξίζει περισσότερο να επικεντρωθούμε στις δημοσκοπήσεις, στις προβλέψεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, υπό τη σκοπιά των ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων.
Ανέκαθεν, οι δημοσκοπήσεις αποτελούσαν κόκκινο πανί για τα πολιτικά κόμματα στη διάρκεια της εκάστοτε προεκλογικής περιόδου, με τους εκπροσώπους να δίνουν μάχη για την απόδειξη της αναξιοπιστίας τους. Λαμβάνοντας υπόψιν τα εκλογικά αποτελέσματα της 14ης Μαΐου στη γειτονική Τουρκία, θα έλεγε κανείς ότι η δυσπιστία είναι μάλλον δικαιολογημένη, καθώς –στη συγκεκριμένη περίπτωση– αποδείχθηκαν εσφαλμένες. Στην Ελλάδα, όμως, πέρα από τις κλασικές δημοσκοπήσεις, σημαντικό ρόλο έπαιξαν και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Καθώς, τουλάχιστον οι αρχηγοί των δύο μεγαλύτερων κομμάτων, επιδόθηκαν, καθ’ όλη τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου, σε έναν αγώνα κατάκτησης του ΤikΤok, αξίζει να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στον ρόλο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, στη διαμόρφωση του εκλογικού αποτελέσματος, με ιδιαίτερη έμφαση στα προσωπικά δεδομένα.
Έναυσμα αποτέλεσε μια δημοσκόπηση ενός influencer εξαιρετικά δημοφιλούς στο νεανικό κοινό στο Instagram, στην οποία συμμετείχαν πάνω από 100.000 χρήστες. Για την ακρίβεια των γεγονότων, πράγματι το αποτέλεσμα πλησίασε αρκετά το τελικό αποτέλεσμα των κοινοβουλευτικών εκλογών. Αυτό που προκαλεί ιδιαίτερη ανησυχία, είναι ότι ένας τόσο μεγάλος αριθμός χρηστών συμμετείχε σε κάτι τέτοιο με τα προσωπικά τους στοιχεία, αποκαλύπτοντας ένα δεδομένο τόσο ευαίσθητο.
Στην Ελλάδα, γενικά, εφαρμόζεται ο νόμος 4624/2019 για την προστασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, ο οποίος ακολουθεί πιστά τις ευρωπαϊκές προδιαγραφές. Αξίζει, βέβαια, να σημειωθεί ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αποτελούν μια ατέρμονη δεξαμενή, μια κοινότητα με δικούς της κανόνες, όπου η πλήρης προστασία αυτών είναι σχεδόν αδύνατη. Ταυτόχρονα, η συναίνεση του υποκειμένου να απαντήσει και να αλληλεπιδράσει με κάποιον άλλο χρήστη, χρησιμοποιώντας τον προσωπικό του λογαριασμό, νομιμοποιεί τη χρήση –έως έναν βαθμό– των αποτελεσμάτων μιας δημοσκόπησης, αλλά το ερώτημα ως προς το ευαίσθητο προσωπικό δεδομένο της ψήφου ή της πρόθεσης ψήφου παραμένει.
Κι αν ο κίνδυνος για κάποια διαρροή ή, ακόμη χειρότερα, μελλοντική χειραγώγηση του εκλογικού σώματος φαντάζει ως μια υπερβολική θεωρία συνωμοσίας, αρκεί να θυμηθεί κανείς το σκάνδαλο με το Facebook και την Cambridge Analytica
Tο σκάνδαλο Facebook-Cambridge Analytica περιλαμβάνει τη συλλογή προσωπικών στοιχείων μέχρι και 87 εκατομμυρίων χρηστών του Facebook. Τα δεδομένα φέρονται να χρησιμοποιούνται, για να επιχειρήσουν να επηρεάσουν τη γνώμη των ψηφοφόρων εξ ονόματος των πολιτικών που τους προσέλαβαν. Μετά την ανακάλυψη, το Facebook ζήτησε συγγνώμη εν μέσω δημόσιας κατακραυγής. Η Cambridge Analytica προχώρησε στη συγκέντρωση δεδομένων, με έναν τρόπο που κρίθηκε «ακατάλληλος». Τον Δεκέμβριο του 2015, ο Guardian ανέφερε ότι ο γερουσιαστής των Ηνωμένων Πολιτειών, Ted Cruz, χρησιμοποίησε δεδομένα από αυτό το σκάνδαλο, και ότι τα υποκείμενα των δεδομένων δεν γνώριζαν ότι οι εταιρείες πωλούσαν και οι πολιτικοί αγοράζαν τα προσωπικά τους στοιχεία.
Τον Μάρτιο του 2018, οι New York Times, το The Guardian και το Channel 4 News τόνισαν το σκάνδαλο των δεδομένων, λαμβάνοντας νέες πληροφορίες από τον πρώην υπάλληλο της Cambridge Analytica, τον πληροφοριοδότη Christopher Wylie, σχετικά με το μέγεθος της συλλογής δεδομένων, των προσωπικών πληροφοριών που έχουν κλαπεί και της επικοινωνίας μεταξύ Facebook, Cambridge Analytica και πολιτικών αντιπροσώπων, που προσέλαβαν την Cambridge Analytica για να χρησιμοποιήσουν τα δεδομένα και να επηρεάσουν τη γνώμη των ψηφοφόρων.
Η Cambridge Analytica δημοσίευσε μια μη επαληθευμένη δήλωση, λέγοντας ότι τα στοιχεία που ελήφθησαν από την Kogan δε χρησιμοποιήθηκαν στις προεκλογικές εκστρατείες του Donald Trump το 2016 και του Ted Cruz. Το Facebook έστειλε ένα μήνυμα σε αυτούς τους χρήστες που θεωρείται ότι έχουν επηρεαστεί, λέγοντας ότι οι πληροφορίες πιθανόν περιλάμβαναν το «δημόσιο προφίλ», τη σελίδα που τους αρέσουν, τα γενέθλια και την τρέχουσα πόλη. Η εφαρμογή πήρε άδεια από τους χρήστες, να έχει πρόσβαση στη ροή ειδήσεων, στο χρονοδιάγραμμα και τα μηνύματά της. Με τη σειρά της, η Cambridge Analytica δημιούργησε τα ψυχολογικά προφίλ των υποκειμένων των δεδομένων, αφού τα δεδομένα ήταν αρκετά λεπτομερή.
Τα δεδομένα περιλάμβαναν, επίσης, τις θέσεις κάθε ατόμου. Για μια δεδομένη πολιτική εκστρατεία, τα δεδομένα ήταν αρκετά λεπτομερή, ώστε να δημιουργήσουν ένα προφίλ που πρότεινε τι είδους διαφήμιση θα ήταν πιο αποτελεσματικό να πείσει ένα συγκεκριμένο άτομο σε μια συγκεκριμένη τοποθεσία για κάποιο πολιτικό γεγονός.
Είναι προφανές ότι η κυριαρχία των social media τείνει να επεκταθεί και σε τομείς που μπορεί να επηρεάσουν μια ολόκληρη χώρα. Κρίνεται αναγκαίο οι χρήστες να ενημερωθούν για τη σοβαρότητα της χρήσης των ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων, αλλά και να λάβουν μέτρα για την προστασία τους. Γιατί μπορεί ο γνωστός influencer να εγγυάται την ανωνυμία, γεγονός αμφισβητήσιμο, αλλά μπορεί κανείς να πει το ίδιο και για το μέσο Instagram, Twitter ή Facebook;
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
-
Facebook–Cambridge Analytica data scandal, wikipedia.org, διαθέσιμο εδώ
