Του Ηλία – Λεωνίδα Λεοντάρη,
Στην τοποθεσία όπου βρισκόταν η αρχαία Αντίφελλος, στο νοτιοδυτικό άκρο των ακτών του Κας, στο ακρωτήρι Uluburun της σημερινής Τουρκίας, βρέθηκε το 1982 από ερευνητές ένα από τα σημαντικότερα ναυάγια της ιστορίας και ίσως το πιο σημαντικό για την μελέτη την Εποχής του Χαλκού. Χρονολογείται με ασφάλεια, μετά από αναλυτικές μεθόδους χρονολόγησης γύρω στο 1.330-1.300 π.Χ. Η επιστημονική ομάδα που αποτελούνταν από τους Ascin Canabazogloy, Cemal Pulac, Tulan Turanli και Yagar Yilgiz και επικεφαλής τον Donald Frey από το Ινστιτούτο Ναυτικής Αρχαιολογίας της Αμερικής, μετά από έρευνες στον πυθμένα, εντόπισαν σε βάθος 44-52 μέτρων το αρχαίο ναυάγιο και έως σε ακτίνα 250 μέτρων αντικείμενα προερχόμενα από το εμπορικό αυτό πλοίο.
Χρειάστηκαν 10 χρόνια, 22.000 δύτες και πάνω από 6.500 ώρες εργασίας για να ανασυρθούν πάνω από 18.000 αντικείμενα, τα οποία βρισκόντουσαν κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας. Αποτελεί την πιο ολοκληρωμένη μαρτυρία για τις εμπορικές συναλλαγές του Αιγιακού χώρου και της ανατολικής λεκάνης της Μεσογείου της Ύστερης Εποχής του Χαλκού, και δίνει πληροφορίες συν τοις άλλης για το ανταλλακτικό εμπόριο, τις πρώτες ύλες, τα εμπορεύσιμα και πολύτιμα είδη της περιόδου.
Πιο συγκεκριμένα, θα δοθούν ακροθιγώς τα ευρήματα του Ναυαγίου του Uluburun, τα οποία κάθε άλλο παρά ευτελή ήταν. Το συνολικό φορτίο είχε βάρος γύρω στους 20 τόνους και περιλάμβανε 348 τάλαντα χαλκού από την Κύπρο, συνολικού βάρους 10 περίπου τόνων και 120 τάλαντα κασσίτερου, βάρους 1 τόνου, τα οποία ήταν τοποθετημένα σε διάταξη «ψαροκόκαλο» για να μην μετακινούνται κατά την μεταφορά. Το τάλαντο είχε σχήμα δοράς ζώου, τεντωμένης στα 4 άκρα της, είχε βάρος γύρω στα 24 κιλά και αποτελούσε την πρώτη ύλη μεταλλεύματος προς την όποια χρήση. Επιπλέον, παρουσιάζονται εντός του εμπορεύματος 150 αμφορείς από τη Φοινίκη που περιείχαν ρητίνη τερεβίνθου, ο οποίος χρησιμοποιούνταν ως θυμίαμα, και 9 κυπριακοί πίθοι που εμπεριείχαν κεραμικά σκεύη και τρόφιμα (ρόδια, ελαιόλαδο κλπ.).
Πλούσια κοσμήματα από πολύτιμα μέταλλα (χρυσός, ασήμι, κασσίτερος, μπρούτζος) έβριθαν εντός του πλοίου, ενώ την κοσμηματική τέχνη συμπληρώνουν τα 175 τάλαντα γυαλιού σε διάφορα χρώματα (σκούρο μπλε, τιρκουάζ, μωβ και κίτρινο) και οι 70.000 περίπου χάντρες από γυαλί και φαγεντιανή ως επί το πλείστον, τα οποία προορίζονταν πιθανόν για την κατασκευή ευτελέστερων κοσμημάτων και διακοσμητικών στοιχείων.
Άλλα αντικείμενα που βρέθηκαν ήταν 24 λίθινες άγκυρες, 24 κορμοί από έβενο για την κατασκευή επίπλων, 1 χαυλιόδοντας ελέφαντα, 14 δόντια ιπποπόταμου, αγγεία από αβγά στρουθοκαμήλου, κυλινδρικές σφραγίδες από τη Μεσοποταμία, 1 ιταλικό ξίφος, όπλα, τρόφιμα και μεγάλη ποικιλία μπαχαρικών. Τέλος, θα πρέπει να δοθεί σημασία και σε αντικείμενα που ανήκαν στο πλήρωμα, όπως μαγειρικά σκεύη, εργαλεία, όπλα για αμυντική χρήση –διότι την εποχή εκείνη η πειρατεία στη Μεσόγειο ήταν σε έξαρση– και θραύσματα κοσμημάτων ως ανταμοιβή για τις υπηρεσίες του πληρώματος.
Τα αίτια του ναυαγίου δεν είναι γνωστά ούτε μπορούν να συναχθούν με ασφάλεια. Τρικυμία, ισχυροί άνεμοι, ανθρώπινα λάθη ή βλάβη στο πλοίο είναι ανάμεσα στα επικρατέστερα σενάρια, χωρίς να μπορούμε να οδηγηθούμε σε ασφαλές συμπέρασμα. Το σίγουρο πάντως είναι από την ακεραιότητα του συνόλου του πλοίου, ότι δεν υπήρξαν επιζώντες και κανείς δεν γνώριζε την ύπαρξή του έως τα τέλη του 20ου αιώνα.
Όπως γίνεται αντιληπτό, το φορτίο αυτό προορίζονταν για την ελίτ και όχι για κατώτερα κοινωνικά στρώματα, ενώ θα μπορούσε να αποτελεί δώρο κατά πάσα πιθανότητα κάποιου πλούσιου βασιλιά σε κάποιον άλλον παρόμοιας θέσης. Γενικότερα, επικρατέστερο σενάριο είναι το πλοίο να κατευθυνόταν στον ηπειρωτικό ελλαδικό κορμό, ενώ το σημείο εκκίνησής του ήταν η Συρο-παλαιστινιακή ακτή με κυρίαρχο το λιμάνι του Tell Abu Hawam, που ανθούσε την εποχή εκείνη και τα ευρήματα του οποίου προσιδιάζουν απίστευτα αυτά του εν λόγω ναυαγίου. Η ανακάλυψη του ναυαγίου προσφέρει πλείστες γνώσεις για το εμπόριο και την επαφή μεταξύ των πολιτισμών της ανατολικής Μεσογείου της Ύστερης Εποχής του Χαλκού.
Οι Μυκηναίοι είχαν δημιουργήσει πολλά λιμάνια στον Αιγιακό χώρο και είχαν αναπτύξει εμπορικές σχέσεις με πολλούς λαούς, όπως οι Αιγύπτιοι, οι Κύπριοι, οι Φοίνικες κλπ. και αυτό γίνεται έκδηλο και από το εμπόρευμα του πλοίου που προέρχεται σαν σύνολο από 9-10 διαφορετικούς πολιτισμούς. Η ανακάλυψη αυτή μας συνοψίζει την γενικότερη στροφή των εμπόρων στην μεταφορά των εμπορεύσιμων ειδών δια θαλάσσης καθώς ήταν η πιο ασφαλής και γρήγορη επιλογή. Η σημασία της γνώσης των διαδρομών της Εποχής του Χαλκού από τα παράλια της Μικράς Ασίας, δείχνει ακριβώς την εισροή των ειδών εξ Ανατολάς και παρουσιάζει την ζήτηση που αυτά είχαν στην οικονομία της εποχής. Τα ευρήματα στο σύνολό τους εκτίθενται έως τις μέρες μας στο Μουσείο του Bodrum στην Τουρκία.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Bachhube, C., “Aegean Interest on the Uluburun Ship”, στο American Journal of Archaeology, Vol. 110, No. 3 (Jul. 2006), σελ. 345-363.
- Bass, F. George, “Prolegomena to a Study of Maritime Traffic in Raw Materials to the Aegean During the Fourteenth and Thirteenth Centuries B.C.”, στο TEXNH (Aegaeum 16), Philadelphia: Temple University, 1997, σελ. 153-170.
- Bass, F. George (2005), Beneath the Seven Seas: Adventures with the Institute of Nautical Arcaeology, Λονδίνο: Εκδόσεις THAMES & HUDSON.
- Uluburun Late Bronze Age Shipwreck Excavation, nauticalarch.org, Διαθέσιμο εδώ
- Pulak, Cemal (2008), The Uluburun Shipwreck and late Bronze Age Trade, Διαθέσιμο εδώ
- Savat, Sara (2022), Findings from 3,000-year-old Uluburun shipwreck reveal complex trade network, Washington University in St. Louis, Διαθέσιμο εδώ
- Cartwright Mark, Το Nαυάγιο του Ουλουμπουρούν, worldhistory.org, Διαθέσιμο εδώ
- Τζοβάρας Παναγιώτης, Το ναυάγιο του Uluburun ως μαρτυρία για τη ναυσιπλοΐα, το εμπόριο και της επαφές των λαών της Μεσογείου κατά την Ύστερη Εποχή του Χαλκού, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Διαθέσιμο εδώ
