Του Νίκου Διονυσάτου,
Το Περού, όπως και άλλες λατινοαμερικανικές χώρες, έχει βιώσει μια πολυτάραχη πολιτική ιστορία. Προϊόν, λοιπόν, αυτών των δύσκολων εποχών, ήταν και το Κομμουνιστικό Κόμμα «Φωτεινό Μονοπάτι», υπό τον ιστορικό του ηγέτη Abimael Guzman, ή «σύντροφο Gonzalo». To «Φωτεινό Μονοπάτι», αποτέλεσε μια αριστερή οργάνωση, που διεξήγαγε ανταρτοπόλεμο για δεκαετίες στην περουβιανή ύπαιθρο, προκειμένου να εγκαθιδρύσει μια μαοϊκού τύπου επανάσταση. Προκειμένου, ωστόσο να κατανοήσει κανείς την ραγδαία άνοδο που γνώρισε το «Φωτεινό Μονοπάτι», θα πρέπει να γνωρίζει ορισμένα πράγματα αφενός για την πολιτική παράδοση του Περού, και αφετέρου για την ζωή του ιδρυτή του, Abimael Guzman.
Σε ό,τι έχει να κάνει με την πολιτική σκηνή του Περού κατά τις δεκαετίες του ’50 και του ’60, η λέξη κλειδί είναι η αστάθεια. Πραξικοπήματα έναντι άλλων πραξικοπημάτων, διαφθορά, ανισότητες, και φυσικά η CIA στο παρασκήνιο, ελέγχοντας την κατάσταση. Έτσι, σε αυτό το περιβάλλον, το 1969, ο Guzman, καθηγητής φιλοσοφίας τότε, στο πανεπιστήμιο San Cristobal de Huamanga, θα ιδρύσει την οργάνωση «Φωτεινό Μονοπάτι», ως αποσχισθείσα φράξια του «Κομμουνιστικού Κόμματος του Περού – Κόκκινη Σημαία», το οποίο είχε προηγουμένως επίσης αποσχισθεί από το επίσημο Κομμουνιστικό Κόμμα του Περού. Ο Guzman είχε ξεκινήσει την ριζοσπαστική του δράση, περίπου από το 1962, όταν προσελήφθη στο πανεπιστήμιο από τον μέντορα του – και για πολλούς πραγματικό εγκέφαλο της οργάνωσης – Efrain Morote Best, επιφανή ανθρωπολόγο και πρύτανη του συγκεκριμένου ιδρύματος. Παράλληλα επίσης, ο Guzman, κατά την διάρκεια της δεκαετίας του ’60 πραγματοποίησε ταξίδια στην κομμουνιστική Κίνα, από της οποίας την επανάσταση γοητεύτηκε και αποφάσισε να μεταδώσει την μαοϊκή ιδεολογία και στο Περού.
Ξεκινώντας με δειλά βήματα στις αρχές της δεκαετίας του ’70, το «Φωτεινό Μονοπάτι», ακόμα περιορισμένο εντός του ακαδημαϊκού πλαισίου, άρχισε να κερδίζει υποστηρικτές, και ως φοιτητική παράταξη κυριάρχησε για ένα διάστημα σε μια σειρά πανεπιστημίων. Προς τα μέσα της δεκαετίας του ’70 όμως, γνώρισε μια σημαντική πτώση στον ακαδημαϊκό χώρο, τελικώς αποσύρθηκε, και λίγο αργότερα ο ίδιος ο Guzman παραιτήθηκε από την έδρα του, και εξαφανίστηκε, προκειμένου να οργανώσει τα επόμενα βήματά του. Στα τέλη της δεκαετίας, τα μερικές εκατοντάδες μέλη του «Φωτεινού Μονοπατιού» είχαν οργανωθεί σε στρατιωτικού τύπου ιεραρχίες, και είχαν αρχίσει να λαμβάνουν εκπαίδευση για συνθήκες ανταρτοπόλεμου, σε μυστικές βάσεις στην ύπαιθρο. Σε αυτό το σημείο επίσης, αξίζει να επισημανθεί ότι η οργάνωση είχε πλέον αποκηρύξει ως ρεβιζιονιστική όχι μόνο την Σοβιετική Ένωση, αλλά και την ίδια την Κίνα, που μετά τον θάνατο του Mao, στράφηκε σε ένα άλλο μοντέλο διακυβέρνησης.
Το 1980 θα ήταν ένα έτος σταθμός τόσο για το Περού, όσο και για το «Φωτεινό Μονοπάτι». Η στρατιωτική χούντα της χώρας επέτρεψε εκείνη την χρονιά, έπειτα από διεθνείς πιέσεις, την διεξαγωγή εκλογών. Η κομμουνιστική οργάνωση του «συντρόφου Gonzalo», ωστόσο, θα αρνιόταν να συμμετάσχει, και κήρυξε «λαϊκό πόλεμο» εναντίον του περουβιανού κράτους. Κατά την δεκαετία του ’80, η οργάνωση θα επεκταθεί σε μια τεράστια έκταση επιχειρήσεων, τα μέλη της θα πολλαπλασιαστούν, και θα θέσει υπό τον έλεγχο της περιθωριοποιημένες επαρχίες ολόκληρες, όπως αυτές του Ayacucho, του Apurímac και της Huancavelica. Τον Δεκέμβριο του 1981, η κατάσταση ήταν τόσο δύσκολη για τις δυνάμεις καταστολής, που ένα υπολογίσιμο τμήμα της χώρας κηρύχθηκε σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Παράλληλα εν τω μεταξύ, το «Φωτεινό Μονοπάτι» είχε αρχίσει να διαπράττει και μια σειρά από εγκλήματα εναντίον αντιπάλων του, με μαζικές εκτελέσεις, βασανισμούς, βιασμούς και λεηλασίες. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να οργανωθούν οι “rondas”, δηλαδή πολιτοφυλακές εναντίον των ανταρτών, που εκπαιδεύονταν από τον εθνικό στρατό.
Περί το 1983, η σύγκρουση στην περουβιανή ύπαιθρο επομένως είχε λάβει χαρακτηριστικά ανοικτής εμφύλιας σύρραξης. Ο περουβιανός στρατός και οι ‘rondas’, εξαπέλυαν μια καμπάνια τρόμου εναντίον όσων στήριζαν το “Φωτεινό Μονοπάτι”, ενώ αντίστοιχα οι αντάρτες απαντούσαν με αντίποινα πρωτοφανούς αγριότητας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα για αυτή την κατάσταση αποτελεί και η σφαγή του Lucanamarca, τον Απρίλιο του 1983. Ελάχιστο καιρό πριν την σφαγή, ronderos πολιτοφύλακες, αιχμαλώτισαν τον τοπικό διοικητή του «Φωτεινού Μονοπατιού», Oligario Curitomay, πρώτα τον λιθοβόλησαν, στην συνέχεια τον μαχαίρωσαν πολλαπλά και στο τέλος τον έκαψαν ζωντανό. Ως εκδίκηση για αυτό το έγκλημα η οργάνωση, εισέβαλε στην μικρή πόλη Lucanamarca, και δολοφόνησε 69 κατοίκους, εκ των οποίων 18 παιδιά, γεγονός που σόκαρε πολλούς. Από εκεί και πέρα, η βία θα κλιμακωνόταν ολοένα, καθώς οι αντάρτες μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του ’80 θα είχαν επεκτείνει πλέον την δραστηριότητα τους σε ολόκληρη της επικράτεια του Περού, και ο στρατός θα προχωρούσε σε μαζικές επιχειρήσεις απαγωγής, βασανισμού και εκτέλεσης οποιουδήποτε ήταν ύποπτος για συνεργασία με τους τρομοκράτες.
Και μέσα σε αυτές τις συνθήκες, στα τέλη της δεκαετίας του ’80, για μια ακόμα φορά, η στρατιωτική ηγεσία της χώρας ήταν ξεκάθαρο ότι ετοιμαζόταν να ανακτήσει την εξουσία, με αφορμή τον «κομμουνιστικό κίνδυνο». Μάλιστα, για τον λόγο αυτό, το 1989, στα υψηλά κλιμάκια του στρατού, δημιουργήθηκε ένα μυστικό σχέδιο «κάθαρσης» του Περού, που θα έπαιρνε την ονομασία “Plan Verde”. Έτσι στις εκλογές του 1990, ευνοήθηκε ενεργά η υποψηφιότητα του ακροδεξιού Ιαπωνο-περουβιανού πανεπιστημιακού, Alberto Fujimori, και με τις ευλογίες των ενόπλων δυνάμεων, ο συγκεκριμένος πολιτικός θα κατέλυε το κοινοβούλιο, τα δικαστήρια, την ελευθερία του τύπου, και τελικά θα γινόταν δικτάτορας, θέτοντας σε πλήρη εφαρμογή το Plan Verde. Το συγκεκριμένο σχέδιο, πέραν της καταστολής κάθε έννοιας δημοκρατίας, αφενός οδήγησε στην υιοθέτηση ακραία νεοφιλελεύθερων οικονομικών πολιτικών, και αφετέρου στην εφαρμογή ενός προγράμματος γενοκτονίας μεγάλου μέρους των ιθαγενών Quichua, οι οποίοι είχαν αρχικώς στηρίξει το «Φωτεινό Μονοπάτι». Με εντολή του Fujimori, και με την ανοχή του αμερικάνικου παράγοντα, κατά την διάρκεια της δεκαετίας του ’90, πάνω από 300.000 άνθρωποι με ιθαγενείς ρίζες, στειρώθηκαν παρά την θέληση τους, ενώ χιλιάδες εξαφανίστηκαν κατά την διάρκεια εκκαθαριστικών επιχειρήσεων.
Την ίδια περίοδο επίσης, το «Φωτεινό Μονοπάτι» προχώρησε σε δύο καταστροφικές κινήσεις για την ήδη πολύ βεβαρημένη φήμη του στον περουβιανό λαό. Τον Φεβρουάριο του 1992, η οργάνωση δολοφόνησε την αριστερή ακτιβίστρια και συγγραφέα Maria Elena Moyano, η οποία στηλίτευε τόσο το καθεστώς Fujimori, όσο και τα εγκλήματα της δικής τους οργάνωσης. Η Moyano ήταν μια εξαιρετικά αγαπητή μορφή της περουβιανής διανόησης, και η αδόκητη δολοφονία της, προκάλεσε στην κηδεία της, έναν πρωτοφανή λαϊκό ξεσηκωμό εναντίον των τρομοκρατικών πρακτικών του «Φωτεινού Μονοπατιού». Και σαν να μην έφτανε η αρνητική δημοσιότητα που προκλήθηκε από το συγκεκριμένο έγκλημα, τον Ιούλιο του ίδιου έτους, το «Φωτεινό Μονοπάτι» θα προχωρούσε στο πιο πολύνεκρο χτύπημά του σε αστικό χώρο. Ένα παγιδευμένο αυτοκίνητο, με περίπου 500 κιλά νιτρική αμμωνία και δυναμίτη, βρέθηκε παρκαρισμένο έξω από το κτίριο της Εθνικής Τράπεζας του Περού, και με το σήμα του Guzman, ανατινάχθηκε, σκοτώνοντας 25 ανθρώπους, και τραυματίζοντας άλλους 155. Η τρομοκρατική αυτή ενέργεια έμεινε στην ιστορία ως «Eπίθεση της Tarata», και ουσιαστικά αποτέλεσε την αρχή του τέλους για τις χρυσές μέρες της οργάνωσης.
Τον Σεπτέμβριο του 1992, η Αστυνομία της Λίμα, τελικά ανακάλυψε, με έναν απροσδόκητο τρόπο το λημέρι του διαβόητου «συντρόφου Gonzalo», σε ένα διαμέρισμα στο κέντρο της πόλης. Κάνοντας εξονυχιστική έρευνα, οι αρχές της χώρας επικεντρώθηκαν στους κοντινούς σκουπιδοκάδους του διαμερίσματος, στους οποίους βρήκαν πεταμένα σωληνάρια αλοιφής για την ψωρίαση. Ο Guzman ήταν γνωστό ότι έπασχε από την συγκεκριμένη ασθένεια, και, παρακολουθώντας τις κινήσεις των θαμώνων του διαμερίσματος, κατάφεραν τελικά να συλλάβουν τον επικεφαλής της οργάνωσης. Ο «σύντροφος Gonzalo» καταδικάστηκε με δίκη «παρωδία», κεκλεισμένων των θηρών σε ισόβια δεσμά, ενώ μετά από δύο ακόμα δίκες, η ποινή του αρχικά ελαφρύνθηκε, και στην συνέχεια αυξήθηκε σε δις ισόβια, προτού ο παλαίμαχος κομμουνιστής, που είχε αφαιρέσει τόσες ζωές, πεθάνει, σε ηλικία 86 ετών, στη φυλακή.
Μετά την σύλληψη του Guzman, το «Φωτεινό Μονοπάτι» ανέλαβαν να συντονίσουν τα πρωτοπαλίκαρά του, συνεχίζοντας τις τρομοκρατικές επιθέσεις, καθόλη την διάρκεια των δεκαετιών του ’90 και το ’00. Παραταύτα, μετά από μια επιχείρηση ταχείας εξόντωσης της ηγεσίας του «Φωτεινού Μονοπατιού», κατά την περίοδο 2010-12, η δράση της οργάνωσης φαίνεται να βρίσκεται σε ύφεση, και μόνο μια φράξια της, το «Μαχητικό Κομμουνιστικό Κόμμα του Περού», εξακολουθεί να δραστηριοποιείται μέχρι σήμερα, σε ένα απομονωμένο τελευταίο προπύργιο του «Φωτεινού Μονοπατιού» στις Άνδεις. Η μακρά ιστορία της οργάνωσης «Φωτεινό Μονοπάτι», μας δείχνει ότι η βία και το μίσος, στον βωμό μιας οποιασδήποτε ιδεολογίας, δύνανται να καταστρέψουν τις ζωές ανθρώπων, κοινοτήτων, ή και χωρών ολόκληρων, φέρνοντας ακραία πόλωση και αμέτρητα θύματα, ειδικά ανάμεσα στους πιο αδύναμους μιας κοινωνίας…
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Shining Path, Peruvian revolutionary organization, Encyclopedia Britannica. Διαθέσιμο εδώ
- Shining Path – Peru Reports. Διαθέσιμο εδώ
- Abimael Guzman, Shining Path’s leader, died a year ago. The terror he unleashed on Peru lives on, The Guardian. Διαθέσιμο εδώ
- The ghost of Shining Path and its ties to Peruvian drug-trafficking, La Presensa Latina. Διαθέσιμο εδώ
