Του Μανώλη Κουφόπουλου,
Η αφορμή για το συγκεκριμένο άρθρο πυροδοτήθηκε από την πεπαλαιωμένη και ανορθόδοξη άποψη πολλών ατόμων, ακόμα και ιατρών, ότι: «Η έντονη φυσική άσκηση και, κυρίως, το γυμναστήριο και η άρση βαρών μπορούν να καθυστερήσουν και να εμποδίσουν τη σωματική ανάπτυξη των παιδιών». Παρόλο που η άποψη αυτή περιέχει μερικά ψήγματα αλήθειας, η πραγματικότητα είναι τελείως διαφορετική. Όπως και με τα περισσότερα ζητήματα στη ζωή μας, έτσι και εδώ, οφείλουμε να δώσουμε την απαιτούμενη προσοχή και να γνωρίζουμε κάποιες προϋποθέσεις, ώστε ο μύθος να μην γίνει πραγματικότητα.
Έτσι, λοιπόν, στο κείμενο αυτό θα αναλύσουμε τα οφέλη της γυμναστικής στα παιδιά και τους εφήβους, καθώς και ορισμένα σημεία που πρέπει να προσέξουμε.
Ενοποιημένη νευρομυϊκή προπόνηση
Το μοντέλο της ενοποιημένης νευρομυϊκής προπόνησης (integrative neuromuscular training) συνιστά ένα από τα καλύτερα για την περιγραφή της ιδανικής άσκησης, ειδικά όταν αυτή αφορά σε άτομα που δεν έχουν γυμναστεί ιδιαίτερα, όπως είναι τα παιδιά. Συγκεκριμένα, περιλαμβάνει γενικές ασκήσεις (π.χ. τρέξιμο) και άλλες πιο ειδικές, που στοχεύουν στη διόρθωση των αδύναμων σημείων του ατόμου. Είναι γνωστό ότι εκ γενετής ο καθένας από εμάς έχει ορισμένες σωματικές αδυναμίες. Κάποιοι έχουν μειωμένη αντοχή, άλλοι λιγότερη δύναμη και μερικοί έχουν λάθος στάση σώματος. Στόχος, λοιπόν, αυτής της γυμναστικής είναι η ανέλιξη του ατόμου, δεδομένων των ιδιαιτεροτήτων του.
Είναι χαρακτηριστικό ότι οι έρευνες που παρακολούθησαν νέους αθλητές σε βάθος 10ετίας έδειξαν ότι όχι μόνο είχαν λιγότερους σοβαρούς τραυματισμούς σε σχέση με τον μέσο πληθυσμό, αλλά είχαν μακράν καλύτερη σωματική υγεία και ιδανικότερη διάπλαση (αυξημένη μυϊκή μάζα, σωστές αναλογίες άκρων κ.ά.). Φαίνεται, λοιπόν, ξεκάθαρα ότι ο συνδυασμός του μοντέλου με οποιαδήποτε άλλη άσκηση οδηγεί σε πολύ καλύτερα αποτελέσματα σε σχέση με τη μεμονωμένη άσκηση, πόσο μάλλον συγκρινόμενο με την καθιστική ζωή.
Training age: Το κοντέρ της άσκησης
Στο σημείο αυτό είναι εξαιρετικά σημαντικό να αναλύσουμε την έννοια του “training age” (δεν φαίνεται να υπάρχει κάποιος αντιπροσωπευτικός όρος στα ελληνικά). Όπως μπορούμε να καταλάβουμε και από τα συνθετικά του, αναφέρεται στα συνολικά χρόνια εκγύμνασης που έχει το άτομο στην πλάτη του. Για παράδειγμα, ένα άτομο είκοσι ετών που αθλείται από τα επτά του έτη και έμεινε εκτός γυμναστικής για τρία έτη συνολικά (π.χ. διακοπές και χρόνος αποθεραπείας από τραυματισμούς) έχει «αθλητική ηλικία» δέκα έτη. Φαίνεται από διάφορες μελέτες ότι όσο πιο μεγάλη είναι η αθλητική ηλικία σε σχέση με την πραγματική ηλικία του ατόμου, τόσο περισσότερα είναι τα οφέλη.
Στο σημείο αυτό μπορεί να δημιουργηθεί η απορία για το πόσο νωρίς μπορεί ένα παιδί να ξεκινήσει να αθλείται, ώστε να «τερματίσει» το κοντέρ. Ο χρόνος έναρξης καθορίζεται, κυρίως, από την ωριμότητα του παιδιού (συνήθως 6, 7 ετών), ώστε να συνεργαστεί με τον γυμναστή. Θα ήταν, λοιπόν, λάθος να ωθήσουμε ένα παιδί στον αθλητισμό, αν δεν είναι σε θέση να ακολουθεί οδηγίες, αφού αυξάνεται ο κίνδυνος τραυματισμού. Τέλος, να αναφέρουμε ότι μία με μιάμιση ώρα άσκησης την ημέρα θεωρείται η ιδανική διάρκεια, χωρίς, φυσικά, αυτό να αποτελεί περιοριστικό παράγοντα.
Άσκηση και αναστολή της ανάπτυξης;
Παρά την πεποίθηση ότι η άσκηση μπορεί να περιορίσει την ανάπτυξη, φαίνεται ότι συμβαίνει το αντίθετο. Συγκεκριμένα, παρατηρείται έντονη παραγωγή αυξητικών ορμονών (αυξητικός παράγων, IGF-1), οι οποίες βοηθούν περαιτέρω το ταχέως αναπτυσσόμενο σώμα. Ταυτόχρονα, η άσκηση ενισχύει πλήθος νευρωνικών μονοπατιών, που προετοιμάζουν το έδαφος για το αναπτυξιακό άλμα (11-13 ετών συνήθως), δηλαδή την περίοδο που αλλάζει εκθετικά η διάπλαση του ατόμου. Μάλιστα, οι έφηβοι που δεν αθλούνται αρκετά παρουσιάζουν περισσότερα μυοσκελετικά προβλήματα στο μέλλον.
Ανωριμότητα και τραυματισμοί
Το μεγαλύτερο πρόβλημα κατά την εκγύμναση στην παιδική ηλικία είναι η ανωριμότητα του ατόμου να κατανοήσει τους περιορισμούς του σώματός του. Συγκεκριμένα, όταν δεν υπάρχει κατάλληλη επίβλεψη, το παιδί μπορεί να υπερεκτιμήσει τις ικανότητές του και να υπερβάλει στις ασκήσεις, με αποτέλεσμα κάποιον τραυματισμό. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η άρση αυξημένου βάρους, που δύναται να προκαλέσει οστικό και περιοστικό (σύνδεσμοι, αρθρώσεις κ.ά.) τραυματισμό. Συνέπεια αυτού μπορεί να είναι μία απλή θλάση, αλλά δύναται να επηρεάσει ακόμα και την ανάπτυξη του σημείου, προκαλώντας μόνιμες βλάβες.
Ως προς το τελευταίο, κατάγματα στα οστά μπορούν να επηρεάσουν την επονομαζόμενη αναπτυξιακή πλάκα. Αυτή βρίσκεται κοντά στα άκρα των οστών και συνιστά το σημείο από το οποίο αναπτύσσονται. Βλάβη εκεί συνεπάγεται προβληματική ανάπτυξη και δυσανάλογα οστά σε σχέση με το φυσιολογικό (π.χ. κάταγμα στο αριστερό μηριαίο οστό μπορεί να οδηγήσει σε διαφορετικό μήκος δεξιού και αριστερού ποδιού, κάτι πολύ σοβαρό, όπως μπορούμε να φανταστούμε). Αυτός είναι και ο κύριος λόγος ανησυχίας των γονιών και των ιατρών για την ενδυνάμωση στο γυμναστήριο. Φυσικά, τέτοιοι τραυματισμοί μπορούν να συμβούν και στην καθημερινότητα και δεν είναι το γυμναστήριο ή το γήπεδο οι μόνοι χώροι.
Ταυτόχρονα, να επισημάνουμε ότι κάθε άτομο γεννιέται με ορισμένες ανατομικές παραλλαγές, που το καθιστούν λιγότερο ή περισσότερο ευάλωτο σε τραυματισμούς στις περιοχές αυτές. Έτσι, λοιπόν, ένα πρόγραμμα γυμναστικής που δεν λαμβάνει υπόψη του αυτές τις ιδιαιτερότητες μπορεί να τις διαιωνίσει. Από την άλλη, η κατάλληλη εκγύμναση όχι μόνο δεν χειροτερεύει το πρόβλημα, αλλά μπορεί να εξισορροπήσει τις αδυναμίες και να απαλλάξει το παιδί από μελλοντικούς τραυματισμούς. Όμοια, η ενδυνάμωση του ατόμου το προστατεύει από κατάγματα, αφού η γυμναστική ενισχύει την ανθεκτικότητα των οστών και των συνδέσμων σε βλάβες.
Τα παραπάνω δεν έχουν στόχο να μας φοβίσουν, αλλά να μας δείξουν ότι, εάν υπάρχει κατάλληλη καθοδήγηση και δεν γίνονται υπερβολές, όχι μόνο δεν συμβαίνουν οι σοβαροί τραυματισμοί που ακούμε, αλλά θωρακιζόμαστε από νέους στο μέλλον.
Τραυματισμοί: Τα θετικά;
Να επισημάνουμε ότι η πλήρης αποφυγή τραυματισμών είναι αδύνατη, αφού συνιστά ένα φυσιολογικό καθημερινό φαινόμενο, το οποίο ο οργανισμός μας έχει πλείστα εργαλεία για να αντιμετωπίσει. Μάλιστα, μικροί και σχετικά ασήμαντοι τραυματισμοί μπορούν να έχουν και θετικές επιδράσεις, μιας και το ανοσοποιητικό είναι καλύτερα εκπαιδευμένο να επιδιορθώσει τις βλάβες και το άτομο κατανοεί, χωρίς σοβαρές επιπτώσεις, τους περιορισμούς του σώματός του.
Η συμβουλή, λοιπόν, που θα δίναμε στους αγχωμένους γονείς είναι να ωθήσουν τα παιδιά τους στον αθλητισμό, με την κύρια προϋπόθεση ότι θα υπάρχει ανάλογη καθοδήγηση από κατάλληλα εκπαιδευμένο γυμναστή.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Physical Αctivity in Children and Adolescents, Wiley Online Library. Διαθέσιμο εδώ
- Teenage recommendations to improve physical activity for their age group: a qualitative study, PubMed. Διαθέσιμο εδώ
- Strength training in children and adolescents, PubMed. Διαθέσιμο εδώ
- Weight training in youth-growth, maturation, and safety: an evidence-based review. Clinical Journey of Sport Medicine. Διαθέσιμο εδώ
- Weightlifting for Children and Adolescents: A Narrative Review, PubMed. Διαθέσιμο εδώ
- Resistance Training for Children and Adolescents, American Academy of Pediatrics. Διαθέσιμο εδώ
- How Young is “Too Young” to Start Training? PubMed. Διαθέσιμο εδώ
- Resistance training, skeletal muscle and growth. PubMed. Διαθέσιμο εδώ
- Adolescents’ attitudes toward sports, exercise, and fitness predict physical activity 5 and 10 years later, PubMed. Διαθέσιμο εδώ
- Strength training for children and adolescents: benefits and risks, PubMed. Διαθέσιμο εδώ
- Weight-training injuries in children and adolescents, PubMed. Διαθέσιμο εδώ
