Του Πέτρου Κολυάρδου,
Οι αρχαίοι σοφοί έλεγαν: «Το ζην είναι ισότιμο του οράν». Ο τυφλός Όμηρος είναι ο πρώτος που φαίνεται να χρησιμοποιεί στα Ομηρικά Έπη τη λέξη «οφθαλμός», μία λέξη που, όπως γνωρίζουμε, παρέμεινε αμετάβλητη ανά τους αιώνες. Τις βάσεις των αισθητηριακών υποδοχέων του ματιού έθεσε ο Πλάτωνας, ενώ με τη γεωμετρική οπτική ασχολήθηκε εκτενώς, λίγα χρόνια αργότερα, ο σπουδαίος μαθηματικός και «Πατέρας της Γεωμετρίας», Ευκλείδης.
Από τους αρχαίους φιλοσόφους και γιατρούς στο σήμερα
Η δομή του οφθαλμού, η λειτουργία της όρασης, καθώς και διάφορες οφθαλμολογικές παθήσεις αποτέλεσαν και αποτελούν αντικείμενο εντατικής έρευνας και μελέτης. Συγκεκριμένα, πρόσφατες μελέτες, που ήρθαν στο φως της δημοσιότητας, δείχνουν πως το 96-97% του παγκόσμιου πληθυσμού εμφανίζει τουλάχιστον μία διαθλαστική διαταραχή, κατά τη διάρκεια της ζωής του.
Πριν προχωρήσουμε, όμως, στις βασικές διαθλαστικές διαταραχές του κύριου αυτού οργάνου της όρασης, ας κάνουμε μία αδρή προσέγγιση της δομής, της οπτικής εστίασης και της διαθλαστικής συσκευής του.
ΟΦΘΑΛΜΟΣ
Πρόκειται για το κύριο όργανο της όρασης, το οποίο αποτελείται από τον οφθαλμικό βολβό και τα επικουρικά όργανα, ενώ η ανατομική του θέση εντοπίζεται εντός των οφθαλμικών κόγχων. Στα επικουρικά όργανα του οφθαλμού συγκαταλέγονται τα φρύδια, τα βλέφαρα, ο επιπεφυκώτας, η δακρυϊκή συσκευή και οι μύες, που στρέφουν τον οφθαλμικό βολβό και συμβάλλουν στην οπτική εστίαση.
Το σχήμα του θεωρείται ανώμαλο σφαιρικό, με δύο πόλους (πρόσθιο και οπίσθιο), 3 κοιλότητες και 3 ομόκεντρους χιτώνες, που συνιστούν το τοίχωμά του. Από έξω προς τα μέσα οι προστατευτικοί χιτώνες του ματιού είναι ο σκληρός, ο οποίος μεταπίπτει στον κερατοειδή (πρόσθιο εκτατημόριο), ο χοριοειδής ή αγγειώδης και ο αμφιβληστροειδής.
ΑΜΦΙΒΛΗΣΤΡΟΕΙΔΗΣ
Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να γίνει αντιληπτή η λειτουργία του, ώστε, στη συνέχεια, να κατανοήσει ο αναγνώστης την παθολογία της διαθλαστικής συσκευής. Ο αμφιβληστροειδής είναι, κατά πολλούς, το πιο σημαντικό μέρος του προστατευτικού χιτώνα του οφθαλμού, καθώς είναι ο μοναδικός, πλούσιος σε αισθητηριακούς υποδοχείς χιτώνας. Αποτελεί προέκταση του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος και συμμετέχει, με έναν μεγάλο αριθμό νευρώνων, στη μετατροπή της οπτικής πληροφορίας σε ηλεκτρικό ερέθισμα και στην τελική μεταφορά του στον εγκέφαλο προς επεξεργασία. Σε ένα κεντρικό σημείο του αμφιβληστροειδή βρίσκεται, η ιδιαίτερα γνωστή, ωχρά κηλίδα, ένα σημείο ζωτικής σημασίας για την κεντρική όραση και την εστίαση.
ΔΙΑΘΛΑΣΤΙΚΗ ΣΥΣΚΕΥΗ
Διάθλαση ονομάζεται η εκτροπή της ευθύγραμμης πορείας διάδοσης του φωτός, ώστε αυτό, με τη βοήθεια της διαθλαστικής συσκευής, να προσπίπτει ακριβώς πάνω στον αμφιβληστροειδή χιτώνα. Το είδωλο, τελικά, εμφανίζεται ανεστραμμένο, ενώ μέσω κατάλληλης επεξεργασίας από τον εγκέφαλο, γίνεται αντιληπτό όπως πραγματικά είναι. Ο κερατοειδής χιτώνας φέρει μεγάλη διαθλαστική δύναμη, εξαιτίας της διαφοράς του με τον δείκτη διάθλασης του αέρα (μέσω του οποίου μεταφέρεται το οπτικό ερέθισμα), αλλά και εξαιτίας της μεγάλης κυρτότητας της κεντρικής περιοχής του. Ακόμα ένα σημαντικό μέρος της διαθλαστικής συσκευής είναι ο κρυσταλλοειδής φακός, με ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του τη δυναμική μεταβολή.
ΜΥΩΠΙΑ
Αν επιχειρήσουμε να κάνουμε μία ετυμολογική ανάλυση της λέξης, θα διαπιστώσουμε την ανωμαλία στην ικανότητα εστίασης. Η λέξη «μύωψ» σημαίνει κλείνω ελαφρώς τα μάτια. Στην πραγματικότητα, τα άτομα με μυωπία μπορούν να δουν καθαρά κοντά, αλλά αδυνατούν να δουν καθαρά τα αντικείμενα που βρίσκονται μακριά, με αποτέλεσμα για να καταφέρουν να εστιάσουν να μισοκλείνουν τα μάτια. Συγκεκριμένα, το πρόβλημα έγκειται στο ότι οι ακτίνες του φωτός δεν προσπίπτουν πάνω στον αμφιβληστροειδή, αλλά συγκεντρώνονται σε κάποιο σημείο λίγο μπροστά από αυτόν. Η μυωπία συνηθίζεται να μετριέται σε διοπτρίες και, σύμφωνα με αυτήν τη μονάδα μέτρησης της ισχύος του φακού, τη διακρίνουμε σε:
- Ήπια: Μέχρι 3 διοπτρίες
- Μέτρια: Από 3 έως 6 διοπτρίες
- Μεγάλη: Από 6 διοπτρίες και πάνω, με σοβαρό σε αυτές τις περιπτώσεις τον κίνδυνο αποκόλλησης του αμφιβληστροειδούς, αλλά και άλλων σοβαρών παθολογικών καταστάσεων του ματιού
Σε γενικότερα πλαίσια, το αιτιολογικό υπόβαθρο της εν λόγω διαθλαστικής παθολογίας εντοπίζεται είτε λόγω του αυξημένου προσθιοπίσθιου άξονα του ματιού (αξονική μυωπία) είτε στην αυξημένη και απότομη καμπυλότητα που εμφανίζει ο κερατοειδής (διαθλαστική μυωπία), είτε σε έναν συνδυασμό αυτών.
Η διάγνωση της μυωπίας γίνεται από μία διττής φύσης οφθαλμολογική εξέταση, η οποία συνδυάζει τη χρήση διαθλασίμετρου ή σκιασκοπίου, αλλά και ενός φορόπτερου, για να καθοριστεί το μέγεθος της μυωπίας του κάθε ματιού. Ανάλογα με τον βαθμό της μυωπίας, προτείνεται η χρήση αμφίκοιλων φακών (φακοί επαφής ή γυαλιά), που ως στόχο έχουν την κατάλληλη ρύθμιση της διάθλασης, με απώτερο στόχο την πρόσπτωση των ακτινών του φωτός ακριβώς πάνω στον αμφιβληστροειδή.
ΥΠΕΡΜΕΤΡΩΠΙΑ
Θα μπορούσε να αναφερθεί ότι η υπερμετρωπία είναι το ακριβώς αντίθετο της μυωπίας. Οφείλεται σε μικρό προσθιοπίσθιο άξονα του ματιού ή σε χαμηλή διαθλαστική δύναμη του ματιού, με αποτέλεσμα η οπτική πληροφορία να συγκεντρώνεται πίσω από τον αμφιβληστροειδή και οι πάσχοντες να παρουσιάζουν αδυναμία στην κοντινή εστίαση.
Στα πρώτα χρόνια της ζωής είναι φυσιολογικό να εμφανίζεται κάποιου βαθμού υπερμετρωπία, εξαιτίας του μικρού και υπό ανάπτυξη ακόμη ματιού. Με την πάροδο του χρόνου, όμως, αλλά και τη φυσιολογική ανάπτυξη του ματιού, αυτή εξαλείφεται. Η διάγνωση πραγματοποιείται με αντίστοιχο τρόπο, όπως και στη μυωπία, ενώ η χρήση αμφίκυρτων φακών μπορεί να διορθώσει το διαθλαστικό πρόβλημα, που έχει δημιουργηθεί.
Αξίζει να αναφερθεί πως η υπερμετρωπία συχνά συνοδεύεται από την παρουσία αστιγματισμού, δηλαδή άνισης κατανομής της διαθλαστικής δύναμης προς όλους του άξονες, η οποία μεταφράζεται σε παραμόρφωση που επηρεάζει τόσο την κοντινή, όσο και τη μακρινή όραση. Το πρόβλημα λύνεται με αστιγματικούς φακούς.
ΔΙΑΘΛΑΣΤΙΚΗ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΙΑ
Στη διαθλαστική χειρουργική συγκαταλέγονται όλες εκείνες οι επεμβάσεις διόρθωσης των διαθλαστικών ανωμαλιών, όπως η μυωπία, η υπερμετρωπία, ο αστιγματισμός, αλλά τα τελευταία χρόνια και η πρεσβυωπία. Μία μέθοδος, γνωστή και ως laser, αποτελεί την πιο προσφιλή μέθοδο διαθλαστικής χειρουργικής τα τελευταία 30 χρόνια, επιτρέποντας σε όλους εκείνους που αντιμετωπίζουν κάποια διαθλαστική ανωμαλία να απαλλαγούν από τους φακούς επαφής και τα γυαλιά.
Η μέθοδος περιλαμβάνει την ακτινοβόληση του ματιού με excimer laser, το οποίο «σκαλίζει» την καμπυλότητα του κερατοειδούς, οδηγώντας σε έναν επιθυμητό και φυσιολογικό αμφίκυρτο και αμφίκοιλο σχήμα. Έτσι, η οπτική πληροφορία συγκεντρώνεται ακριβώς πάνω στον αμφιβληστροειδή, δίνοντας μία καθαρή εικόνα.
Ανάλογα με την περίπτωση του κάθε ασθενούς, υπάρχουν δύο ειδών θεραπείες laser: η Lasik και η PRK. Πλέον αποτελούν επεμβάσεις ρουτίνας, ενώ, δεδομένου ότι το laser αποτελεί το μέλλον της οφθαλμολογίας, δεν είναι απίθανο η χρήση του να αποτελέσει εργαλείο θεραπείας και για διάφορες άλλες παθολογικές καταστάσεις του ματιού.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Nearsightedness, Mayo Clinic. Διαθέσιμο εδώ
- Farsightedness: What Is Hyperopia?, American Academy of Opthalmology. Διαθέσιμο εδώ
- LASIK Eye Surgery, Cleveland Clinic. Διαθέσιμο εδώ
- Astigmatism, National Eye Institute. Διαθέσιμο εδώ
