Της Γεωργίας Σκαμπελτζή,
Το αναγνωστικό κοινό και οι μελετητές υποκλίνονται δικαίως στο μεγαλείο του έργου των σημαντικών δημιουργών της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Η σύγχρονη ελληνική λογοτεχνική παραγωγή μπορεί να μην λαμβάνει πάντα την αναγνώριση που της αξίζει για διάφορους λόγους, αλλά οι δημιουργοί της καταφέρνουν να προσφέρουν στα γράμματα και το αναγνωστικό κοινό «διαμαντάκια», όπως αυτό που παρουσιάζουμε σήμερα.
Ο λόγος γίνεται για τη νουβέλα Χρυσοβαλάντη και Ονούφρης της Λίλας Τρουλινού, που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Περισπωμένη. Η Λίλα Τρουλινού γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη και τα τελευταία χρόνια ζει στην Κρήτη. Είναι εκπαιδευτικός και πεζογράφος. Έχει γράψει τις νουβέλες Στον κάμπο στροβιλίζονται τ’ αγκάθια και Αουρέλια: Η πρώτη μνήμη, ενώ έχει εισφέρει στα ελληνικά γράμματα ένα μυθιστόρημα που τιτλοφορείται Το ίδιο χώμα: Κατεβαίνοντας τις ανηφόρες της Ιστορίας, με τα οποία έχει ήδη σημειώσει μια δυναμική πορεία στο πεδίο της συγγραφής.
Στην πρόσφατη νουβέλα της, κεντρικός άξονας της ιστορίας είναι τα δίδυμα αδέρφια, η Χρυσοβαλάντη και ο Ονούφρης, δυο έφηβοι που ναι μεν μοιάζουν εκπληκτικά στη φυσιογνωμία, διαφέρουν δε στην προσωπικότητα. Η Χρυσοβαλάντη είναι δυναμική, αποφασιστική, δραστήρια, ενώ ο Ονούφρης περισσότερο συνεσταλμένος, ακολουθεί την αδερφή του. Εντυπωσιακή είναι η περιγραφή των ηρώων εξωτερικά και κατά τη διάρκεια της αφήγησης εσωτερικά, που νομίζει κανείς ότι είναι γνώριμα πρόσωπα.
Η συγγραφέας μας μεταφέρει στην Κρήτη και, πιο συγκεκριμένα, στις Βρύσσες Αποκορώνου στα Χανιά και στο Επαγγελματικό Λύκειο όπου φοιτούν οι δυο έφηβοι. Στο σχολείο υπηρετούν η Σμαραγδή και η Ιωάννα, αισθητικός και φιλόλογος αντίστοιχα, δυο καθηγήτριες που, επίσης, διαφέρουν μεταξύ τους. Η Σμαραγδή απλή και προσγειωμένη στην πραγματικότητα, αποδέχεται γεγονότα και καταστάσεις, χωρίς να «ψάχνει πίσω από τις λέξεις», δείχνοντας, παράλληλα, στοργή σε κάθε τι διαφορετικό. Η Ιωάννα, από την άλλη πλευρά, είναι πιο σύνθετη, προσπαθεί πάντα να βλέπει πέρα από το προφανές, στην προσπάθειά της να κατανοήσει αντιδράσεις και συμπεριφορές, όπως κάνει και στην περίπτωση των ηρώων μας.
Στην τοπική κοινωνία ήταν γνωστή η ιστορία που συνόδευε την οικογένεια των παιδιών: Μια βεντέτα, ένας κύκλος αίματος που τους ακολουθεί και αποτελεί σκιά στη ζωή τους. Ο πατέρας των διδύμων ετοιμάζεται να αποφυλακιστεί μετά την ποινή που του επιβλήθηκε για φόνο. Από τη στιγμή που έμαθε η Ιωάννα όσα βαραίνουν τους μαθητές της προσπαθεί να «κλείσει» αυτή την πληγή με τον δικό της τρόπο, μέσω της λογοτεχνίας. Διαβάζει, λοιπόν, κατά τη διάρκεια του μαθήματος ένα απόσπασμα από το μυθιστόρημα Κοστούμι στο χώμα της Ιωάννας Καρυστιάνη, επιχειρώντας με αυτόν τον τρόπο να δείξει στη Χρυσοβαλάντη έναν άλλο δρόμο από τα ματωμένα ρυάκια και τη διαιώνιση της βεντέτας, που έχουν αποδεχθεί οι περισσότεροι. Η αντίδραση, ωστόσο, του κοριτσιού δεν είναι η αναμενόμενη, τουλάχιστον σε πρώτο επίπεδο, αν και όσο προχωράει η αφήγηση, φαίνεται ότι δεν έχει απορρίψει όσα άκουσε, δικαιώνοντας την επιλογή της φιλολόγου να την «πλησιάσει» και να της δείξει ότι πάντα υπάρχει η δυνατότητα για αλλαγή.
Όταν πια η αποφυλάκιση του πατέρα είναι γεγονός και αφού «δεν άλλαξε τα χούγια του ο άντρας», όπως λέει η Χρυσοβαλάντη στον αδερφό της κατά τον εορτασμό των δέκατων όγδοων γενεθλίων τους, μέσω ενός νέου κύκλου αίματος έρχεται ένα είδος λύτρωσης, μια ελπίδα ότι υπάρχει μια διέξοδος, ότι ο κόσμος εξελίσσεται και δεν μένει ίδιος και απαράλλαχτος.
Οι εικόνες που δημιουργεί η Λίλα Τρουλινού κινούνται μεταξύ των περιγραφών του τόπου και της φύσης, των ηρώων που δίνουν θετικό πρόσημο στην έννοια άνθρωπος και άλλων που την «κακοποιούν» και της ταυτότητάς τους. Η γρήγορη εξέλιξη της πλοκής και η ορμητικότητα του λόγου, που οπτικά αποτυπώνεται με τη χρήση του κόμματος αντί της τελείας, είναι αδιαμφισβήτητα στοιχεία που κρατούν αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη για την εξέλιξη της ιστορίας. Επιπλέον, με την εξαιρετική της πένα αποδίδει τις διακυμάνσεις των χαρακτήρων των ηρώων, προκαλώντας ενίοτε συγκίνηση κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης. Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι η ανά χείρας καλαίσθητη έκδοση κοσμείται στο εξώφυλλο με πίνακα, ενώ εντός του κειμένου παρουσιάζονται εννέα σχέδια της Παγώνας Ξενάκη.
Πρόκειται για ένα ανάγνωσμα που παρουσιάζει την εικόνα μιας μικρής κοινωνίας στην Κρήτη, παγιδευμένης στις «παραδόσεις» της, που κρατά «ομήρους» ακόμη και σήμερα. Η συγγραφέας, μέσα από την ιστορία των δύο παιδιών, σκιαγραφεί χαρακτήρες, στάσεις και αντιλήψεις που επικρατούν και καταφέρνει να αποτυπώσει με παραστατικό τρόπο το περιβάλλον της κρητικής επαρχίας.
