Του Θάνου Σαραντίδη,
Ο πρώτος γύρος των προεδρικών εκλογών της Τουρκίας ολοκληρώθηκε την Κυριακή, 14 Μαΐου 2023, χωρίς κάποιον από τους υποψηφίους να καταφέρει να συγκεντρώσει την απαραίτητη πλειοψηφία του 50% και άνω για να καταφέρει να εκλεγεί Πρόεδρος της Τουρκίας. Ο Recep Tayyip Erdoğan, ο οποίος εκτελεί χρέη Προέδρου της γειτονικής χώρας από το 2014, εκπροσωπώντας το κόμμα του AKP, έφτασε πολύ κοντά στο να κερδίσει την εκλογική κούρσα από τον πρώτο γύρο, συγκεντρώνοντας ποσοστό της τάξεως του 49,5%, ενώ ο βασικός του πολιτικός αντίπαλος, ο Kemal Kılıçdaroğlu, ο οποίος εκπροσωπεί το κόμμα CHP και αποτελεί την ηγετική μορφή στον συνασπισμό των 6 πολιτικών προσώπων που απαρτίζουν την Εθνική Συμμαχία (Millet İttifakı – Kemal Kılıçdaroğlu, Meral Akşener, Gültekin Uysal, Temel Karamollaoğlu, Ali Babacan, Ahmet Davutoğlu), συγκέντρωσε ποσοστό 44,88%.
Ο αρχηγός του ακροδεξιού κόμματος MHP, Sinan Oğan, απέσπασε ένα ποσοστό περίπου στο 5%, ενώ ο τέταρτος υποψήφιος, ο Muharrem İnce, συγκέντρωσε ποσοστό κάτω του 0,5%, παρότι βέβαια είχε ούτως ή άλλως αποσυρθεί από την κούρσα των προεδρικών εκλογών μετά από τη διαρροή ενός βίντεο που απεικόνιζε τον ίδιο σε προσωπικές στιγμές ευαίσθητου περιεχομένου. Είναι η πρώτη φορά που το, μέχρι τώρα, ισχυρότερο πολιτικό πρόσωπο στη Τουρκία, ο Erdoğan, έφτασε τόσο κοντά στο να βρεθεί αντιμέτωπος με μια τόσο μεγάλη πολιτική ήττα. Ο Kılıçdaroğlu μπόρεσε να εκμεταλλευτεί τις διάφορες συγκυρίες που έλαβαν χώρα στο εσωτερικό της Τουρκίας τη τελευταία διετία, ώστε να είναι σε θέση να διεκδικήσει με αξιώσεις τη θέση του Προέδρου της Τουρκίας, με περισσότερες πιθανότητες απ’ οποιονδήποτε άλλο πολιτικό αντίπαλο του Erdoğan τα τελευταία χρόνια.
Η οικονομία της Τουρκίας βρίσκεται σε διαρκή κάθοδο, η εξωτερική πολιτική του Erdoğan οδήγησε τη χώρα σε μια πρώιμη μορφή αποξένωσης από τους δυτικούς της συμμάχους, ενώ φυσικά ο καταστροφικός σεισμός που έπληξε τη νοτιοανατολική Τουρκία στις 6 Φεβρουαρίου 2023 και, κυρίως, τα πολύ αργά αντανακλαστικά της κρατικής μέριμνας και περίθαλψης των σεισμόπληκτων, δημιούργησαν ένα πρωτόγνωρο κύμα δυσαρέσκειας προς το πρόσωπο του τότε Προέδρου Erdoğan. Παρά ταύτα, τα αποτελέσματα του πρώτου γύρου χρίζουν αδιαφιλονίκητο φαβορί τον Recep Tayyip Erdoğan για επανεκλογή στον δεύτερο γύρο της 28ης Μαΐου, καθώς ο Kemal Kılıçdaroğlu χρειάζεται να καλύψει διαφορά άνω του 5% για να φτάσει και να προσπεράσει τον Erdoğan, ενώ ο τελευταίος χρειάζεται μόλις 0,5% παραπάνω για να αποκτήσει την απαραίτητη πλειοψηφία και να επανεκλεγεί για τη τρίτη του θητεία, ως Πρόεδρος της Τουρκίας.
Πώς όμως θα είναι η επόμενη μέρα για την Τουρκία με Πρόεδρο του κράτους τον Erdoğan και πόσο διαφορετική θα ήταν με τον Kılıçdaroğlu;
Ξεκινώντας από τη στάση της γείτονος χώρας, ως προς τις σχέσεις της με την Ελλάδα, πρέπει να οριοθετήσουμε μια πολύ σημαντική παράμετρο. Ο πολιτικός εθνικισμός είναι μία έννοια βαθιά ριζωμένη στο πολιτικό σύστημα της Τουρκίας και η διασφάλιση της εθνικής ισχύος είναι μια προτεραιότητα που διέπει τη συντριπτική πλειοψηφία των τουρκικών κομμάτων, σε όποια πλευρά του πολιτικού φάσματος και αν αυτοπροσδιορίζονται. Συνεπώς, τόσο το AKP του Erdoğan, το οποίο αυτοχαρακτηρίζεται, ως κόμμα της δεξιάς με ισχυρά ερείσματα στο Ισλάμ – αυτοπροσδιορίζονται ως dindar, δηλαδή, θεοσεβούμενοι, όχι όμως dinci, που έχει θεοκρατικό χαρακτήρα, όσο και το CHP του Kılıçdaroğlu, που τοποθετείται στην κεντροαριστερά, υποστήριξαν παρόμοιες θέσεις όσον αφορά τα ελληνοτουρκικά στις προγραμματικές τους δηλώσεις: Διατήρηση της προσπάθειας διεκδίκησης αυτών που οι ίδιοι αντιλαμβάνονται, ως κυριαρχικά δικαιώματα της Τουρκίας στο Αιγαίο και τη Νοτιοανατολική Μεσόγειο και προώθηση του διαλόγου και της συνεργασίας μεταξύ των δύο κρατών.
Μια πολύ σημαντική διαφορά, όμως, όσον αφορά την εξωτερική πολιτική της Τουρκίας εντοπίζεται πολύ γρήγορα μέσα από τις προγραμματικές δηλώσεις των δύο πολιτικών αρχηγών. Ο Erdoğan υποστηρίζει, ότι η Τουρκία πρέπει να διαδραματίζει πρωταγωνιστικό ρόλο εντός του NATO, αποτελώντας τον βασικότερο πόλο ισχύος στα ανατολικά σύνορα της σφαίρας επιρροής του Βορειοατλαντικού συμφώνου, διατηρώντας ταυτόχρονα, όμως, τον ρόλο του διαπραγματευτή όσον αφορά τη Ρωσία και κρατώντας μια στάση ουδετερότητας.
Ο Erdoğan, λοιπόν, δηλώνει ότι δεν σκοπεύει να κλείσει τους διαύλους επικοινωνίας με τη Ρωσία και γενικά με την Ανατολή (Κίνα, χώρες του Κόλπου κλπ), απ’ όπου, άλλωστε, προέρχεται και ένα μεγάλο μέρος των οικονομικών ενέσεων από το εξωτερικό για την προσπάθεια της οικονομικής ανάκαμψης της Τουρκίας. Αντίθετα, ο Kılıçdaroğlu προβάλλει το γεγονός, ότι η Τουρκία ανήκει στον συνασπισμό της Δύσης και υποστηρίζει, ότι πρέπει να αναλάβει έναν πιο παθητικό ρόλο τόσο εντός του NATO όσο και σε ότι έχει να κάνει με τις κυρώσεις απέναντι στη Ρωσία. Ο Kılıçdaroğlu δηλαδή θα προσπαθήσει να αποκαταστήσει την αξιοπιστία της Τουρκίας στις σχέσεις της με τις ΗΠΑ και τη Δύση, ισχυροποιώντας τους δεσμούς με το ΝΑΤΟ και φιλοδοξώντας να καταστήσει τη Τουρκία ένα υπερπολύτιμο γρανάζι στον δυτικό μηχανισμό διεθνώς, περισσότερο ως ένα είδος αμερικανικού προτεκτοράτου στους πρόποδες της Ανατολής.
Εξίσου σημαντικό ρόλο στην εξωτερική πολιτική της Τουρκίας έχουν διαδραματίσει οι σχέσεις της με τις χώρες του Κόλπου, όπως το Κατάρ, η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, χώρες κολοσσοί φυσικά στον τομέα της εξαγωγής ενέργειας. Ο Erdoğan έχει εκφράσει πολλές φορές την επιθυμία του να ενώσει ολόκληρο τον ισλαμικό κόσμο, με την Τουρκία να αποτελεί την αιχμή του δόρατος και τον ίδιο ηγετική μορφή σε αυτήν την ισλαμική συμμαχία. Δεν έχει διστάσει να κάνει λόγο ακόμα και για να επαναφορά του θεσμού του χαλιφάτου, με τον ίδιο ως χαλίφη, κάτι που φυσικά δεν μπορεί να συμβεί σύμφωνα με τους δικαιϊκούς κανόνες του Ισλάμ, όπου ορίζεται πως ο χαλίφης πρέπει να έχει άμεση καταγωγή από τη φυλή του Μωάμεθ, κριτήριο που δεν πληροί ο Τούρκος πρόεδρος.
Η μεγάλη διαφορά όμως του Kılıçdaroğlu είναι, ότι ο ίδιος έκανε γνωστό σε τηλεοπτική μετάδοση ότι ανήκει στην ισλαμική μειονοτική ομάδα-σέχτα των Αλεβιτών. Το 85% του Ισλαμικού κόσμου είναι Σουνήτες, οι οποίοι συνήθως είναι και αυτοί που παρουσιάζουν εξτρεμιστική δράση και επεκτατικές επιδιώξεις. Το γεγονός της παραδοχής του Kılıçdaroğlu δημοσίως ότι είναι Αλεβίτης σίγουρα προωθεί ένα συμπεριληπτικό προφίλ της χώρας, όπου και οι μειονότητες θα έχουν θέση, φωνή και δικαιώματα, ωστόσο αναπόφευκτα κλείνει την πόρτα της συνεργασίας με τις Σουνητικές χώρες της Μέσης Ανατολής και τους Αδελφούς Μουσουλμάνους, οι οποίοι αποτελούσαν κύριους χρηματοδότες της τουρκικής οικονομίας, όπως προαναφέρθηκε.
Σίγουρα, η συγκεκριμένη περίοδος είναι πολύ κρίσιμη για τη τουρκική οικονομία και το αποτέλεσμα των εκλογών μπορεί να καθορίσει και το αν θα έρθει εξωτερική βοήθεια για την αναστήλωση της οικονομίας, όπως και το από που θα έρθει, αν έρθει. Η, κατά μία έννοια, «αλλοπρόσαλλη» πολιτική του Erdoğan τα τελευταία χρόνια προκάλεσε τριγμούς στις σχέσεις της Τουρκίας με τη Δύση, καθώς πολλές φορές οι ΗΠΑ εξέφρασαν τη δυσαρέσκειά τους στην προσπάθεια του Erdoğan να πατήσει, πολιτικά μιλώντας, σε τρεις και –πλέον– βάρκες ταυτόχρονα. Από την άλλη όμως, ο συνασπισμός του Kılıçdaroğlu αποτελείται από 5 ακόμα πολιτικούς αρχηγούς, οι οποίοι διεκδικούν όλοι θέση ως Αντιπρόεδροι της Τουρκίας σε περίπτωση εκλογής της Εθνικής Συμμαχίας. Αδιαμφισβήτητα, όσο ασαφής και αν ήταν η πολιτική στάση του Erdoğan ως προς τις συμμαχίες της Τουρκίας, είναι σίγουρα πιο εύκολο για ένα κράτος να διαπραγματεύεται με έναν εκπρόσωπο του αντίστοιχου κράτους, παρά με 5+1, όπως στην περίπτωση του Kılıçdaroğlu, το οποίο σίγουρα θα παίξει ρόλο στο όποιο αποτέλεσμα.
Σε κάθε περίπτωση, δεν έχουμε παρά να περιμένουμε την 29η Μαΐου για να γνωρίζουμε το τελικό αποτέλεσμα των εκλογών, ώστε να μπορέσουν να γίνουν εκτιμήσεις για το μέλλον της Τουρκίας με μεγαλύτερη ασφάλεια, με όλα τα δείγματα, ως τώρα βέβαια να συγκλίνουν προς την επανεκλογή του Recep Tayyip Erdoğan.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Turkey’s presidential race to be decided in run-off, BBC News, διαθέσιμο εδώ
- Turkey election results updates: Erdogan-Kilicdaroglu in run-off, Al Jazeera, διαθέσιμο εδώ
- Four Takeaways From Turkey’s Nail-Biting Presidential Election, New York Times, διαθέσιμο εδώ
