Του Νίκου Βελιώτη,
Πώς θα σας φαινόταν αν o/η γιατρός σάς πρότεινε μια θεραπεία με κάμπιες για την επούλωση της χρόνιας πληγής σας; Αηδιαστικό και συνάμα περίεργο. Εντούτοις, η αξιοποίηση προνύμφων μύγας του είδους Lucilia Sericata είναι μια θεραπευτική τεχνική, που χρησιμοποιούταν από τους Ίνκας, τους Αβορίγινες, ακόμη και από τους ιατρούς στα χαρακώματα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και από το 2005 έχει πάρει έγκριση ως θεραπεία από τον FDA (H.Π.Α.). Η maggot therapy, όπως ονομάζεται, χρησιμοποιείται σε πολλά περιστατικά, ενώ 24 εργαστήρια παγκοσμίως παρασκευάζουν αποστειρωμένες προνύμφες, που τις διανέμουν σε περισσότερες από 40 χώρες.
Οι ευεργετικές προνύμφες βρίσκουν εφαρμογή σε μια σειρά παθολογικών καταστάσεων όπως έλκη φλεβόστασης, έλκη διαβητικού ποδιού, εγκαύματα, τραύματα, αλλά και μη επουλωτικά μετεγχειρητικά τραύματα. Οι προνύμφες, συμβάλλουν στην ίαση της πληγής με τρείς τρόπους: α) απομάκρυνση νεκρωτικού ιστού β) αντιμικροβιακή δραστικότητα και γ) διέγερση της διαδικασίας επούλωσης. Μάλιστα, κλινικές μελέτες έχουν αποδείξει, ότι η χρήση των μικρών εντόμων είναι πολύ πιο αποδοτική για την επούλωση πληγών, έναντι συμβατικών μεθόδων. Επιπλέον, η αντιμικροβιακή της δράση σε πολλές περιπτώσεις λειτουργεί ευεργετικά στο αδιέξοδο της ανθεκτικότητας των κοινών αντιβιοτικών.
Για να κατανοηθεί ο τρόπος δράσης της φαινομενικά αντισυμβατικής θεραπείας, είναι σημαντικό να εστιάσουμε στον κύκλο ζωής των μικρών ιαματικών εντόμων. Πολλά είδη μύγας εναποθέτουν τα αυγά τους σε νεκρωτικούς ιστούς όπως κόπρανα, πτώματα ή νεκρωτικές πληγές, ώστε να «εκκολαφθούν». Ουσιαστικά εκκολάπτονται, επειδή η νεκρή οργανική ύλη, που περιβάλλει τα αυγά, γίνεται τροφή για αυτά, ενώ συγχρόνως προστατεύονται από θηρευτές στο σχετικά αφιλόξενο περιβάλλον. Για να γίνει η πέψη, τα αυγά εκκρίνουν ειδικά ένζυμα, που διασπούν τον νεκρό ιστό και παράγουν υδατάνθρακες. Οι προνύμφες μετατρέπονται σε νύμφες «σκάβοντας» τον νεκρό ιστό και όταν μετά από τρείς βδομάδες έχουν τραφεί αρκετά, αναδύονται ως ώριμες μύγες. Δηλαδή, οι μύγες εκμεταλλεύονται την πλούσια, σε οργανικό υπόστρωμα, περιοχή, για να εξασφαλίσουν την ενηλικίωση των απογόνων τους.
Η θεραπευτική δράση εντοπίζεται στο πως οι μύγες αξιοποιούν τον νεκρό ιστό. Η απάντηση είναι τα πεπτικά ένζυμα (καρβοξυπεπτιδάσες, αμινοπεπτιδάση λευκίνης, κολλαγενάση, πρωτεάσες σερίνης, πρωτεάσες κυστεΐνης, μεταλλοπρωτεϊνάση, πρωτεϊνάση ασπαρτυλίου). Ένζυμα, που όχι μόνο αποδομούν και απομακρύνουν το νεκρό μέρος της πληγής, αλλά εξαιτίας της πρωτεολυτικής τους δράσης, δρουν και ως αντιβιοτικά. Έτσι, εξουδετερώνεται και ο περιττός ιστός, αλλά και οι παθογόνοι εισβολείς. Όσον αφορά την ενίσχυση της επούλωσης, τα εκκρινόμενα πεπτικά ένζυμα διεγείρουν διάφορα μεταγωγικά μονοπάτια στα υγιή κύτταρα, οδηγώντας στην παραγωγή ενός αυξητικού παράγοντα (HGF). O HGF, ως αυξητικός παράγοντας, διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο στην επανεπιθηλιοποίηση και τον σχηματισμό κοκκιώδους ιστού. Για να αποφευχθούν οι παρενέργειες, χρησιμοποιούνται γενετικά τροποποιημένες και αποστειρωμένες μύγες, που δεν είναι μολυσματικές. Τέλος, οι μύγες εφαρμόζονται στη πληγή για διάστημα 48 ωρών σε κάθε συνεδρία, ώστε να αποφευχθεί η μετανάστευσή τους εκτός της πληγής και φυσικά, για να μην αναδυθούν ως ώριμες μύγες.
Τα οφέλη της συγκεκριμένης μεθόδου είναι αρκετά, ενώ αντιθέτως, το ρίσκο είναι μικρό, για αυτό και έχει εγκριθεί ως θεραπεία. Το κυριότερο πλεονέκτημα είναι η καταστροφή μόνο των νεκρών κυττάρων και όχι των υγιών. Ένα ακόμη σημαντικό πλεονέκτημα είναι ότι τα εκκρινόμενα πεπτικά ένζυμα προάγουν την παραγωγή HGF πιο αποτελεσματικά και με λιγότερη κυτταροτοξικότητα από τις εμπορικά διαθέσιμες πρωτεάσες, όπως η χυμοθρυψίνη και η βρωμελίνη. Τέλος, η λύση του προβλήματος της ανθεκτικότητας σε αντιβιοτικά σε συνδυασμό με την αρκετά πιο βελτιωμένη κλινική εικόνα των ασθενών σε σχέση με άλλες τεχνικές, καθιστούν αυτό το φυσικό εργοστάσιο, ένα πολύτιμο ιατρικό εργαλείο.
Αυτό είναι ίσως και ένα διπλό μήνυμα που πρέπει να εκλάβουμε ως άνθρωποι: 1. Την χρησιμότητα της βιοτεχνολογίας στην ιατρική και 2. Τη θέση μας στη φύση. Το γεγονός ότι η φύση μέσα από κάμπιες, που μεγαλώνουν σε περιττώματα, δίνει λυτρωτικές λύσεις σε πολλούς συνανθρώπους μας, είναι μια υπενθύμιση ταπεινότητας στο μεγαλείο της. Ύστερα από τόσα χρόνια ανθρωποκεντρικής τεχνολογικής προόδου, βρισκόμαστε πίσω από την φύση. Οι αηδιαστικές κάμπιες και οι μύγες, που στο αστικό περιβάλλον όπου ζούμε, αποφεύγουμε μανιωδώς, είναι αυτές που μας θεραπεύουν. Η κατανόηση ότι όλα τα πλάσματα, όπως και εμείς, είμαστε προϊόντα της φύσης, μάς ανοίγει νέους ορίζοντες ψυχικούς και τεχνολογικούς. Οι Ίνκας, χωρίς να έχουν σημειώσει την σημερινή τεχνολογική πρόοδο, σεβόντουσαν και επικοινωνούσαν με την φύση και είχαν αντιληφθεί την αξία της maggot therapy. Δεν είμαστε οι υπεράνθρωποι, που θέλουμε να νομίζουμε ότι είμαστε και ούτε έχουμε απολέσει την ιδιότητα μας ως πλάσματα της φύσης. Η γέφυρα επικοινωνίας μεταξύ της φύσης και της αξιοποίησης των γνώσεων του περιβάλλοντος είναι στην ουσία η βιοτεχνολογία, της οποίας τη σημασία και τις πρακτικές εφαρμογές, η maggot therapy αποδεικνύει περίτρανα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- The principles of maggot therapy and its role in contemporary wound care, Nursing Times. Διαθέσιμο εδώ
- Chapter 163 – Medicine, Insects in, ScienceDirect. Διαθέσιμο εδώ
- Natural Remedies for the Treatment of Wounds and Wound Infection, ScienceDirect. Διαθέσιμο εδώ
