Της Αναστασίας Κούρλα,
Από το έργο «Ελλάδος Περιήγησις: Λακωνικά» του Παυσανία, στην έβδομη διαδρομή του στη Λακωνία, στο κεφάλαιο XXII και στις παραγράφους 3-6 διασώζονται τα παρακάτω χωρία:
«Εν ἀριστερᾷ δὲ Γυθίου στάδια προελθόντι ὡς τριάκοντα ἔστιν ἐν τῇ ἠπείρῳ Τρινασοῦ καλουμένης τείχη, φρουρίου ποτὲ ἐμοὶ δοκεῖν καὶ οὐ πόλεως. γενέσθαι δέ οἱ δοκῶ τὸ ὄνομα ἀπὸ τῶν νησίδων, αἳ ταύτῃ πρόκεινται τῆς ἠπείρου τρεῖς ἀριθμόν. προελθόντι δὲ ἀπὸ Τρινασοῦ στάδια ὡς ὀγδοήκοντα τοῦ Ἕλους τὰ ἐρείπια ὑπόλοιπα ἦν, καὶ μετὰ ταῦτα τριάκοντα προελθόντι που σταδίους ἐπὶ θαλάσσης πόλις ἐστὶν Ἀκρίαι: θέας δὲ αὐτόθι ἄξια Μητρὸς θεῶν ναὸς καὶ ἄγαλμα λίθου. παλαιότατον δὲ τοῦτο εἶναί φασιν οἱ τὰς Ἀκρίας ἔχοντες, ὁπόσα τῆς θεοῦ ταύτης Πελοποννησίοις ἱερά ἐστιν, ἐπεὶ Μαγνησί γε, οἳ τὰ πρὸς Βορρᾶν νέμονται τοῦ Σιπύλου, τούτοις ἐπὶ Κοδδίνου πέτρᾳ Μητρός ἐστι θεῶν ἀρχαιότατον ἁπάντων ἄγαλμα: ποιῆσαι δὲ οἱ Μάγνητες αὐτὸ Βροτέαν λέγουσι τὸν Ταντάλου.
Ἀκριᾶται δὲ καὶ ἄνδρα ποτὲ Ὀλυμπιονίκην παρέσχοντο Νικοκλέα, Ὀλυμπιάσι δύο ἀνελόμενον δρόμου νίκας πέντε: πεποίηται δὲ καὶ μνῆμα τῷ Νικοκλεῖ τοῦ τε γυμνασίου μεταξὺ καὶ τοῦ τείχους τοῦ πρὸς τῷ λιμένι».
Σε μετάφραση του Ιωάννου Β. Βίγλα:
«Αριστερά από το Γύθειο, αφού προχωρήσουμε περίπου τριάντα στάδια (5.550 μέτρα) προς το μέρος της ξηράς, συναντούμε τα τείχη της ονομαζόμενης Τρινάσου, η οποία, κατά τη γνώμη μου, ήταν φρούριο κι όχι πόλη. Νομίζω δε ότι το όνομα της προήλθε από την ύπαρξη τριών νησίδων που βρίσκονται μπροστά στην ξηρά της περιοχής αυτής. Αφού προχωρήσουμε περίπου ογδόντα στάδια (14.800 μέτρα) από την Τρίνασο συναντάμε τα ερείπια του Έλους και αφού προχωρήσουμε άλλα περίπου τριάντα στάδια (5.550 μέτρα) προς τη θάλασσα, συναντούμε την πόλη που λέγεται Ακρίαι. Εκεί αξιοθέατα είναι ένας ναός της μητρός των θεών με το μαρμάρινο άγαλμα της. Οι κάτοικοι των Ακριών λένε ότι το ιερό αυτό είναι το παλαιότερο της θεάς αυτής από όσα υπάρχουν στην Πελοπόννησο. Όμως το πιο παλιό από τα αγάλματα της μητρός των θεών είναι πάνω στο βράχο του Κοδδίνου και οι κάτοικοι της Μαγνησίας λένε ότι αυτό το άγαλμα το έκανε ο Βροτέας, ο γιος του Ταντάλου. Οι κάτοικοι των Ακριών ανέδειξαν κάποτε τον ολυμπιονίκη Νικοκλή, ο όποιος σε δύο ολυμπιάδες κέρδισε πέντε νίκες στο αγώνισμα του δρόμου. Ο τάφος του Νικοκλή βρίσκεται ανάμεσα στο τείχος και στο γυμναστήριο, κοντά στο λιμάνι».
Γίνεται αντιληπτή, λοιπόν, η αναφορά του Παυσανία σε μια πόλη εν ονόματι «Ακραία». Ο Παυσανίας ξεκινά με σταθμό αφετηρίας το Γύθειο, το ταξίδι του προς την ανατολική Λακωνία. Στην αρχή ακολουθεί την ημικυκλική παραλία της βορειοδυτικής πλευράς του Λακωνικού κόλπου και στη μισή περίπου απόσταση της διαδρομής, πριν απομακρυνθεί από την παραλία, αφήνει δεξιά του, κοντά στην ακτή τρία βραχονήσια. Το φρούριο που υπήρχε εκεί ονομαζόταν Τρίνασος (τρεις νάσοι = νήσοι) ή Τρινασός ή Τρίνησα. Το αρχαίο αυτό οχυρό του οποίου σώζονται τα θεμέλια χρησίμευε για τον έλεγχο της περιοχής του Έλους και για την πρόληψη εξεγέρσεων των ειλώτων της Σπάρτης. Πριν φτάσει στη δυτική όχθη του Ευρώτα προ των εκβολών του, όπου είναι χτισμένη η σύγχρονη κωμόπολη Σκάλα, διασχίζει αμμώδη, ελώδη αλλά εύφορη προσχωσιγενή πεδιάδα, την οποία διαρρέει ο παράλληλος προς τον Ευρώτα, στα δυτικά του, μικρός ποταμός Βασιλοπόταμος. Σε αυτήν τοποθετείται το προϊστορικό Έλος, το οποίο άλλοτε ήταν λιμάνι (Ομ. Ιλ. Β 584), και στις μέρες μας έχει μετατραπεί σε βαλτώδη περιοχή. Επομένως, υπολογίζεται πως διένυσε 25,9 χιλιόμετρα.
Η Αρχαία πόλη των Ακριών τοποθετείται στον βορειοανατολικό μυχό του Λακωνικού κόλπου, στην παραλία της Κοκκινιάς δίπλα στο σημερινό χωριό Γλυκόβρυση. Ιδρύθηκε κατά τους προϊστορικούς χρόνους από τον Σπαρτιάτη Ακριά, ο οποίος ήταν ένας από τους μνηστήρες της Ιπποδάμειας, αλλά σκοτώθηκε από τον πατέρα της, τον Οινομάο στην Πίσα. Η πόλη είχε εμπορικές σχέσεις με περιοχές της Λακωνικής γης. Στην περιοχή υπήρχε επίσης μνημείο του Ολυμπιονίκη Νικοκλή, που καταγόταν από εκεί. Το 375 μ.Χ. μετά από έναν σεισμό η μισή πόλη κατεδαφίστηκε και η άλλη μισή βυθίστηκε, με αποτέλεσμα να διασώζονται μόνο θραύσματα πήλινων αγγείων και να διαδίδονται πολλοί μύθοι σχετικά με την τοποθεσία της.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Ιωάννου Β. Βίγλα (1997), Παυσανίου «Λακωνικά», Αθήνα: Εκδόσεις Μοριάς.
- Παυσανίου Ἑλλάδος Περιήγησις, 3. Λακωνικά, uoa.gr, Διαθέσιμο εδώ
