Της Μαρίας Πολίτου,
Ο αθλητισμός, ως μία επαγγελματική και ερασιτεχνική δραστηριότητα έχει παρουσιάσει τα τελευταία χρόνια μία ραγδαία ανάπτυξη, η οποία έχει απασχολήσει πολλούς επιστημονικούς κλάδους και ιδιαιτέρως τον οικονομικό. Εύλογα, λοιπόν, κάνεις θα αναρωτηθεί για ποιον λόγο οι οικονομικοί επιστήμονες έχουν εστιάσει την προσοχή τους στους αθλητές και εάν μπορεί αυτό να επηρεάσει αρνητικά τον κλάδο των αθλημάτων.
Ο αθλητισμός αποτελεί έναν τρόπο έκφρασης της σωματικής και πνευματικής ομορφιάς. Ήδη από τα παλαιότερα χρόνια, οι αρχαίοι Έλληνες είχαν ως αρχή τη γνωστή φράση «Νοῦς ὑγιής ἐν σώματι ὑγιεῖ», ώστε να δείξουν το ακέραιο νόημα του αθλητισμού. Ωστόσο, με την πάροδο των χρόνων, δημιουργήθηκε ένα σοβαρό ζήτημα, και αυτό έγκειται στο ότι ο αθλητισμός μετατράπηκε σε ένα εμπόρευμα το οποίο υπόκειται στους «νόμους της προσφοράς και της ζήτησης». Πλέον, οι αθλητές δεν αγωνίζονται για να κερδίσουν ένα μετάλλιο ή ένα στεφάνι όπως παλιά, αλλά ο σκοπός τους είναι η απόκτηση χρηματικών ποσών και η αυτοπροβολή τους, προκειμένου να γίνουν πιο δημοφιλείς. Τα κίνητρα δεν είναι πλέον αγνά, όπως τότε που ένας αθλητής ήθελε να κερδίσει έναν αγώνα για την προσωπική του τιμή και για να βγάλει ασπροπρόσωπη την ομάδα του. Έχουμε φτάσει στο σημείο όπου παρουσιάζει ο ίδιος σαν εμπόρευμα τον εαυτό του και μετατρέπεται σε αντικείμενο αγοραπωλησίας.
Η εμπορευματοποίηση του σύγχρονου αθλητισμού, αποτελεί μία μάστιγα η οποία ξεκίνησε τον 20ό αιώνα. Με τον όρο «εμπορευματοποίηση», εννοείται η μετατροπή του γνήσιου αθλητισμού σε εμπόρευμα, με σκοπό να εξυπηρετήσει οικονομικά συμφέροντα πολλών χορηγών, εταιρειών και επενδυτών. Τα αθλήματα πλέον αποτελούν πηγές πλουτισμού, και συγκεκριμένα έχουν μετατραπεί σε μία ολόκληρη αθλητική βιομηχανία, η οποία προβάλλει τον αθλητή συνεχώς, ώστε να γίνει διάσημος και να αποκτήσει κοινό. Δεν παραλείπονται, φυσικά, οι διαφημίσεις προϊόντων και άλλων ειδών που δεν συμπίπτουν με το αντικείμενό τους.
Ωστόσο, πασίδηλο είναι πως η εμπορευματοποίηση του αθλητισμού δεν εξυπηρετεί μόνο το οικονομικό φάσμα της κοινωνίας, αλλά έχει και πολιτικές σκοπιμότητες. Χρησιμοποιείται ως μέσο άσκησης εξωτερικής πολιτικής, και ουκ ολίγες φορές μία αθλητική ομάδα διαφημίζει ένα πολιτικό κόμμα και φανατίζει τους οπαδούς του. Για παράδειγμα, σε ανελεύθερα καθεστώτα η υπερπροβολή μίας συγκεκριμένης ομάδας ή ενός συγκεκριμένου αθλητή καταφέρνει να αποπροσανατολίσει τη νεολαία και να διαφημιστεί το εκάστοτε καθεστώς.
Στον αθλητικό χώρο, επικρατεί ένας αθέμιτος ανταγωνισμός, με τον πρωταθλητισμό, να είναι ο απώτερος σκοπός των περισσότερων αθλητών και να χρησιμοποιούνται παράνομα μέσα, ώστε να πάρουν μία νίκη προκειμένου να έχουν και χρηματικό κέρδος. Υπάρχουν πολλαπλές αναφορές ότι τα αποτελέσματα πολλούς αγώνες πλέον είναι προπαρασκευασμένα.
Το καταναλωτικό πνεύμα των εποχών, ενισχυμένο από τις σύγχρονες διαφημίσεις, έχει εισβάλλει στον χώρο αυτό και έχει μετατρέψει τις αθλητικές οργανώσεις σε μία πηγή πλουτισμού. Παρατηρείται έλλειψη αθλητικής παιδείας, απουσία ιδανικών και έκπτωση ηθών. Ο εκφυλισμός του αθλητισμού έχει ενισχυθεί από κάποια χαρακτηριστικά που μπορεί να έχει ο χαρακτήρας κάποιου αθλητή, όπως είναι ο εγωισμός, η απληστία, η ματαιοδοξία και η τάση για ανάδειξη. Γι’ αυτό και πολλοί ειδικοί υποστηρίζουν ότι η συγκεκριμένη βιομηχανία είναι με τα τωρινά δεδομένα μία από τις πιο ισχυρές κερδοφόρες επιχειρήσεις και έχει ενταχθεί στον χώρο του σύγχρονου μάρκετινγκ.
Η ανάγκη για επιτυχία έχει οδηγήσει ακόμα και στην κατάχρηση ουσιών προκειμένου ο αθλητής να αναδειχθεί σε πρωταθλητή. Οι περιπτώσεις «ντόπινγκ», που σχετίζονται με θανάτους ανθρώπων, είναι πολύ υψηλές σε αριθμό και αυτό είναι ένα φαινόμενο το οποίο απασχολεί ένα ευρύ επιστημονικό φάσμα. Πίσω από το «ντόπινγκ» κρύβονται πολλοί παράγοντες, όπως είναι ο προπονητής και οι ομοσπονδίες. Συνεπώς, έχουν όλοι κέρδος από τη διάκριση του αθλητή και διεκδικούν αυξημένη χρηματοδότηση από την πολιτεία. Το «ντόπινγκ» είναι ένα συνεπακόλουθο της εμπορευματοποίησης και η χρήση αναβολικών και άλλων φαρμάκων υποτάσσουν τη ζωή του ανθρώπου στον βωμό του χρήματος.
Επομένως, ο ρόλος του αθλητισμού, στη σημερινή εποχή, θα ήταν καλύτερο να επαναπροσδιοριστεί στη βάση του αθλητικού ιδεώδους και του «εὖ ἀγωνίζεσθαι». Η ευγενής άμιλλα, ο ωφελιμιστικός χαρακτήρας των αθλημάτων και η προσπάθεια, είναι έννοιες οι οποίες πρέπει να τηρούνται πιστά από τον κάθε αθλητή. Ωστόσο, η εμπορευματοποίηση είναι ένα ζήτημα το οποίο βρίσκεται στο σύγχρονο προσκήνιο και προκαλεί την αλλοίωση του χαρακτήρα του αθλητή και υπονομεύει την ηθική βάση των αθλημάτων.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Η εμπορευματοποίηση του σύγχρονου αθλητισμού, maxmag.gr, διαθέσιμο εδώ
- Η εμπορευματοποίηση του Αθλητισμού, imerodromos.gr, διαθέσιμο εδώ
- Πυλιανίδης, Θ. (2017), Εμπορευματοποίηση και Ντόπινγκ στον Αθλητισμό. Ανθρώπινα όρια επιδόσεων, Κομοτηνή: Ημερίδα στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, διαθέσιμο εδώ
