Του Δημήτρη Καρυδάκη,
Έχοντας ήδη γράψει διάφορα άρθρα για τις Ελληνορωμαϊκές τακτικές μάχης, αναλύσει έναν από τους πιο διαδεδομένους μύθους της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας, εξερευνήσει βαθιά τις πολιτικές δομές της αρχαίας ελληνικής «πόλης-κράτους» της Αρχαϊκής Περιόδου, χωρίς να λησμονώ μία ή δύο τίμιες προσπάθειές μου να μιλήσω για θρησκείες ή θρησκευτικές σέκτες του παρελθόντος (με αρκετά ακόμη άρθρα στο ιστορικό μου), στρέφω τώρα το ενδιαφέρον μου προς ένα θέμα συζήτησης… κολοσσιαίων διαστάσεων. Το σημερινό άρθρο θα επικεντρωθεί αποκλειστικά στην ιστορία του Κολοσσού της Ρόδου, ενός μνημείου ασύγκριτης τεχνικής εφευρετικότητας, όπως υποδηλώνει και ο τίτλος, για να ξεπεραστεί μόνο από τα υπόλοιπα θαύματα που ήταν ο Ναός της Αρτέμιδος στην Έφεσο, οι Κρεμαστοί Κήποι της Βαβυλώνας, οι Πυραμίδες της Γκίζας, ο Ναός του Ολυμπίου Διός στην Αρχαία Ολυμπία, το Μαυσωλείο της Αλικαρνασσού και τον Φάρο της Αλεξάνδρειας, με όλα τα προαναφερθέντα μνημεία να εντάσσονται στην λίστα με τα «Επτά Θαύματα της Αρχαιότητας». Ο Αντίπατρος από την Σιδώνα (2ος-1ος π.Χ. αιώνας), επιγραμματοποιός τύμβων, συγγραφέας και ποιητής Ελληνοφοινικικής καταγωγής, φημίζεται ότι συνέταξε αυτήν την λίστα με τα πιο μεγαλειώδη μνημεία της εποχής του κατόπιν της επίσκεψής του σε αυτά.
Το έτος είναι 323 π.Χ., ο 33 ετών τότε Αλέξανδρος πεθαίνει ξαφνικά από άγνωστα αίτια στην Βαβυλώνα, αφήνοντας την τεράστια αυτοκρατορία του δίχως νόμιμο και φυσικό διάδοχο. Έχοντας μαζέψει στην σκηνή του, γύρω του τους σημαντικότερους στρατηγούς του, ο Μακεδόνας στρατηλάτης, λίγο πριν αφήσει την τελευταία του πνοή, θα ξεστομίσει την φράση «Τώ κρατίστω», δηλαδή «Στον ισχυρότερο», αφήνοντας τους αρχηγούς των στρατευμάτων του μόνους τους να ερμηνεύσουν το τι θέλει να πει ο ποιητής. Όπως ήταν φυσικό, οι αψιμαχίες και οι διενέξεις ανάμεσα στους στρατάρχες δεν άργησαν να ξεσπάσουν, με τον καθένα να προσπαθεί να εξασφαλίσει το μεγαλύτερο κομμάτι της αχανούς αυτοκρατορίας για τον εαυτό του.
Με τις αιματηρές συγκρούσεις να ξεσπούν έναν μόλις χρόνο μετά τον θάνατο του ενδόξου στρατηλάτη, οι «Πόλεμοι των Διαδόχων» (322-301/281 π.Χ.), τέσσερις στον αριθμό πολυετείς πολεμικές επιχειρήσεις θα συνταράξουν τα εδάφη του Ελληνισμού και θα θέσουν τις βάσεις για την εδραίωση της ελληνικής κυριαρχίας ξεκινώντας από τα εδάφη του Μακεδονικού Βασιλείου του Κασσάνδρου στην κυρίως Ελλάδα, εκείνο του Λυσιμάχου στην ευρύτερη περιοχή της Θράκης και της Μικράς Ασίας, μέχρι και τα βάθη της Ασίας και την σημερινή Βορειοδυτική Ινδία με την Αυτοκρατορία των Σελευκιδών υπό τον Σέλευκο Α΄ «Νικάτορα» και στην Αίγυπτο με το Βασίλειο των Πτολεμαίων υπό την ηγεσία του Πτολεμαίου Α΄ «Σωτήρος», όπως αυτά θα χωριστούν μετά την καθοριστική μάχη της Ιψού το 301 π.Χ. Η παραπάνω μάχη θα κριθεί ανάμεσα στον Αντίγονο Α΄ «Μονόφθαλμο» και τον υιό του Δημήτριο τον «Πολιορκητή» από την μία, και τον συνασπισμό δυνάμεων του Σέλευκου Α΄ «Νικάτορα», του Αντίοχου Α΄ «Σωτήρος» και του Λυσιμάχου και του Κασσάνδρου από την άλλη.
Για να μπούμε, όμως, λίγο στην ουσία του θέματος, θα χρειαστεί να πάμε πίσω λίγα χρόνια πριν την μάχη της Ιψού, συγκεκριμένα στο 310 π.Χ. Με το τέλος του Γ΄ Πολέμου των Διαδόχων, οι τελευταίοι θα συνάψουν συνθήκη σύμφωνα με την οποία τα εδάφη της Μικράς Ασίας και της Συρίας θα παραχωρούνταν στον Αντίγονο Α΄, μέχρι την ενηλικίωση τουλάχιστον του υιού του Αλεξάνδρου του Μέγα, Αλέξανδρου Δ΄. Με την κατάσταση όμως να εκτροχιάζεται και τον Κάσσανδρο να διατάζει την δολοφονία της Ρωξάνης, συζύγου του Μεγάλου Αλεξάνδρου αλλά και του υιού του, και με το πρόσχημα ότι ο Αντίγονος παρακωλύει το ‘’status quo’’ εγκαθιστώντας δικές του φρουρές σε πόλεις της κυρίως Ελλάδας, τόσο ο Κάσσανδρος όσο και ο Πτολεμαίος θα του κηρύξουν τον πόλεμο.
Ο Δ΄ Πόλεμος των Διαδόχων θα βρει αρχικά τον Δημήτριο τον Πολιορκητή να κατευθύνεται το 307 π.Χ. στην Αθήνα , την οποία θα καταλάβει, σαρώνοντας στην συνέχεια τον Αιγυπτιακό στόλο του Πτολεμαίου στην Ναυμαχία της Σαλαμίνας της Κύπρου το 306 π.Χ. Με το πέρας της επιτυχημένης ναυμαχίας εκ μέρους του Αντιγόνου και του γιου του, ο πρώτος θα ανακηρυχθεί από το στράτευμά του ως βασιλέας και νόμιμος διάδοχος του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Έπειτα, και σαφώς με αναπτερωμένο το ηθικό, ο Αντίγονος θα οργανώσει το στράτευμα και τον στόλο του και θα κατευθυνθεί προς την χώρα του Πτολεμαίου την οποία θα προσπαθήσει, ανεπιτυχώς βέβαια, να κατακτήσει. Αυτή η αποτυχημένη απόπειρα του Αντιγόνου να θέσει υπό τον έλεγχό του την Αίγυπτο θα στρέψει την οργή τόσο του ιδίου όσο και του Δημητρίου κατά της Ρόδου, μιας πόλης-κράτους η οποία κρατούσε ουδέτερη στάση σε όλους τους πολέμους των διαδόχων, συνάπτοντας μεν εμπορικές και οικονομικές συμφωνίες με την εξελληνισμένη Αίγυπτο. Αυτή ακριβώς η ουδέτερη στάση των Ροδίων, σε συνδυασμό με την άρνησή τους να συνδράμουν στρατιωτικά στην εκστρατεία του Αντιγόνου κατά των εμπορικών τους εταίρων, θα οδηγήσει στην πολιορκία της Ρόδου το 305 π.Χ. από τον Δημήτριο, μια πολιορκία διάρκειας ενός έτους, για την οποία ο Δημήτριος θα λάβει και το προσωνύμιο «Πολιορκητής».
Η τακτική του Δημητρίου ήταν η εξής. Με βασικό γνώμονα να προκαλέσει ζημία στον ανεφοδιασμό του Πτολεμαίου, μεγάλο μέρος του οποίου προερχόταν από την νήσο της Ρόδου, η οποία αποτελούσε τον μοναδικό δίαυλο επικοινωνίας της Αιγύπτου με την κυρίως Ελλάδα, ο Δημήτριος θα συγκεντρώσει το σύνολο των στρατιωτικών του δυνάμεων και θα ξεκινήσει την πολιορκία της Ρόδου στα μέσα του καλοκαιριού του 305 π.Χ. με τον στόλο του να είναι αρχικά συγκεντρωμένος στο λιμάνι της Λώρυμας στην Καρία (σήμερα η ακριβής περιοχή: “Loryma Restaurant”, ακριβώς απέναντι από την Ρόδο, συντεταγμένες: 36°34’41.0″N 28°00’41.0″E). Οι 40.000 οπλίτες του Δημητρίου, σε συνδυασμό με τους καταπέλτες, τις ελεπόλεις και τα 200 πολεμικά πλοία του θα πλησιάσουν τον κόλπο της Ιαλυσού και θα εισβάλλουν στην Ρόδο, με τις δυνάμεις των αμυνόμενων να αριθμούν μόνο 6.000 οπλίτες.
Παρατηρώντας την τεράστια αριθμητική υπεροχή των εχθρών τους, οι Ροδίτες θα αποστείλουν πρέσβεις στους υπόλοιπους Διαδόχους κάνοντας έκκληση για βοήθεια κατά του Δημητρίου, ενώ παράλληλα θα λάβουν έκτακτα μέτρα για την ενίσχυση των δικών τους δυνάμεων με την άμεση και αναγκαστική πολιτογράφηση δούλων και μετοίκων της πόλης τους. Με τους Διαδόχους να αδυνατούν να αποστείλουν αρχικά βοήθεια, οι Ροδίτες θα επιδοθούν στον διαρκή εξανδραποδισμό των βλημάτων των πολιορκητικών μηχανών του Δημητρίου, αλλά και στην συνεχόμενη ανακατασκευή των τειχών τους, στα οποία οι ελεπόλεις του Δημητρίου προκαλούσαν ρήγματα. Αμυνόμενοι επί σχεδόν έναν χρόνο και με την αποτυχία του Δημητρίου να καταλάβει την Ρόδο μέσω θαλάσσης αλλά και ξηράς, οι εχθροπραξίες θα αρθούν μετά την μεσολάβηση των Αθηναίων και των Αιτωλών, αναγκάζοντας τον Δημήτριο να συνθηκολογήσει με τους Ροδίτες το καλοκαίρι του 304 π.Χ., οι οποίοι διατήρησαν την ανεξαρτησία τους.
Με την οριστική λύση της πολιορκίας και προς τιμήν του πατρόνος θεού Ήλιου, προστάτη και ευεργέτη της Ρόδου, οι κάτοικοι της νήσου θα αναθέσουν στον γλύπτη Χάρη από την Λίνδο, μαθητή του γλύπτη Λυσίππου, να κατασκευάσει ένα ορειχάλκινο άγαλμα του θεού, ενθύμιο της ηρωικής τους αντίστασης απέναντι στον κατακτητή. Με ανάστημα 70 πήχεων (30-32 μέτρα), ο Κολοσσός της Ρόδου θα ολοκληρωθεί 12 χρόνια μετά την έναρξη της κατασκευής του, περίπου το 292 π.Χ., κοσμώντας πιθανότατα το κέντρο της παλιάς πόλης της Ρόδου (και όχι το λιμάνι με ανοιχτά τα σκέλη όπως τον αποτύπωσαν μεταγενέστεροι Δυτικοί μελετητές), μόνο για να πέσει στο έδαφος εξαιτίας ενός σεισμού το 226 π.Χ., δίνοντας στον Κολοσσό ένα προσδόκιμο «ζωής» περίπου 66 ετών. Φημίζεται ότι ο Κολοσσός παρέμεινε πεσμένος στο έδαφος μέχρι και το 653 μ.Χ., δηλαδή για περίπου 880 έτη, όταν ο Άραβας Χαλίφης της δυναστείας των Ομαγιαδών (“Umayyad Dynasty”) Μωαβίας Α΄ θα καταλάβει την Ρόδο, και θα πουλήσει τον χαλκό του Κολοσσού σε έναν εβραϊκής καταγωγής έμπορο από την Συρία.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Η Πολιορκία της Ρόδου απο τον Δημήτριο Πολιορκητή 305π.Χ.: Μία απο τις σημαντικότερες πολιορκίες της αρχαιότητας, historymania.gr, Διαθέσιμο εδώ
- Χάρης ο Λίνδιος, hellenicaworld.com, Διαθέσιμο εδώ
- Μύθοι και αλήθειες για τον Κολοσσό της Ρόδου, e-history.gr, Διαθέσιμο εδώ
- Τα 7 θαύματα του αρχαίου κόσμου, uoa.gr, Διαθέσιμο εδώ
- Βλαχογιάννη, Βασιλική, Οι διάδοχοι του Μεγάλου Αλεξάνδρου και η Μάχη της Ιψού, offlinepost.gr, Διαθέσιμο εδώ
