Της Όλγας Βαρδακαστάνη,
Είναι γεγονός πως η αεροπορία αποτέλεσε το μεγαλύτερο επίτευγμα του 20ου αιώνα, τόσο σε εθνικές όσο και σε διεθνείς αερομεταφορές. Με τον εκμηδενισμό των αποστάσεων διευκολύνθηκε η επικοινωνία των ανθρώπων μεταξύ κρατών και ηπείρων, οι οποίοι εναλλακτικά θα έπρεπε να διανύσουν τεράστιες χιλιομετρικές αποστάσεις με χερσαία ή θαλάσσια μέσα μεταφοράς, σπαταλώντας χρόνο και χρήμα. Σύμφωνα με τις στατιστικές, το αεροπλάνο αποτελεί το πιο ασφαλές μέσο μεταφοράς, σε σύγκριση με τα αυτοκίνητα, τις μοτοσυκλέτες και τα τρένα, ενώ οι πιθανότητες να προκληθεί θάνατος κατά την αεροπορική μεταφορά είναι 1 στις 205.552 (US National Safety Council). Δημιουργείται, ωστόσο, μια εύλογη απορία. Ποια είναι η ευθύνη του αερομεταφορέα, σε περίπτωση που προκαλέσει το θάνατο ή τον τραυματισμό επιβατών του;
Σύμφωνα με τη Σύμβαση του Μόντρεαλ, η αεροπορική εταιρεία ευθύνεται είτε αντικειμενικά είτε υποκειμενικά, έχοντας «γνήσια ή νόθο» αντικειμενική ευθύνη απέναντι στους πελάτες-καταναλωτές της, εισάγοντας ένα «μεικτό-δυαδικό» σύστημα ευθύνης. Όπως ορίζεται στο άρθρο 17§1 Σ.Μ, ο αερομεταφορέας ευθύνεται για κάθε τραυματισμό ή θάνατο επιβάτη, με μοναδική προϋπόθεση να βρισκόταν ο τελευταίος εντός του αεροσκάφους κατά τη διάρκεια της πτήσης ή, έστω, το ατύχημα να έλαβε χώρα κατά την επιβίβαση ή την αποβίβαση. Οπωσδήποτε, όμως, όπως σε κάθε ζημιογόνο περιστατικό, πρέπει να υπάρχει και αιτιώδης συνάφεια μεταξύ της ζημίας και του γεγονότος. Στην περίπτωση που οι ζημίες που προξένησε ο αερομεταφορέας δεν ξεπερνούν τα 113.100 Ε.Τ.Δ (ποσοτικό όριο), ευθύνεται αντικειμενικά, χωρίς να απαιτείται υπαιτιότητά του και χωρίς δυνατότητα απαλλαγής ή περιορισμού της ευθύνης του. Αυτό σημαίνει πως για να υπάρχει γνήσια αντικειμενική ευθύνη δεν απαιτείται πταίσμα (δόλος ή αμέλεια), αλλά αρκούν οι παραπάνω προϋποθέσεις.
Από την άλλη, σύμφωνα με το άρθρο 21§2 της Σύμβασης του Μόντρεαλ, η αεροπορική εταιρεία ευθύνεται υποκειμενικά για κάθε ζημία που ξεπερνά τα 113.100 Ε.Τ.Δ, εκτός αν αποδειχθεί πως ο θάνατος ή ο τραυματισμός των επιβατών της: (α) δεν οφείλεται σε πταίσμα, παράνομη ενέργεια ή παράλειψη της ίδιας της εταιρείας ή των υπαλλήλων και των πρακτόρων της ή (β) οφείλεται σε αμέλεια, παράλειψη ή σφάλμα τρίτου προσώπου (όπως ο ναυλωτής ή οι ελεγκτές των πτήσεων). Ο αερομεταφορέας, δηλαδή, βρίσκεται στη δυσμενή θέση να αποδείξει πως οι ζημίες που σημειώθηκαν δεν οφείλονται σε υπαιτιότητα ούτε δική του, αλλά ούτε των προσώπων που εργάζονται στην υπηρεσία του, είτε διαφορετικά να αποδείξει την υπαιτιότητα τρίτου προσώπου. Αν καταφέρει να ανατρέψει το τεκμήριο υπαιτιότητας, τότε απαλλάσσεται από την υποχρέωση καταβολής αποζημίωσης, αλλιώς τεκμαίρεται πως έχει απεριόριστη ευθύνη.
Είναι άξιο να τονιστεί πως η Σύμβαση του Μόντρεαλ υιοθέτησε τις αρχές που θέσπισε ο Κανονισμός (ΕΚ) 2027/97: το «μεικτό-δυαδικό» σύστημα ευθύνης (άρθρο 3§2) και την απεριόριστη ευθύνη του αερομεταφορέα, σε περίπτωση ατυχήματος που προκάλεσε τον θάνατο ή τον τραυματισμό επιβάτη (άρθρο 3§1α). Σε περίπτωση που σημειωθεί κάποιο δυστύχημα εντός του εθνικού εναέριου χώρου, ο δικαστής που εκδικάζει την υπόθεση οφείλει να εφαρμόσει τον Κανονισμό αυτό, ο οποίος τροποποιήθηκε με τον Κανονισμό (ΕΚ) 889/02. Παρότι στο Εθνικό Δίκαιο έχει θεσπιστεί το άρθρο 110 ΚΑΔ, το οποίο αναγνωρίζει περιορισμένη ευθύνη της αεροπορικής εταιρείας, έως και 4.000.000 δρχ. ξεχωριστά για κάθε ζημιωθέντα, η συγκεκριμένη διάταξη παραμένει ανεφάρμοστη. Ο Κανονισμός (ΕΚ) 2027/97 δεν εφαρμόζεται μόνο σε εσωτερικές, αλλά και σε διεθνείς πτήσεις, εφόσον τελούνται από κοινοτικούς αερομεταφορείς. Ακόμα, πρέπει να επισημανθεί πως δεν αναγνωρίζεται καμία ευθύνη για γεγονότα ανωτέρας βίας, όπως είναι ο πόλεμος, οι τρομοκρατικές ενέργειες, η αεροπειρατεία, ο κυκλώνας, η θύελλα και άλλες αναπότρεπτες φυσικές καταστροφές.
Τέλος, αναγνωρίζεται το δικαίωμα σε όλους τους ζημιωθέντες να ασκήσουν αγωγή αποζημίωσης, ανάλογα με το ύψος της ζημίας που υπέστησαν εξαιτίας του ατυχήματος. Σε περίπτωση θανάτου, αρμόδιοι να αιτηθούν αποζημίωση είναι οι ειδικοί ή καθολικοί διάδοχοι του αποθανόντος, δηλαδή οι κληρονόμοι του. Εναγόμενος θεωρείται ο συμβαλλόμενος αερομεταφορέας (δηλαδή η αεροπορική που αναγράφεται στο εισιτήριο), ενώ στη σπάνια περίπτωση που η μεταφορά εκτελεστεί από άλλη εταιρεία, ευθύνονται και οι δύο εις ολόκληρον. Ο ενάγων, λοιπόν, έχει την ευχέρεια να επιλέξει από ποιον αερομεταφορέα θα εισπράξει την αποζημίωση ή αν θα την αξιώσει και από τους δύο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ράνια Χατζηνικολάου-Αγγελίδου, Αεροπορική Μεταφορά Επιβατών, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΣΑΚΚΟΥΛΑ, ΑΘΗΝΑ-ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
- Σύμβαση του Μόντρεαλ, taxheaven.gr, διαθέσιμο εδώ
- Αυτή είναι η ασφαλέστερη θέση στο αεροπλάνο-Γιατί κανείς δεν την επιλέγει, emea.gr, διαθέσιμο εδώ
- Γιατί τα αεροπλάνα είναι ασφαλή;, travelo.gr, διαθέσιμο εδώ
