Της Κωνσταντίνας Βαλμά,
Υπήρχαν και υπάρχουν σχολεία απομακρυσμένα, κρυμμένα σε μικρά χωριά σε ολόκληρη την Ελλάδα, με ελάχιστους πάντα μαθητές, ίσως έναν ή δύο για κάθε τάξη, όμως μόνο έναν δάσκαλο. Ήταν κατά την αρχή του σχολικού έτους που οι μικρές κοινωνίες περίμεναν αγωνιωδώς τον καινούριο δάσκαλο. Καθόλου δεδομένο δεν ήταν το αν θα πήγαινε κάποιος να διδάξει ή αν θα αποδεχόταν τον διορισμό και θα παρέμενε κατά τη διάρκεια όλης της χρονιάς σε έναν τέτοιο απομακρυσμένο τόπο. Όμως, τα μονοθέσια δημοτικά σχολεία αποτέλεσαν για πολλούς πηγή γνώσης και την αρχή στο μεγάλο ταξίδι της γνώσης.
Στα μονοθέσια σχολεία λειτουργούν όλες οι τάξεις, αλλά δεν υπάρχουν διδάσκοντες αντίστοιχα για κάθε τάξη, καθώς δεν συμπληρώνεται ο απαραίτητος αριθμός μαθητών για τη δημιουργία ξεχωριστών τμημάτων. Σε αυτές τις περιπτώσεις, συνενώνονται οι τάξεις, σύμφωνα με την πνευματική συγγένεια των μαθητών, και συνδιδάσκονται την ύλη των αντίστοιχων τάξεων. Με αυτόν τον τρόπο, όμως, δημιουργείται μια μεγάλη σύγχυση, αφού ο εκπαιδευτικός οφείλει να διδάσκει σε ίσο χρόνο με τον διαθέσιμο στα μεγαλύτερα σχολεία όλα τα μαθήματα που εντάσσονται στο πρόγραμμα, παρόλο που έχει στην αίθουσα ένα ή περισσότερα συνδιδασκόμενα τμήματα.
Συγκεκριμένα, όσον αφορά τον τρόπο διδασκαλίας στα συμπλέγματα των τάξεων, η διδασκόμενη ύλη διαρθρώνεται με τέτοιο τρόπο, ώστε τον έναν χρόνο οι μαθητές να δέχονται την ύλη της ανώτερης τάξης και τον επόμενο της κατώτερης. Ακόμη, μαθήματα, όπως η γυμναστική, τα εικαστικά και η μουσική, διδάσκονται με περιορισμένο ωράριο, ενώ, όσον αφορά τις ξένες γλώσσες, αν υπάρχει κάποιος αρμόδιος εκπαιδευτικός, το ωράριο αλλάζει ανάλογα με τις επιπλέον ώρες που του δίνονται. Είναι γενικά παραδεκτό ότι η τακτική αυτή δεν ανταποκρίνεται στις ανάγκες των μαθητών, καθώς η διδασκόμενη ύλη δεν βρίσκεται σε λογική και χρονική αλληλουχία και είναι δύσκολο να υλοποιηθούν τα νέα εκπαιδευτικά προγράμματα σε αυτού του είδους τα σχολεία.
Ένα ακόμα πρόβλημα που παρατηρείται στα μονοθέσια σχολεία της χώρας είναι οι συχνές αλλαγές του προσωπικού όχι μόνο κάθε χρόνο, όπως συνήθως προβλέπεται, αλλά και κατά τη διάρκεια του έτους. Τα τελευταία χρόνια, στα σχολεία τα οποία έχουν χαρακτηριστεί ως δυσπρόσιτα, ισχύει η διετής παραμονή των εκπαιδευτικών που διορίζονται σε αυτά με αίτησή τους. Αντίστοιχα, όμως, αρνητική επίδραση έχει και η πολύχρονη παρουσία ενός διδάσκοντος σε ένα τέτοιου είδους σχολείο, καθώς ο ίδιος μπορεί να μην είναι τόσο αποτελεσματικός ή οι σχέσεις του με τους γονείς των μικρών κοινωνιών να έχουν διαταραχθεί.
Είναι, επίσης, δεδομένο ότι ο καθηγητής υποβάλλεται σε μια εξαιρετικά εξαντλητική καθημερινότητα και εργασία, αφού οφείλει καθημερινά να προετοιμάζεται για να μπορεί να ανταπεξέλθει σε έναν μεγάλο όγκο μαθημάτων και στα διαφορετικά τμήματα μαθητών στα οποία διδάσκει. Επιπλέον, όπως ήδη ανέφερα, οι ανάγκες για άσκηση των διοικητικών καθηκόντων του σχολείου, η αδυναμία απουσίας και αντικατάστασής του για ορισμένα χρονικά διαστήματα προστίθενται στον κατάλογο των απαιτήσεων και δυσκολιών ενός μονοθέσιου σχολείου.
Μπορεί να υπάρχουν κάποιοι περιορισμοί ως προς τον κοινωνικό περίγυρο ή να είναι χαμηλό το πνευματικό επίπεδο στις απομακρυσμένες περιοχές, εντούτοις υπάρχουν πολλά μονοθέσια σχολεία που είναι άριστα οργανωμένα με αξιοθαύμαστες επιδόσεις. Ειδικότερα, ο δάσκαλος έχει την άνεση να οργανώσει το πρόγραμμα και τη σχολική μονάδα ανάλογα με τις ανάγκες των μαθητών, ώστε να δημιουργήσει ένα περιβάλλον που θα ανταποκρίνεται ακριβώς στις απαιτήσεις τους. Ακόμα, παρατηρούμε ότι στα σχολεία αυτά καλλιεργείται έντονα το πνεύμα συνεργασίας μεταξύ των μαθητών, η ωριμότητα, το αίσθημα της αρμονικής συμβίωσης και η δημιουργία μιας μεγάλης παρέας, που συμπεριλαμβάνει όλες τις ηλικίες, χωρίς διακρίσεις.
Στα πλεονεκτήματα, επίσης, μπορούμε να συμπεριλάβουμε, με κάποιες επιφυλάξεις, την κοινωνική επαφή του δασκάλου με τους γονείς των παιδιών και την άμεση επαφή τους με το σχολείο, που βοηθά τα παιδιά να προσαρμοστούν γρηγορότερα και να αποκτήσουν μια οικειότητα με τον διδάσκοντα. Παράλληλα, αυτό σημαίνει ότι και ο εκπαιδευτικός έχει τη δυνατότητα να επεμβαίνει έγκαιρα εκεί όπου υπάρχουν δυσλειτουργίες και με συνεργασία με τους γονείς να επιλύει τα προβλήματα που προκύπτουν.
Στα ανωτέρω πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα, όσον αφορά τα μονοθέσια σχολεία της χώρας, ενδέχεται να προστεθούν και άλλα, τα οποία μπορούν αποτελέσουν μια ευκαιρία, προκειμένου η Πολιτεία να συνεχίσει να ασχολείται με την υποστήριξη και την αναβάθμιση των σχολείων αυτών. Η εύκολη λύση θα ήταν να τα καταργήσουμε, να τα υποβιβάσουμε ή πολύ απλά να τα συγχωνεύσουμε. Όμως, είναι σημαντικό να διαφυλάξουμε την ύπαρξή τους, καθώς όχι μόνο αποτελούν ένα στοιχείο που συνδέει το παρόν με το παρελθόν με έναν πολύ ιδιαίτερο τρόπο, αλλά για κάποιους είναι κάτι παραπάνω από ένα σχολείο, είναι κάτι παραπάνω από μια σειρά μαθημάτων, είναι ένα μικρό κοινωνικό κέντρο, που αγκαλιάζει όλους τους κατοίκους αυτών των απομακρυσμένων περιοχών.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
-
Συνθήκες λειτουργίας των ολιγοθέσιων δηµοτικών σχολείων, e-wall.net, διαθέσιμο εδώ
