Δερματοΐνωμα: Μία βλάβη του δέρματος που μοιάζει με ελιά

Της Μαρίνας-Μαρίας Αντωναράκη, 

Το δέρμα, όπως θα έχετε ακούσει, αποτελεί το μεγαλύτερο όργανο του ανθρώπινου σώματος. Το δέρμα, λοιπόν, αποτελείται από ορισμένες στιβάδες: Την επιδερμίδα, το χόριο (δερμίδα), ενώ κάτω από αυτό βρίσκεται το υποδόριο λίπος. Στο επίπεδο του δέρματος θα βρεθούν, μεταξύ άλλων, οι τρίχες, οι ιδρωτοποιοί αδένες και οι σμηγματογόνοι αδένες, αλλά και διάφορα αγγεία, νεύρα και υποδοχείς πίεσης και δόνησης, που βρίσκονται μέσα στο χόριο, καθώς και μετά το τέλος του δέρματος, στο υποδόριο λίπος.

Η επιδερμίδα σχηματίζεται από ένα πολύστιβο κερατινοποιημένο επιθήλιο. Τα κερατινοκύτταρα είναι τα κύρια κύτταρα της επιδερμίδας, τα οποία και σχηματίζουν ένα στρώμα κερατίνης, αποθηκεύουν μελανίνη και προσφέρουν προστασία από την υπεριώδη ακτινοβολία. Στη συνέχεια έχουμε το χόριο, το οποίο περιλαμβάνει ίνες κολλαγόνου και ελαστίνης, πρωτεογλυκάνες, ενώ είναι και ιδιαίτερα αγγειοβριθές.

Το Δερματοΐνωμα ορίζεται ως ένα καλοήθες ινώδες ιστιοκύττωμα του δέρματος. Αποτελεί μια μεσεγχυματική κυτταρική αλλοίωση του χορίου και σχετίζεται με υποδόριους όζους. Δεν εμφανίζουν συμπτώματα και έχουν σχετικά μικρό μέγεθος. Πολλοί από εσάς θα έχετε ακούσει τον όρο «ινώδες ιστιοκύττωμα», ως συνώνυμο του δερματοϊνωματος, ο οποίος και σχετίζεται με τη μορφή αυτών των κυτταρικών πληθυσμών, που έχουν υποστεί βλάβη. Οι ασθενείς που παρουσιάζουν δερματοϊνώματα αναφέρουν χαρακτηριστικά ότι στο σημείο εμφάνισης είχαν κάποιο τραύμα, τσίμπημα εντόμου, επιφανειακή διάτρηση από αγκάθια ή θραύσματα ξύλου. Η αρχική βλάβη μπορεί να είναι το γύρισμα μιας τρίχας στο δέρμα, το τσίμπημα ενός κουνουπιού ή ένας μικροτραυματισμός, που οδηγεί σε υπεραντίδραση της επιδερμίδας και στον σχηματισμό ινώδους ιστού, που είναι το ιστιοκύττωμα.

Τα δερματοϊνώματα εμφανίζονται σε άτομα όλων των ηλικιών, πιο συχνά σε ηλικίες 20 έως 40 ετών, ενώ, μάλιστα, αξιοπρόσεκτη είναι η συχνότητα εμφάνισης στο γυναικείο φύλο, καθώς οι γυναίκες εμφανίζουν, σύμφωνα με ορισμένες αναφορές, αναλογία 2:1, αλλά και σε άλλες 4:1 (γυναίκες προς άνδρες).

Αναμένουμε, λοιπόν, την ύπαρξη πολλών παραλλαγών. Η γνώση αυτών αποτελεί κλειδί, προκειμένου να αποφευχθεί μια λανθασμένη διάγνωση, όπως ενός επιθετικού όγκου! Άμεσα τεκμαίρεται ότι για μια δερματική βλάβη μπορούν να παρατηρηθούν ποικίλα ιστολογικά χαρακτηριστικά, τα οποία αφορούν ποικίλες διαφορετικές παραλλαγές και συνυπάρχουν, με αποτέλεσμα να μη μπορεί να προκύψει μια ορθή απόλυτη διάγνωση. Εύλογα, λοιπόν, συνειδητοποιείτε ότι μια ιστοπαθολογική διάγνωση μπορεί να γίνει αρκετά περίπλοκη και για αυτό και απαιτεί ανοσοϊστοχημική διερεύνηση, ώστε να επιτευχθεί μια σωστή νοσογραφική ταξινόμηση.

Οι μελέτες που έχουν διεξαχθεί σε διάφορα επίπεδα δείχνουν ότι το Δερματοΐνωμα ή Dermatofibroma σχηματίζεται από ινοβλάστες και αποτελείται από διαταραγμένο κολλαγόνο. Σε σπάνιες περιπτώσεις μπορεί να αναπτυχθεί βασικοκυτταρικό καρκίνωμα εντός ενός δερματοϊνώματος. Είναι συνηθισμένο να υπάρχουν αρκετά δερματοϊνώματα σε ένα άτομο. Εμφανίζει κοινά χαρακτηριστικά με μια επιφανειακή ελιά και πρέπει να τονιστεί ότι είναι στην επιδερμίδα όχι βαθύτερα. Έχει ανοιχτό κόκκινο ή ανοιχτό καφέ χρώμα, μικρό μέγεθος, ενώ μια ξαφνική αύξηση μεγέθους έχει παρατηρηθεί ότι συνοδεύεται από ένα αίσθημα φαγούρας.

Εμφανίζεται στα άκρα –στα πόδια ή χέρια– κυρίως στις γυναίκες σε αναλογία, όπως προαναφέρθηκε, 4:1. Επίσης, μπορεί να εμφανιστούν πολλά, ακόμα και σε διάστημα λίγων μηνών. Σε ασθενείς με ανοσοανεπάρκεια, δηλαδή όσοι υποβάλλονται σε θεραπεία που προκαλεί ανοσοκαταστολή, αλλά και άτομα τα οποία προσβάλλονται από κάποια ασθένεια, παρουσιάζουν ξαφνικά ένα μεγάλο αριθμό δερματοϊνωμάτων. Οι άνθρωποι τα ταυτίζουν λανθασμένα με κύστες, ουλές ή κρεατοελιές, μέσω ψηλάφησης, όμως, μπορεί να συνειδητοποιεί κανείς το σαφώς περιγεγραμμένο αυτό οζίδιο.

Σε γενικό πλαίσιο, τo Δερματοΐνωμα μπορεί να αποκτήσει αρνητική πρόγνωση, αν διαφοροδιαγνωστεί με το κακοήθες μελάνωμα. Συγκεκριμένα, το οζώδες μελάνωμα είναι συνήθως μαύρο, όμως η απόχρωσή του μπορεί να είναι παρόμοια του δερματοϊνωματος (καφέ έως μωβ), ενώ η διάγνωση γίνεται συνδυάζοντας κλινικά και ιστολογικά ευρήματα.

Οι ανοσοϊστοχημικές χρώσεις είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με την ορθή διάγνωση (ή τουλάχιστον μειώνουν τα λάθη), με χαρακτηριστικότερα παραδείγματα το CD34, αλλά και χρώσεις όπως η CD163, που βάφει τα ιστιοκύτταρα. Όσον αφορά τη διαφοροδιάγνωση, το Δερματοΐνωμα εμφανίζει κοινά χαρακτηριστικά με την υπερτροφική ή χηλοειδής ουλή, με τον οζώδη κνησμό, με το κερατοακάνθωμα, αλλά και με το νεανικό ξανθογράφωμα.

Αναφορικά με το κομμάτι της θεραπευτικής προσέγγισης, φαίνεται ότι η πλήρης εκτομή μπορεί να δώσει το τελικό επιθυμητό αποτέλεσμα. Η ευρεία τοπική εκτομή είναι ύποπτη για υποτροπή, καθώς έχει αναφερθεί αυθόρμητη παλινδρόμηση. Τα δερματοϊνώματα, μετά τη χειρουργική αφαίρεση, ενδέχεται να αφήσουν μια μικρή ουλή. Στον αντίποδα και το μη χειρουργικό κομμάτι αντιμετώπισης, η κρυοθεραπεία ή αλλιώς κρυοχειρουργική είναι μια ελάχιστα επεμβατική θεραπεία, κατά την οποία σε ακραία χαμηλούς βαθμούς παγώνει και καταστρέφει παθολογικούς ιστούς, συμπεριλαμβανομένων των καρκινικών κυττάρων, ενώ ανάλογα με τη περίπτωση τίθεται και η ανάλογη θεραπεία και μέθοδος αντιμετώπισης.

Οι καλοήθεις σπίλοι δε χρήζουν άμεση ανάγκη αφαίρεσης, αλλά πολλοί άνθρωποι, για λειτουργικούς και αισθητικούς λόγους, προβαίνουν σε αφαίρεση. Επομένως, παράγοντες όπως το μέγεθος, το σημείο εμφάνισης και το χρώμα του σπίλου καθορίζουν την αφαίρεση ή όχι.

Προληπτικά, άτομα με ανοιχτό χρώμα δέρματος, μαλλιών, ματιών, άτομα με εξασθενημένο ανοσοποιητικό και ειδικά άτομα με θετικό οικογενειακό ιστορικό μελανώματος, δόκιμο θα ήταν να κάνουν νωρίς έλεγχο και ανά τακτά χρονικά διαστήματα επαναληπτικές εξετάσεις. Η πρόληψη τα τελευταία χρόνια γίνεται μέσω εξειδικευμένου λογισμικού Ολόσωμης Ψηφιακής Χαρτογράφησης, η οποία επιτρέπει συγκρίσεις των επαναστατικών εξετάσεων μέσω φωτογραφιών και με αυτόν τον τρόπο ελέγχεται η ύπαρξη και η ανάπτυξη πιθανών όγκων.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

• Aνδρέας Χ. Λάζαρης: Ιστοπαθολογία, YouTube. Διαθέσιμο εδώ
• Aνδρέας Χ. Λάζαρης: Δέρμα, YouTube. Διαθέσιμο εδώ
• Clinical Dermatology. Carol Soutor & Maria Hordinsky, McGraw-Hill Education, 2022
• Enzinger and Weiss’s Soft Tissue Tumors, John Goldblum, Andrew Folpe Sharon W. Weiss,, 7^th Edition, 2019
• Καλοήθεις βλάβες δέρματος – Σπίλοι – Κύστεις – Δερματοΐνωμα – Φωτογραφίες,  helenicdermatias.com. Διαθέσιμο εδώ
• Σπίλοι – Μελάνωμα, dermatologic.gr. Διαθέσιμο εδώ
• Rare Palisading Variant of Dermatofibroma, pubmed. Διαθέσιμο εδώ
• Dermatofibroma, pubmed. Διαθέσιμο εδώ
• Κρυοθεραπεία, dermadvance.gr. Διαθέσιμο εδώ
• Granular cell dermatofibroma: A potential diagnostic pitfall, pubmed. Διαθέσιμο εδώ
• Giant Dermatofibroma: A Rare Presentation as a Large Scaly Plaque, pubmed. Διαθέσιμο εδώ
• Dermatofibroma-like granular cell tumor, pubmed. Διαθέσιμο εδώ
• Dermoscopy of haemosiderotic/aneurysmal dermatofibroma: A morphological study of 110 cases, pubmed. Διαθέσιμο εδώ
• Design and validation of a new machine-learning-based diagnostic tool for the differentiation of dermatoscopic skin cancer images, pubmed. Διαθέσιμο εδώ
• Δερματοΐνωμα, medlabgr.blogspot.com. Διαθέσιμο εδώ
• Αφαίρεση σπίλων και ογκιδίων δέρματος, idritsas.gr. Διαθέσιμο εδώ
• Δερματοΐνωμα, skinandhair.gr. Διαθέσιμο εδώ