Του Χρήστου Μουτή,
Η Μόρριγαν (Ιρλανδικά: Morrígan) είναι μια από τις περισσότερο εμβληματικές φιγούρες της Ιρλανδικής-Κελτικής Μυθολογίας. Η ετυμολογία του ονόματός της έχει αποτελέσει πρόκληση και αίτιο διχογνωμίας για τους ακαδημαϊκούς. Στα Παλαιά Ιρλανδικά, το πρώτο συνθετικό “mor” μπορεί να ερμηνευθεί ως «φάντασμα» και είναι ομόρριζο με την αγγλοσαξονική λέξη “maere”, η οποία συναντάται στα μοντέρνα Αγγλικά στη λέξη “nightmare” (εφιάλτης). Στα Μέσα Ιρλανδικά, το “mor” αποδίδεται ως «μέγας» και το “rígan” ως «βασίλισσα», όντας ομόρριζο με το λατινικό “regina”. Επομένως, το όνομά της μπορεί να ερμηνευθεί εναλλακτικά ως «Βασίλισσα-Φάντασμα» ή «Μεγάλη Βασίλισσα», με τη δεύτερη ερμηνεία να κερδίζει περισσότερους υποστηρικτές.
Η κυρίαρχη ιδιότητα της Μόρριγαν είναι η τριμελής φύση της: Μπορεί να εμφανιστεί ως μονήρης θεότητα ή ως τρεις ξεχωριστές θεές, οι οποίες δρουν κάτω από το ίδιο όνομα. Οι ταυτότητες των θεοτήτων που συνιστούν τη Μόρριγαν είναι η Μπαντμπ, η Μάχα και η Νεμέιν. Η Νεμέιν εναλλακτικά αποκαλείται Ντάναντ ή Άναντ. Σε παραλλαγές των μύθων, οι συνιστώσες της Μόρριγαν παρουσιάζονται ως αδελφές της. Ανεξαρτήτως των παραλλαγών, η μητέρα της Μόρριγαν είναι πάντοτε η Έρνμας – μητρική θεότητα της Κελτικής Μυθολογίας – ενώ ως πατέρας της παρουσιάζεται ο Κεϊλίτιν, θεός της μαγείας. Η Μόρριγαν έχει έναν υιό, το δολερό Μέχι, που διαθέτει τρεις καρδιές, οι οποίες περιέχουν ερπετά. Σύζυγός της είναι ο Ντάγδα, θεός της γης, της ζωής, του θανάτου και της εναλλαγής των εποχών του χρόνου.
Ως θεά του πολέμου, του θανάτου και του πεπρωμένου, η Μόρριγαν έσπερνε τρόμο και πανικό στα πεδία των μαχών και στις καρδιές των πολεμιστών. Το ζώο-σύμβολό της είναι το κοράκι, ωστόσο η θεά έχει την ικανότητα να λάβει πρακτικά οποιαδήποτε μορφή επιθυμεί. Οι Μπαντμπ και Νεμέιν φημίζονταν για τη διαπεραστική ιαχή τους, η οποία ήταν οιωνός κακοτυχίας. Στο Táin Bó Cúailgne – έπος που έχει χαρακτηριστεί ως η «Ιρλανδική Ιλιάδα» – η κραυγή της Μόρριγαν προκαλεί το θάνατο 100 πολεμιστών από φρίκη. Αυτή η ιδιότητα της θεάς έχει συγκριθεί με ένα άλλο πλάσμα της Ιρλανδικής Μυθολογίας, το Μπάνσι, που είναι ένα θηλυκό πνεύμα, επίσης γνωστό για κραυγές και λυγμούς, που προμηνύουν το θάνατο οποίων τα ακούσει.
Η Μόρριγαν έχει συνδεθεί με τη μοίρα του Κουχούλιν, ενός θρυλικού ημίθεου και ήρωα του Κύκλου του Όλστερ – έπος που διαδραματίζεται στην επώνυμη επαρχία της Βόρειας Ιρλανδίας. Στο Táin Bó Cúailgne, ο Κουχούλιν υπερασπίζεται έναν ιερό ταύρο από στρατιές του Κόνοτ – επαρχία της Δυτικής Ιρλανδίας – όταν η Μόρριγαν εμφανίζεται ως μια όμορφη γυναίκα, προσπαθώντας να σαγηνεύσει τον ήρωα. Ο Κουχούλιν απορρίπτει την ερωτοτροπία της και η Μόρριγαν, εξοργισμένη, μεταμορφώνεται σε χέλι και του επιτίθεται, όμως ο ήρωας καταφέρνει να σπάσει τις πλευρές της. Η θεά λαμβάνει τη μορφή ενός πελώριου λύκου και συνεχίζει την επίθεσή της, αλλά ο Κουχούλιν την τυφλώνει στο ένα μάτι με σφενδόνη. Τότε η Μόρριγαν, πλέον ως αγελάδα, εξαπολύει ένα ολόκληρο κοπάδι αγελάδων έναντι του ημίθεου, αλλά ο Κουχούλιν τις αποφεύγει και χρησιμοποιώντας μια λίθο, σπάει ένα από τα πόδια της θεάς, αναγκάζοντας την να αποσυρθεί από το πεδίο της μάχης, έστω προσωρινά. Αφότου είχε υπερασπιστεί επιτυχώς τον ταύρο, ο Κουχούλιν συναντά στη διαδρομή μια ηλικιωμένη γυναίκα που αρμέγει μια αγελάδα. Η γυναίκα είναι τυφλή στο ένα μάτι, φορά επιδέσμους γύρω από τον κορμό της και ένα από τα πόδια της κρέμεται νωχελικά. Ο Κουχούλιν, κυριευμένος από δίψα, ζητά λίγο φρέσκο γάλα από τη γυναίκα, η οποία του παραδίδει τρεις κούπες διαδοχικά. Με την κατανάλωση του γάλακτος, οι πληγές της γυναίκας επουλώνονται και αποκαλύπτεται στον Κουχούλιν ως η Μόρριγαν, η οποία προμηνύει το θάνατο του Κουχούλιν ως τιμωρία για την ασέβεια που έδειξε απέναντι της. Σύντομα, ο ήρωας ηττάται στο πεδίο της μάχης και ένα κοράκι προσγειώνεται στον ώμο του, κοιτώντας τον στα μάτια καθώς ξεψυχά.
Παρά τη ζοφερή και τρομερή φύση της, η Μόρριγαν αποτελούσε μέρος των εορτών του Σόουιν (Ιρλανδικά: Samhain, «Νοέμβριος»), τις οποίες τιμούσαν οι Κέλτες κάθε 1η Νοεμβρίου, στην αλλαγή του έτους τους. Θεωρούσαν ότι εάν υπήρξε σύζευξη της Μόρριγαν με το σύζυγό της, Ντάγδα, την παραμονή των εορτών, στις 31 Οκτωβρίου, όπου θεοί και πνεύματα περπατούσαν ανάμεσα σε θνητούς, τότε αυτό θα επέφερε ευημερία και γονιμότητα στην εκάστοτε φυλή για το υπόλοιπο του χρόνου. Αξίζει να σημειωθεί πως η παραμονή του Σόουιν με την πάροδο των αιώνων εξελίχθηκε στη γνωστή εορτή του Χάλογουιν.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Morrigan, mythopedia.com, Διαθέσιμο εδώ
- The Mórrigan, worldhistory.org, Διαθέσιμο εδώ
- The Morrigan Goddess: The Phantom Queen And Celtic Goddess (An Easy-To-Follow Tale), theirishroadtrip.com, Διαθέσιμο εδώ
