Του Δημήτρη Δασκαλάκη,
Κυκλάδες… Στο άκουσμα αυτής της λέξης, σου έρχονται στο μυαλό άνεμοι, απέραντο γαλάζιο και άσπρα σπιτάκια. Μπορεί μερικά νησιά να έχουν παραδοθεί στη λαίλαπα του τουρισμού, όμως υπάρχουν κάποια «ανέγγιχτα».
Ηρακλειά
Πρώτη στη σειρά, η Ηράκλειά. Απέχει περίπου 108 ναυτικά μίλια από τον Πειραιά και ζουν σε αυτή 151 κάτοικοι, οι οποίοι «μοιράζονται» στους δύο μοναδικούς οικισμούς του νησιού. Συγκεκριμένα, στον Άι–Γιώργη (επίνειο) και τη Χώρα ή Παναγία. Αυτοί οι οικισμοί ενώνονται με ασφαλτόδρομο περίπου 5 χιλιομέτρων. Η ανάπτυξη του νησιού αρχίζει, ήδη, από τα 3.200 – 1.000 π.Χ., περίοδο ακμής του Κυκλαδικού Πολιτισμού, όπως μαρτυρούν και τα εκθέματα που εκτίθενται στα αρχαιολογικά μουσεία. Μάλιστα, υπάρχουν και μυθολογικές αναφορές. Λέγεται πως στην τεράστια σπηλιά, απέναντι από την είσοδο του σπηλαίου του Αγίου Ιωάννη, κατοικούσε ο γίγαντας Πολύφημος, όπου τυφλώθηκε από τον Οδυσσέα, για να ξεφύγει με τους άνδρες του. Τα νεότερα χρόνια ένα μεγάλο κομμάτι του νησιού είχε καταστεί άγονο, εξαιρουμένων λίγων καλλιεργήσιμων εκτάσεων που έφεραν το όνομα «Μετόχια», για τις ανάγκες των μοναχών του μοναστηριού της Χοζοβιώτισσας ή της βοσκής των ποιμνίων της. Το νησί ήταν υπό την ιδιοκτησία του μοναστηριού.
Αναφορικά με τα γεωγραφικά και μορφολογικά στοιχεία, το σχήμα της είναι ρομβοειδές, που δημιουργεί στο βόρειο σημείο της μια απόληξη, η οποία καταλήγει στο ακρωτήριο Μεγάλη Πούντα. Γενικά, το νησί έχει αρκετούς λόφους, με υψηλότερο αυτόν του Παπά. Επιπροσθέτως, το νησί έχει εμβαδόν 18 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Βασικές ασχολίες των κατοίκων είναι η κτηνοτροφία και η γεωργία. Τέλος, προϊόντα που παράγει το νησί είναι τυριά, κρέατα (κατσίκι, αρνί και χοιρινό), φάβα και θυμαρίσιο μέλι.
Σχοινούσα
Πιο αναπτυγμένη τουριστικά, η Σχοινούσα. Απέχει από τον Πειραιά 126 ναυτικά μίλια και η έκτασή της είναι περίπου 9 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Έχει περίπου 211 κατοίκους, σύμφωνα με την απογραφή του 2011, και δύο οικισμούς: την υψομετρικά χτισμένη Χώρα, που βρίσκεται 1,5 χιλιόμετρο από το λιμάνι (Μερσίνη) και τη Μεσαριά, 3 χιλιόμετρα μακριά από τη Χώρα.
Για την ονομασία του νησιού, υπάρχουν δύο εκδοχές. Σύμφωνα με την πρώτη, το νησί πήρε το όνομά του από το θαμνώδες φυτό Σχίνο, που ανθίζει στο νησί. Η δεύτερη θέλει το νησί να βαφτίζεται Σχοινούσα, από τον Ενετό Βασιλιά Σχινόζα.
Φυσικά, η Σχοινούσα έλαβε συμμετοχή στη δημιουργία του Πρωτοκυκλαδίτικου Ελληνικού Πολιτισμού, όπως αναδεικνύεται από τα αρχαιολογικά της ευρήματα. Αργότερα, κατά τα βυζαντινά χρόνια, ανακαλύπτουμε πως υπήρχε ανεπτυγμένη εμπορική δραστηριότητα, κρίνοντας από τα κεραμικά και τους κατεστραμμένους βυζαντινούς ναούς. Ασχολίες των ντόπιων είναι η αλιεία, η κτηνοτροφία, η γεωργία και, φυσικά, ο τουρισμός. Τοπικά προϊόντα είναι η μυζήθρα, η κοπανιστή και τα κρέατα, ενώ τοπικά πιάτα είναι τα μελετίνια, τα ξεροτήγανα και το παστέλι. Κλείνοντας, αξίζει να αναφερθεί πως, σύμφωνα με το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, πρόκειται για την πιο «ξερή» περιοχή της Ελλάδας.
Κουφονήσια
Αποτλούνται από δύο νησίδες, το Άνω και Κάτω Κουφονήσι. Οι νησίδες χωρίζονται μεταξύ τους με πορθμό πλάτους 200 μέτρα. Θα εστιάσουμε στο Άνω Κουφονήσι. Μολονότι έχει έκταση μόλις 3,5 τετραγωνικά χιλιόμετρα, θεωρείται πυκνοκατοικημένο με 391 κατοίκους. Η απόστασή του από τον Πειραιά είναι 112 ναυτικά μίλια.
Οι απαρχές της ιστορίας των Κουφονησίων βρίσκονται στην προϊστορική εποχή. Στους Επάνω Μύλους αναδύθηκαν θαλαμοειδείς τάφοι του πρώιμου Κυκλαδικού Πολιτισμού. Στο νοτιοανατολικό άκρο του νησιού έχουν ανακαλυφθεί ευρήματα Ελληνιστικών και Ρωμαϊκών χρόνων. Τα νεότερα χρόνια, το νησί δοκιμάστηκε από τις επιδρομές των πειρατών που μάστιζαν τότε το Αιγαίο. Ενώθηκαν στην Ελλάδα το 1830. Φυσικά, το όνομά τους προκαλεί εντύπωση στον ταξιδιώτη! Ακούστε την παράδοξη προέλευση της ονομασίας τους: Η παράδοση λέει πως βαφτίστηκαν έτσι λόγω των κουρσάρων, που βλέποντας από μακριά τις σπηλιές νόμιζαν πως είναι… κούφιες!
Κύρια ασχολία των κατοίκων είναι η αλιεία. Οι κάτοικοι, μάλιστα, υποστηρίζουν πως τα καΐκια –35 στον αριθμό– είναι περισσότερα από τις οικογένειες του νησιού! Θα γευτείτε όμορφα θαλασσινά πιάτα, αλλά και αγριοκάτσικο Κέρου πατατάτο (κατσικάκι με πατάτες). Από γλυκά θα απολαύσετε ξεροτήγανο και από πιοτά ρακόμελο.
Δονούσα
Βορειότερη και κάπως απομακρυσμένη από τα υπόλοιπα νησιά, η Δονούσα. Απέχει από τον Πειραιά 220 ναυτικά μίλια και κατοικούν σ’ αυτήν 167 κάτοικοι, σύμφωνα με την απογραφή του 2011. Αποτελείται από 3 οικισμούς: Τον Σταυρό ή Κάμπο (επίνειο), τη Μερσίνη, τον Τίμιο Σταυρό και την Καλοταρίτισσα. Ακόμα, η έκτασή της είναι 13,5 χιλιόμετρα, με το έδαφος να είναι πετρώδες.
Η Ιστορία της Δονούσας ξεκινά από τη μυθολογία. Σύμφωνα με τον μύθο, ο Διόνυσος έκρυψε την Αριάδνη στο νησί, για να μην τη βρει ο Θησέας. Επίσης, και ο Ρωμαίος συγγραφέας Βιργίλιος, στο έπος του την Αινειάδα, την αναφέρει στο θαλάσσιο ταξίδι του Αινεία από τη Τροία στο Λάτιο. Ήδη, από τα γεωμετρικά χρόνια έχουμε οικιστική ανάπτυξη κι αυτό μαρτυράται από τα απομεινάρια των οικισμών εκείνης της εποχής. Τα νεότερα χρόνια, θα μείνει στην ιστορία πως οι κάτοικοί της πληροφορήθηκαν την έξωση του Βασιλιά Όθωνα μετά από… 14 χρόνια, όταν ο Βασιλιάς Γεώργιος Α’ ταξίδεψε στη Δονούσα. Κύριες ασχολίες των κατοίκων είναι η κτηνοτροφία, η αλιεία και ο τουρισμός.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- ΗΡΑΚΛΕΙΑ, e-kyklades.gr, διαθέσιμο εδώ
- Ηρακλειά: ελεύθερη, αγνή και ξεχασμένη ανάμεσα στα μεγαθήρια των Κυκλάδων, lifo.gr, διαθέσιμο εδώ
- Σχοινούσα, abettergreece.com, διαθέσιμο εδώ
- Κουφονήσια: ο εξωτικός παράδεισος των Μικρών Κυκλάδων, ferryhopper.com, διαθέσιμο εδώ
- Κουφονήσια, Ταξιδιωτικός Οδηγός – Πού να μείνετε, choicegreece.com, διαθέσιμο εδώ
