Tης Χαράς Καλύβα,
Εννέα χώρες της Ε.Ε. –μεταξύ των οποίων η Γερμανία, η Γαλλία και η Ιταλία– ένωσαν τις δυνάμεις τους για να μεταρρυθμίσουν τους κανόνες ψηφοφορίας για την εξωτερική πολιτική, σε μια προσπάθεια να αποτρέψουν μεμονωμένα μέλη να ασκούν υπερβολική εξουσία και να ασκούν «βέτο» στις συλλογικές προσπάθειες. Επί του παρόντος, όταν πρόκειται για ψηφοφορία επί αποφάσεων εξωτερικής πολιτικής, απαιτείται ομοφωνία. Αυτό σημαίνει ότι κάθε μέλος της Ε.Ε. μπορεί να ασκήσει βέτο σε μια πρόταση, ανεξάρτητα από τη στάση της πλειοψηφίας. Η νέα πρόταση θα επιτρέπει την έγκριση αποφάσεων με «ειδική πλειοψηφία» των μελών.
Οι χώρες υποστηρίζουν, ότι η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και οι τεκτονικές γεωπολιτικές μετατοπίσεις που προκάλεσε είναι επαρκείς λόγοι, για να δρομολογηθεί η αναθεώρηση και η σταδιακή μετάβαση από την ομοφωνία στην ειδική πλειοψηφία, την απαίτηση που ισχύει για τη συντριπτική πλειονότητα των τομέων πολιτικής της Ε.Ε., όπως η δράση για το κλίμα, η ψηφιακή ρύθμιση, η ενιαία αγορά και η μετανάστευση. «Η εξωτερική πολιτική της Ε.Ε. χρειάζεται προσαρμοσμένες διεργασίες και διαδικασίες προκειμένου να ενισχυθεί η Ε.Ε., ως φορέας εξωτερικής πολιτικής», έγραψαν οι εννέα χώρες σε σύντομη δήλωση που κυκλοφόρησε το πρωί της περασμένης Πέμπτης.
Η βελτίωση της λήψης αποφάσεων είναι, επίσης, το κλειδί για να καταστεί η Ε.Ε. κατάλληλη για το μέλλον. Η νεοσύστατη «Ομάδα Φίλων για την ειδική πλειοψηφία» αποτελείται από το Βέλγιο, τη Φινλανδία, τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ιταλία, το Λουξεμβούργο, τις Κάτω Χώρες, τη Σλοβενία και την Ισπανία, και είναι ανοικτή σε άλλες χώρες που επιθυμούν να συμμετάσχουν. Η συλλογική τους αποστολή είναι να επιταχύνουν τη διαδικασία λήψης αποφάσεων και να την αναδιαμορφώσουν με ρεαλιστικό τρόπο, εστιάζοντας σε συγκεκριμένα πρακτικά βήματα στο πλαίσιο των συνθηκών της Ε.Ε. Η συζήτηση για την ειδική πλειοψηφία έναντι της ομοφωνίας κέρδισε σταδιακά έδαφος τα τελευταία χρόνια και κλιμακώθηκε περαιτέρω μετά την έναρξη της πλήρους κλίμακας της Ρωσίας στην Ουκρανία, ένα μετασχηματιστικό επεισόδιο στην ιστορία της ηπείρου που ανάγκασε την Ε.Ε. να αλλάξει τις πολιτικές της και να σπάσει μακροχρόνια ταμπού. Αρκετές χώρες της Ε.Ε., συμπεριλαμβανομένης της Ουγγαρίας, έχουν εκφράσει την αντίθεσή τους στη μεταρρύθμιση των κανόνων ψηφοφορίας. Αυτό οφείλεται στο γεγονός, ότι θα περιόριζε ενδεχομένως τη δυνατότητα τους να εμποδίζουν ορισμένες αποφάσεις: ιδίως εκείνες που σχετίζονται με τη μετανάστευση, ένα ζήτημα που αποτελεί επίμαχο θέμα στην Ε.Ε. εδώ και αρκετό καιρό.
Η Ουγγαρία, ειδικότερα, επικρίθηκε έντονα για τη γενναιόδωρη χρήση αυτής της ατομικής εξουσίας για να κρατήσει σε «ομηρία» βασικές συμφωνίες, όπως η απαγόρευση των ρωσικών εισαγωγών πετρελαίου σε ολόκληρη την Ε.Ε., ένα πακέτο οικονομικής βοήθειας ύψους 18 δισεκατομμυρίων ευρώ για το Κίεβο και μια συμφωνία με τη μεσολάβηση του ΟΟΣΑ για την επιβολή ελάχιστου εταιρικού φόρου 15%. Τα βέτο τελικά άρθηκαν, αλλά μόνο αφού ικανοποιήθηκαν πλήρως τα μονομερή αιτήματα της Βουδαπέστης. Μια άλλη περίπτωση που προκάλεσε πρωτοσέλιδα συνέβη τον Σεπτέμβριο του 2020, όταν η Κύπρος μπλόκαρε μόνη της τις κυρώσεις της Ε.Ε. κατά της Λευκορωσίας λόγω μιας άσχετης διαφοράς με τη Τουρκία.
Αυτά τα φιάσκο δημοσίων σχέσεων τροφοδότησαν τις εκκλήσεις για την εγκατάλειψη της ομοφωνίας και την υιοθέτηση της ειδικής πλειοψηφίας στην εξωτερική πολιτική, φτάνοντας ακόμη και στα ανώτερα κλιμάκια των Βρυξελλών: τόσο η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ursula von der Leyen όσο και ο Ύπατος Εκπρόσωπος Josep Borrell υποστήριξαν δημοσίως τη μεταρρύθμιση, υπογραμμίζοντας την αυξανόμενη απήχησή της. «Η Ε.Ε. πρέπει να γίνει ταχύτερη και πιο ικανή και αποτελεσματική, ως προς την ικανότητά της να αποφασίζει και να ενεργεί, για να αντιμετωπίσει ένα όλο και πιο αβέβαιο γεωπολιτικό περιβάλλον», δήλωσε ο εκπρόσωπος. «Συνεχίζουμε να πιστεύουμε, ότι η μεγαλύτερη χρήση της ψηφοφορίας με ειδική πλειοψηφία στον τομέα των εξωτερικών σχέσεων θα μπορούσε να αποφέρει σημαντικά οφέλη και να λάβει ταχύτερες και αποτελεσματικότερες αποφάσεις για την υπεράσπιση των συμφερόντων και των αξιών μας».
Παρόλο που η μεταρρύθμιση χαρακτηρίστηκε ως θετικό βήμα από τους υποστηρικτές της, δεν στερείται επικριτών. Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι περιορίζει την κυριαρχία των επιμέρους κρατών μελών. Ωστόσο, άλλοι υποστηρίζουν ότι το σημερινό σύστημα –στο οποίο κάθε κράτος έχει τη δυνατότητα άσκησης βέτο σε αποφάσεις– εμποδίζει την επίτευξη πραγματικής προόδου σε βασικά ζητήματα εξωτερικής πολιτικής. Οι προτεινόμενες μεταρρυθμίσεις στους κανόνες ψηφοφορίας για την εξωτερική πολιτική αποτελούν ένα σημαντικό βήμα προς την κατεύθυνση της μεγαλύτερης συνεργασίας και του συντονισμού εντός της Ε.Ε. Παρόλο που μπορεί να υπάρξουν αντιδράσεις από ορισμένες πλευρές, είναι σημαντικό να μη μπορούν μεμονωμένα κράτη να «εκβιάζουν» το υπόλοιπο μπλοκ σε καίρια ζητήματα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Making EU Foreign Policy More Effective: Qualified Majority Voting on the Horizon?, Carnegie, διαθέσιμο εδώ
- Nine EU countries join forces to reform voting rules on foreign policy and dent veto power, Εuronews, διαθέσιμο εδώ
