Της Αριάδνης – Παναγιώτας Φατσή,
Το Δίκαιο της ΕΕ, όπως και κάθε έννομη τάξη, βρίσκεται συχνά στη θέση να ισορροπεί ανάμεσα σε αντιμαχόμενα συμφέροντα. Στις υποθέσεις Viking και Laval, το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης έπρεπε να κρίνει αναφορικά με την εξισορρόπηση του δικαιώματος των εργαζομένων σε συλλογική δράση και της ελευθερίας παροχής υπηρεσιών. Ακολουθεί, συνεπώς, μια σύντομη ανάλυση αυτών των υποθέσεων και σχετικά συμπεράσματα.
Η Viking (Φινλανδική εταιρεία επιβατηγών πλοίων) ήταν ιδιοκτήτρια ενός πλοίου, που ονομαζόταν Rosella, το οποίο εκτελούσε υπό φινλανδική σημαία το δρομολόγιο μεταξύ Εσθονίας και Φινλανδίας. Καθώς το πλοίο αυτό παρουσίαζε ζημιές, η εταιρεία αποφάσισε να μεταβάλλει τη σημαία του πλοίου για να λειτουργεί με «σημαία ευκαιρίας» στην Εσθονία ή τη Νορβηγία, προκειμένου να αποφύγει τις συλλογικές συμβάσεις των εργαζομένων, που ισχύουν στη Φινλανδία και να περικόψει θέσεις εργασίας, επιβάλλοντας χειρότερους όρους στις συμβάσεις των υπαλλήλων. Μετά από αίτημα της Φινλανδικής Ένωσης Ναυτικών (FSU), η Διεθνής Ομοσπονδία Εργαζομένων στις Μεταφορές εξέδωσε εντολή προς τις θυγατρικές της, να μποϊκοτάρουν τις δραστηριότητες της Viking. Η FSU ζήτησε, επίσης, από τα δικά της μέλη να κατέβουν σε απεργία.
Η Viking άσκησε προσφυγή ενώπιον του High Court του Λονδίνου, υποστηρίζοντας ότι το δικαίωμά της στην ελευθερία εγκατάστασης, βάσει του κοινοτικού δικαίου, παραβιάστηκε από τη συνδικαλιστική αγωγή, σύμφωνα με το άρθρο 43 της ΣΕΕ και το δικαίωμά τους να παρέχουν υπηρεσίες, βάσει του άρθρου 49. Τα συνδικάτα υποστήριξαν ότι είχαν θεμελιώδες δικαίωμα να αναλάβουν δράση για τη διατήρηση των θέσεων εργασίας, που αναγνωρίζονται από το Κεφάλαιο XI της ΣΕΕ και το άρθρο 136. Το Δικαστήριο έκρινε ότι το δικαίωμα ανάληψης συλλογικής εργασιακής δράσης είναι «θεμελιώδες» και «υπέρτατης δημόσιας σημασίας». Οι διατάξεις της ΣΕΕ, που προστατεύουν το δικαίωμα ενός οργανισμού στην ελευθερία εγκατάστασης, ισχύουν για τη βιομηχανική δράση και μπορούν να τις επικαλεστούν μόνο οι μη κρατικοί εργοδότες. Παράλληλα, η βιομηχανική δράση αντιπροσωπεύει περιορισμό του δικαιώματος της ελευθερίας εγκατάστασης, εάν καθιστά την άσκηση αυτού του δικαιώματος «λιγότερο ελκυστική», αλλά είναι αποδεκτή εάν επιδιώκει θεμιτό σκοπό και δικαιολογείται από επιτακτικούς λόγους δημοσίου συμφέροντος, όπως η προστασία των εργαζομένων. Η εργατική δράση πρέπει, επίσης, να είναι «κατάλληλη» για την επίτευξη του στόχου, λαμβανομένου υπόψη του εάν το σωματείο διαθέτει άλλα μέσα για την επίτευξή του, που είναι λιγότερο περιοριστικά του δικαιώματος του εργοδότη στην ελευθερία εγκατάστασης.
Παρόμοια θέματα ανέκυψαν και στην υπόθεση Laval (Laval un Partneri Ltd κατά Svenska Byggnadsarbetareförbundet κ.ά.). Έχοντας κερδίσει τη σύμβαση για την κατασκευή ενός σχολείου στο Vaxholm της Σουηδίας, η Laval (μια λετονική εταιρεία) απέστειλε Λετονούς εργάτες οικοδομών στη Σουηδία για το σκοπό αυτό. Τα σουηδικά κατασκευαστικά συνδικάτα προσπάθησαν να πείσουν τη Laval, να υπογράψει συλλογικές συμβάσεις στον κατασκευαστικό τομέα που κάλυπταν αμοιβές, διακοπές, άλλους όρους και ασφαλιστικές ρυθμίσεις, αλλά η εταιρεία αρνήθηκε. Έτσι, τα συνδικάτα αυτά «απέκλεισαν» τις εγκαταστάσεις της Laval στη Σουηδία, με περαιτέρω δράση συμπαράστασης, που ζητήθηκε από το Σουηδικό σωματείο των ηλεκτρολόγων. Το σουηδικό παράρτημα της Laval αναγκάστηκε, εν τέλει, να κηρύξει πτώχευση.
Στη συνέχεια αυτών των γεγονότων, η Laval άσκησε προσφυγή στα σουηδικά δικαστήρια, υποστηρίζοντας ότι είχε παραβιαστεί η ελευθερία της να παρέχει υπηρεσίες και ότι υπέστη διακρίσεις λόγω της αδυναμίας των σουηδικών εθνικών διατάξεων, να λάβουν υπόψη τις συλλογικές συμβάσεις που είχε συνάψει με συνδικάτα στη Λετονία. Το Δικαστήριο, σε αυτή την περίπτωση, επανέλαβε ότι το δικαίωμα ανάληψης συλλογικής εργασιακής δράσης είναι θεμελιώδεις, και ότι ο «αποκλεισμός» για τη διασφάλιση ότι οι εργαζόμενοι στο πλαίσιο της παροχής διακρατικών υπηρεσιών έχουν τους όρους και τις προϋποθέσεις τους καθορισμένους σε ορισμένο επίπεδο εμπίπτει στο στόχο της προστασίας των εργαζομένων. Παρόλα αυτά, πιθανολογείται να υπάρχει διάκριση εις βάρος του εργοδότη, αν απαιτείται από αυτόν να συμμορφωθεί ως προς τις απαιτήσεις των συλλογικών συμβάσεων στο κράτος όπου βρίσκεται η σύμβαση και όχι στο κράτος όπου έχει την έδρα της επιχείρησής του.
Το Δικαστήριο, συνεπώς, έκρινε ότι οι ενέργειες του σουηδικού συνδικάτου ήταν παράνομες, βάσει της νομοθεσίας της ΕΕ, επειδή παραβίαζαν το δικαίωμα της Laval να παρέχει υπηρεσίες και την ελευθερία εγκατάστασης. Το δικαστήριο έκρινε ότι ένα κράτος-μέλος μπορεί να απαιτήσει από έναν αλλοδαπό πάροχο υπηρεσιών να συμμορφωθεί με ορισμένες συνθήκες εργασίας, αλλά μόνο εάν οι προϋποθέσεις αυτές είναι απαραίτητες για την προστασία των δικαιωμάτων των εργαζομένων και είναι ανάλογες με αυτόν τον στόχο. Σε αυτή την περίπτωση, οι ενέργειες του σουηδικού συνδικάτου ξεπέρασαν τα απαραίτητα και αναλογικά για την προστασία των δικαιωμάτων των εργαζομένων.
Οι υποθέσεις Viking και Laval είναι σημαντικές, επειδή θεμελιώνουν την αρχή, ότι το δικαίωμα στην απεργία και η ελευθερία παροχής υπηρεσιών είναι και τα δύο θεμελιώδη δικαιώματα, που πρέπει να εξισορροπούνται μεταξύ τους. Οι υποθέσεις ήταν αμφιλεγόμενες, με κάποιους να υποστηρίζουν ότι δίνουν προτεραιότητα στα συμφέροντα των επιχειρήσεων έναντι των δικαιωμάτων των εργαζομένων. Ωστόσο, οι υποθέσεις αντικατοπτρίζουν την ευρύτερη ένταση στο δίκαιο της ΕΕ μεταξύ της ανάγκης προώθησης της οικονομικής ολοκλήρωσης και της ανάγκης προστασίας των κοινωνικών δικαιωμάτων και των δικαιωμάτων των εργαζομένων, η οποία είναι βέβαιο ότι θα απασχολήσει και στα επόμενα χρόνια.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Zahn, R. (2008). The Viking and Laval Cases in the Context of European Enlargement, διαθέσιμο εδώ
