Tης Μαριάννας Κώστα,
H Διακήρυξη Schuman της 9ης Μάϊου 1950 θεωρείται ως το σημείο καμπής της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ειδικότερα, με αφορμή τη συγκέντρωση πόρων άνθρακα και χάλυβα, μεταξύ της Γαλλίας και της Γερμανίας, απώτερος σκοπός ήταν η συμφιλίωση των σχέσεων μεταξύ των ευρωπαϊκών εθνών. Μετά από 73 χρόνια, ο αντίκτυπος της Διακήρυξης είναι ξεκάθαρα αισθητός στις ζωές των Ευρωπαίων πολιτών.
Εκείνη την περίοδο, η Ευρώπη βρισκόταν σε ένα στάδιο ανασύστασης των υποδομών της μετά την καταστροφή της από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ενώ οι διακρατικές σχέσεις των χωρών είχαν εντάσεις, με συνέπεια η συγκέντρωση πόρων άνθρακα και χάλυβα να δημιουργήσει την αλληλεξάρτηση των δύο χωρών με αθέμιτο ανταγωνισμό. Η δημιουργία της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα συνέβαλε κατά κύριο λόγο στην αποτροπή μιας άλλης καταστροφικής σύγκρουσης και στην προώθηση μιας πιο ειρηνικής και βιώσιμης προσέγγισης.
Τα οφέλη της Διακήρυξης
Η Διακήρυξη είχε σημαντικό αντίκτυπο στην οικονομική ανάπτυξη στην Ευρώπη. Μέσω της αναδιανομής πόρων του ΕΚΑΧ, δημιουργήθηκαν θέσεις εργασίας με συνέπεια η απασχόληση να τονώσει τη συνολική ζήτηση και κατανάλωση σε ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες. Σήμερα, εξελίχθηκε με την ενιαία ευρωπαϊκή αγορά, η οποία επιτρέπει την ελεύθερη κυκλοφορία αγαθών, υπηρεσιών, κεφαλαίων και ανθρώπων σε όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Επικράτειας, με αποτέλεσμα τη διευκόλυνση των επιχειρήσεων, καθώς και των πολιτών που πλέον δύναται να ταξιδεύουν, να σπουδάζουν και να εργάζονται σε διάφορες χώρες με λιγότερους περιορισμούς, συγκριτικά με τα δεδομένα του 20ου αιώνα.
Επιπλέον, η προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων για τους Ευρωπαίους πολίτες, η ίση μεταχείριση των μελών μιας κοινότητας, η προώθηση της Δημοκρατίας και του κράτους δικαίου καθίστανται πλέον ύψιστης σημασίας, καθώς τα κράτη-μέλη είναι υποχρεωμένα να τηρούν τις αρχές που συνιστά ο Ευρωπαϊκός Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων. Εκτός από την προώθηση της ειρήνης, της οικονομικής ανάπτυξης και της προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων, η Διακήρυξη Schuman αποτέλεσε το έναυσμα για την ενεργή παρουσία της Ε.Ε. όσον αφορά τις διεθνείς προκλήσεις. Στις σύγχρονες εξελίξεις, η Ε.Ε. αναλαμβάνει από κοινού ορισμένες δράσεις που αφορούν ζητήματα τρομοκρατίας, μετανάστευσης, καθώς και της κλιματικής αλλαγής. Αυτό συμβάλλει στο να καταστεί η ίδια ως ένας σημαντικός παράγοντας στην παγκόσμια σκηνή που δίνει τη δυνατότητα στους Ευρωπαίους πολίτες να έχουν μεγαλύτερη απήχηση σε παγκόσμιες προκλήσεις μέσω των ομάδων συμφερόντων, που έρχονται σε άμεση διαπραγμάτευση με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Η έκταση του ευρωσκεπτικισμού
Παρά τις θετικές επιπτώσεις που επέφερε η Διακήρυξη, μια από τις σημαντικότερες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Ε.Ε. στη σύγχρονη εποχή είναι ο λαϊκισμός, καθώς και ο ευρωσκεπτκισμός. Ο ευρωσκεπτικισμός ερμηνεύεται ως η αμφισβήτηση ή απόρριψη της Ε.Ε. και των θεσμών της, καθώς επεκτείνεται σε πολλές διαφορετικές μορφές.
Πολλοί Ευρωπαίοι αισθάνονται ότι τα εκτελεστικά όργανα είναι απομακρυσμένα από την καθημερινή ζωή των πολιτών. Η διαδικασία λήψης αποφάσεων της Ε.Ε. μπορεί να είναι περίπλοκη και αδιαφανής και πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι έχουν ελάχιστο λόγο στις αποφάσεις που επηρεάζουν την καθημερινή τους ζωή. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε μια αίσθηση αποξένωσης και αποσύνδεσης και μπορεί να καταστήσει δύσκολο για τους πολίτες να αισθάνονται ιδιοκτησία ή επένδυση στο έργο της Ένωσης. Ένας άλλος λόγος ευρωσκεπτικισμού είναι η αντίληψη ότι η Ε.Ε. επικεντρώνεται υπερβολικά στα συμφέροντα των μεγάλων επιχειρήσεων και των πολυεθνικών εταιρειών και όχι στις ανάγκες των απλών πολιτών. Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι οι οικονομικές πολιτικές της Ε.Ε. δίνουν προτεραιότητα στο ελεύθερο εμπόριο και τον ανταγωνισμό έναντι των κοινωνικών και περιβαλλοντικών ανησυχιών, οδηγώντας σε απώλεια θέσεων εργασίας, σε χαμηλότερους μισθούς και σε διεύρυνση του χάσματος πλούτου.
Εκτός από αυτούς τους παράγοντες, υπάρχουν, επίσης, πολιτιστικοί και πολιτικοί λόγοι ευρωσκεπτικισμού. Ορισμένοι θεωρούν ότι η Ε.Ε. διαβρώνει την εθνική κυριαρχία και την ταυτότητα και ότι υπονομεύει τις παραδοσιακές αξίες και τα έθιμα των κρατών-μελών. Άλλοι πιστεύουν ότι η Ε.Ε. είναι πολύ φιλελεύθερη ή υπερβολικά συντηρητική, ανάλογα με τον πολιτικό τους προσανατολισμό, και ότι επιβάλλει τις αξίες της στα κράτη-μέλη. Παρά τις προκλήσεις αυτές, η Ε.Ε. αντιμετωπίζει μια σειρά από μείζονα ζητήματα. Μία από τις πιο πιεστικές προκλήσεις είναι η κλιματική αλλαγή, με δυνητικά καταστροφικές συνέπειες για τον πλανήτη και τους κατοίκους του. Η Ε.Ε. έχει θέσει φιλόδοξους στόχους για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και τη μετάβαση σε μια πιο βιώσιμη οικονομία, αλλά η επίτευξη αυτών των στόχων θα απαιτήσει σημαντικές επενδύσεις και αλλαγές πολιτικής σε ολόκληρη την ήπειρο.
Επιπλέον, η Ε.Ε. έρχεται αντιμέτωπη με τα υψηλά επίπεδα δημόσιου χρέους, της επιβράδυνσης της οικονομικής ανάπτυξης και της αύξησης της ανισότητας. Με την υγειονομική κρίση του COVID-19 επιδεινώθηκαν αυτές οι προκλήσεις, οδηγώντας σε απότομη οικονομική συρρίκνωση και σημαντική αύξηση της ανεργίας. Το σχέδιο ανάκαμψης της Ε.Ε., το οποίο περιλαμβάνει σημαντικές επενδύσεις σε πράσινες και ψηφιακές υποδομές, ακολουθεί μια αισιόδοξη πορεία, αλλά απαιτείται προσεκτική εφαρμογή και συντονισμός για να επιτευχθεί.
Συμπερασματικά, ο ευρωσκεπτικισμός είναι ένα σύνθετο φαινόμενο που αντανακλά τις διάφορες οικονομικές, πολιτιστικές και πολιτικές ανησυχίες των Ευρωπαίων πολιτών. Ωστόσο, η Διακήρυξη Schuman παραμένει ένα σημαντικό ορόσημο όσον αφορά τις αξίες της Ευρώπης, που διατηρεί τη δική της ταυτότητα σε σχέση με άλλους εταίρους στον παγκόσμιο χάρτη.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Διακήρυξη Σουμάν-Μάιος 1950, europa.eu, διαθέσιμο εδώ
- Beyond Robert Schuman’s Europe – citizen’s ideas and historic perspective for a better Union 2022, Cornelia Constantin, Benjamin Couteau, Jacek Głażewski, Barbara Stankevič, Alvydas Nikžentaitis, Petr Hlaváček, Michele Fiorillo, διαθέσιμο εδώ
