Του Μάριου Κριτίδη,
Περίοδος έντονων πολυμερών συζητήσεων στην εξωτική Goa της Ινδίας, στα πλαίσια Συνόδου του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης. Στη Σύνοδο, η οποία διεξήχθη στις 4 και 5 Μαΐου, συμμετείχαν οι Υπουργοί Εξωτερικών και Υπουργοί Αμύνης των κρατών-μελών του οργανισμού.
Ο Οργανισμός Συνεργασίας της Σανγκάης ιδρύθηκε το 2001, μετά από σειρά διαβουλεύσεων μεταξύ Ρωσίας και Κίνας. Ο οργανισμός τα τελευταία χρόνια έχει εξελιχθεί σε έναν σημαντικό διεθνή παράγοντα, μετρώντας πλέον 8 κράτη-μέλη κρίσιμης οικονομικής αξίας και, όπως θα αναλύσουμε στο παρόν άρθρο, πρόκειται να υποδεχθεί νέα σημαντικά μέλη σύντομα. Κυριότερα ζητήματα που έχουν απασχολήσει τον συγκεκριμένο οργανισμό στις πολλαπλές Συνόδους του είναι κυρίως ζητήματα ασφαλείας και εμπορίου, με καίριο ζήτημα στις φετινές διασκέψεις την είσοδο του Ιράν και της Λευκορωσίας στον οργανισμό. Τα μέλη του οργανισμού, πέρα από την Κίνα και τη Ρωσία, είναι κράτη της Κεντρικής Ασίας (Καζακστάν, Τατζικιστάν, Ουζμπεκιστάν, Κιργιζία), καθώς και Ινδία και Πακιστάν, με κάποιες χώρες να έχουν εισέλθει στον οργανισμό υπό το καθεστώς του κράτους-παρατηρητή (Ιράν –μέχρι νεοτέρας–, Μογγολία, Αφγανιστάν).
Το «άνοιγμα» προς τη Μέση Ανατολή
Αν και ο Οργανισμός Συνεργασίας της Σαγκάης έχει σύντομη ιστορία και περιορισμένη ισχύ και έργο στο ιστορικό της, ίσως η πιο σημαντική εξέλιξη της χρονιάς αυτής για τον οργανισμό θα είναι η επικείμενη είσοδος του Ιράν, οι διαδικασίες εισόδου της οποίας θα ολοκληρωθούν αρχές φθινοπώρου. Η είσοδος του Ιράν θα αποτελέσει τεράστια επιτυχία για τον οργανισμό και για το ίδιο το Ιράν. Από τη μία, ο οργανισμός θα ενσωματώσει άλλη μία γεωπολιτική δύναμη, ενώ το άνοιγμα του οργανισμού στην επίμαχη περιοχή της Μέσης Ανατολής δεν θα περιοριστεί μόνο στο Ιράν. Ενώ το αποκλεισμένο από τον Δυτικό κόσμο Ιράν βρίσκει «σωτήρια λέμβο» στην οικονομία και το διεθνές κύρος, μέσω του οργανισμού και των κινεζικών και ρωσικών επενδύσεων στη χώρα.
Με την επικείμενη είσοδο του Ιράν, πρώτη απ’ όλες θα πρέπει να εξετάσουμε και τη στάση της Σαουδικής Αραβίας στο ζήτημα αυτό. Η Σαουδική Αραβία, η οποία απολαμβάνει ανανεωμένες σχέσεις μεταξύ Ιράν και Κίνας, έχει να ισορροπήσει μεταξύ ασφάλειας και οικονομία. Αρχικά, η χώρα, τον Μάρτιο του 2023, εισήλθε στον οργανισμό ως εταίρος συνεργασίας (dialogue partner) ένα επίπεδο που αποτελεί πρόσφορο έδαφος ώστε να εξελιχθεί σε πλήρη ένταξη στον οργανισμό μελλοντικά. Συνάμα, πρόδηλη είναι η επιθυμία των υπόλοιπων κρατών του Κόλπου (Κατάρ, Μπαχρέιν, Κουβέιτ) να εισέλθουν υπό το ίδιο καθεστώς στον οργανισμό. Παρόλα αυτά, το ζήτημα αυτό ειδικά για τη Σαουδική Αραβία χρήζει λεπτών χειρισμών, καθώς, όπως αναφέραμε, από τη μία, τα συμφέροντα ασφαλείας της χώρας εξασφαλίζονται από τη Δύση –κυρίως της Η.Π.Α.–, όμως, αδιαμφισβήτητα, δεδομένων των τεράστιων αγορών και βιομηχανιών των κρατών της Άπω Ανατολής (Κίνα, Ινδία), τα οικονομικά συμφέροντα στρέφονται όλο και περισσότερο προς αυτή την κατεύθυνση, αποτελώντας ένα από τα πολλά παρόμοια παραδείγματα μίας παγκόσμιας τάσης, όπου η οικονομική δύναμη της Ανατολής ενισχύεται και της Δύσης φθίνει.
Το διακύβευμα της Ινδίας και οι σχέσεις με το Πακιστάν
Η «φιλοξενία» των Συνόδων Κορυφής του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης στο έδαφος της Ινδίας αποτελεί σημαντική ευκαιρία για τη χώρα να προωθήσει τα συμφέροντά της, ενώ βρίσκεται σε μία ευνοϊκή περίοδο ανάπτυξης της οικονομίας της και της στρατηγικής της σημασίας. Τα ζητήματα με το Πακιστάν και το Κασμίρ είναι πάντα επίκαιρα και κρίσιμα για την Ινδία, ενώ η σχέση της με την Κίνα παραμένουν καλύτερες από το παρελθόν, αλλά σχετικά κακές, καθώς πολλαπλές είναι οι διασυνοριακές συγκρούσεις των δύο χωρών στα μεταξύ τους σύνορα στα Ιμαλάια.
Η συμμετοχή Ινδίας και Πακιστάν στον οργανισμό φυσικό θα ήταν να προκαλούσε αμηχανία και ανησυχίες για τυχόν θερμά περιστατικά στις συσκέψεις, για τα δύο μέρη και για τους υπόλοιπους παρατηρητές. Μάλιστα, οι σχέσεις της Ινδίας με το Πακιστάν έχουν επιδεινωθεί πρόσφατα λόγω πρόσφατων θρησκευτικών συγκρούσεων μεταξύ Ινδουιστών και Μουσουλμάνων στην πολιτεία Manipur, Ανατολικά της Ινδίας, στα σύνορα με τη Μυανμάρ.
Για πρώτη φορά μετά από 12 χρόνια Πακιστανός Υπουργός Εξωτερικών βρέθηκε στην Ινδία. Ο Bilawal Bhutto-Zardari ξεσήκωσε αντιδράσεις από την ινδική μεριά, καθώς στα πλαίσια της Συνόδου δήλωσε σε έκκλησή που απηύθυνε στους ομόλογούς του, να μη χρησιμοποιηθεί στην επικείμενη Σύνοδο η τρομοκρατία ως εργαλείο για την προώθηση των συμφερόντων τους, κάνοντας έμμεσο υπαινιγμό προς την Ινδία και στο πολυετές μέτωπο των δύο κρατών στην περιφέρεια του Κασμίρ. Ενώ συμπλήρωσε πως είναι σημαντική η συνεισφορά και η συνεργασία του οργανισμού στο να αντιμετωπιστεί πάσης μορφής τρομοκρατίας. Στην αυστηρή απάντησή του σε αυτές τις δηλώσεις, ο Υπουργός Εξωτερικών Υποθέσεων της Ινδίας, Subrahmanyam Jaishankar, δήλωσε χαρακτηριστικά: «Δεν θα κάτσουν να συζητήσουν για ζητήματα τρομοκρατίας τα θύματά της με τους δράστες της».
Το «αντι-ΝΑΤΟ» της Ανατολής;
Δεδομένης της ιστορίας του οργανισμού, ο Οργανισμός Συνεργασίας της Σαγκάης μη ξεχνάμε πως είναι πλέον ένας έντονα κινεζο-κεντρικός οργανισμός και ένα ακόμα εργαλείο της Κίνας να «επεκταθεί» οικονομικά στην Κεντρική Ασία και τη Μέση Ανατολή. Έντονος είναι ο Ευρασιατικός χαρακτήρας του οργανισμού, ένας χαρακτήρας που τροφοδοτεί και την αντι-δυτική του φύση. Άλλωστε, πέρα από τις οικονομικές πτυχές του οργανισμού, η Κίνα επιθυμεί και επιδιώκει όλο και περισσότερο να αντικαταστήσει –ή έστω να υπάρξει ως εναλλακτική– τις Η.Π.Α. στον ρόλο του ειρηνοποιού. Η επανεκκίνηση των διμερών σχέσεων Ιράν και Σαουδικής Αραβίας, μετά διαβουλεύσεων της Κίνας, αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα και ματιά προς το μέλλον μίας Κίνας που θα μπορεί να επηρεάζει, αν όχι διαμορφώσει γεωπολιτικές ισορροπίες, εκεί όπου έχει επιρροή.
Ο Ρωσοουκρανικός Πόλεμος έδωσε μόνο αυτή την απαραίτητη ώθηση, ώστε η μακρά επιθυμία των αντιδυτικών χωρών να συσπειρωθούν. Ένας αντιδυτικός άξονας φαίνεται εδώ και καιρό να υλοποιείται με κύριους πρωτεργάτες Ρωσία, Κίνα και Ιράν και παρεμφερούς ιδεολογίας μικρότερες χώρες να ακολουθούν τα χνάρια τους. Βέβαια, μία άκρως αντιδυτική συγκρουσιακή διάσταση του οργανισμού με τη Δύση δεν είναι δυνατή, δεδομένου πως χώρες όπως η Ινδία και η Σαουδική Αραβία έχουν πολύ στενές σχέσεις και συμφέροντα με τη Δύση, σε αντίθεση με τις προαναφερθείσες χώρες, οι οποίες δύο στις τρεις είναι χώρα-παρίας για τις δυτικές κυβερνήσεις.
Με το βλέμμα στο Νέο Δελχί και το Αφγανιστάν
Οι φετινές Σύνοδοι του οργανισμού δεν έχουν ακόμη τελειώσει, καθώς κι άλλες συναντήσεις ανωτάτων κυβερνητικών μελών θα λάβουν χώρα τους επόμενους μήνες, στην Ινδία. Μετά το Panaji της Goa, οι ηγέτες των κρατών-μελών του οργανισμού θα συναντηθούν σε μία Σύνοδο Κορυφής, στο Νέο Δελχί. Με τον Ρώσο Πρόεδρο, Vladimir Putin, κατά πάσα πιθανότητα να είναι παρών, ενώ αμφίβολο παραμένει αν θα παρευρεθεί και ο Κινέζος Πρόεδρος, Xi Jinping, η συνάντηση αυτή των ηγετών θα έχει ενδιαφέρον για το μέλλον του οργανισμού και τα σημαντικά ζητήματα ασφαλείας που απασχολούν όλα ανεξαιρέτως τα μέλη.
Το σημαντικότερο θέμα ασφαλείας που απασχολεί τα κράτη-μέλη αυτή τη στιγμή είναι το ζήτημα του Αφγανιστάν (κράτος-παρατηρητής του οργανισμού) και συγκεκριμένα της νεοσύστατης Κυβέρνησης των Ταλιμπάν, μετά την αμερικανική αποχώρηση από την περιοχή. Μέχρι στιγμής, πολλά κράτη-μέλη του οργανισμού δεν αναγνωρίζουν την Κυβέρνηση των Ταλιμπάν, επομένως οι συζητήσεις μεταξύ των Υπουργών Εξωτερικών και των ηγετών, πιθανότατα, θα καθορίσουν το μέλλον του Αφγανιστάν στον οργανισμό.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- SCO: aggiungi un posto a tavola, ISPI.it, Διαθέσιμο εδώ
- Shifting From the West? The Middle East is SCOping out the “Asian Club”, ISPI.it, Διαθέσιμο εδώ
- L’India e la clessidra dell’Occidente, ISPI.it, Διαθέσιμο εδώ
- What Does India Gain From the Shanghai Cooperation Organization?, The Diplomat, Διαθέσιμο εδώ
- Eurasian foreign ministers gather in India on regional security, Reuters, Διαθέσιμο εδώ
- At SCO summit, India, Pakistan squabble over Kashmir, ‘terrorism’, Al Jazeera, Διαθέσιμο εδώ
