Tης Δήμητρας-Αδελαΐδας Αργυρίου,
Με τη χρήση της λέξης «Άνοια» αναφερόμαστε σε έναν όρο «ομπρέλα» για την περιγραφή της έκπτωσης – απώλειας της μνήμης, καθώς και άλλων γνωστικών λειτουργιών, η οποία έχει άμεσο αντίκτυπο στην καθημερινότητα, αλλά και τη λειτουργικότητα των ατόμων, επηρεάζοντας σημαντικά την ποιότητα ζωής τους. Υπολογίζεται πως περίπου 5 εκατομμύρια ενήλικες άνω των 65 εκδηλώνουν κάποιο τύπο άνοιας, ενώ, αν και πρόκειται κυριότερα για άτομα μεγαλύτερων ηλικιών, μπορεί να εντοπιστεί –σπανιότερα– και σε νεότερα άτομα (άνοια των νέων).
Η συμπτωματολογία ποικίλει από άτομο σε άτομο, ωστόσο οι δυσκολίες εντοπίζονται κυριότερα στους τομείς της μνήμης, της προσοχής, της κριτικής σκέψης, της επίλυσης προβλήματος, της αξιολόγησης καταστάσεων και γεγονότων, της επικοινωνίας, αλλά και της οπτικής αντίληψης. Κάποια από τα στοιχεία που μπορεί να οδηγήσουν σε υποψία για άνοια είναι ο αποπροσανατολισμός σε οικείες και γνωστές περιοχές (π.χ. η γειτονιά), η απώλεια μνήμης σε ονόματα κοντινών προσώπων ή παλιών βιωμάτων (π.χ. από την παιδική ηλικία), αλλά και η δυσκολία ολοκλήρωσης δραστηριοτήτων / έργων αυτόνομα.
Κάποιοι από τους παράγοντες κινδύνου για την άνοια είναι η ηλικία, το οικογενειακό ιστορικό, οι κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις (ΚΕΚ), ενώ κατά καιρούς σε έρευνες έχουν σχετιστεί και τα καρδιαγγειακά προβλήματα. Οι πιο κοινοί τύποι άνοιας είναι η νόσος Alzheimer, η άνοια σωματίων Lewy, η αγγειακή άνοια και η μετωποκροταφική άνοια. Για τη διάγνωση γίνεται θεραπευτική μέσω της διενέργειας μαγνητικής τομογραφίας, αιματολογικών εξετάσεων και διαγνωστικών tests για την αξιολόγηση των διαγνωστικών λειτουργιών από ειδικούς επαγγελματίες υγείας. Σε συνδυασμό με τα στοιχεία που προκύπτουν από τη λήψη του ατομικού ιστορικού, γίνεται η διάγνωση, ενώ διαμορφώνεται και το θεραπευτικό πλάνο.
Το θεραπευτικό σχήμα μπορεί να αποτελείται από τη λήψη φαρμακευτικής αγωγής και την ιατρική παρακολούθηση, σε συνδυασμό με τη συμμετοχή σε συνεδρίες με ψυχολόγο, λογοθεραπευτή ή και εργοθεραπευτή. Αναφορικά με την εργοθεραπευτική προσέγγιση, η θεραπεία αφορά τόσο τους ασθενείς, όσο και την οικογένεια – φροντιστές τους (μέσω συμβουλευτικής), για την προαγωγή – διατήρηση της λειτουργικότητας, της αυτονομίας και της ποιότητας ζωής των θεραπευόμενων στον καλύτερο δυνατό βαθμό.
Ο ρόλος της Εργοθεραπείας στο θεραπευτικό πλάνο που ακολουθείται σε αυτήν την περίπτωση, είναι να βοηθήσει τα άτομα να διατηρήσουν την υπάρχουσα λειτουργικότητα για το μεγαλύτερο δυνατό χρονικό διάστημα, τόσο σε επίπεδο γνωστικών λειτουργιών όσο και σε επίπεδο διαβίωσης, αυτό-υπηρέτησης και εμπλοκής στην καθημερινότητα. Τα εργοθεραπευτικά προγράμματα είναι εξατομικευμένα, ενώ η συμμετοχή στο πλαίσιο της θεραπείας έχει μακρόχρονη διάρκεια. Οι εργοθεραπευτές μπορούν να βοηθήσουν τόσο σε ατομικό επίπεδο, όσο και σε επίπεδο ομάδας ασθενών, αλλά και στην εκπαίδευση των φροντιστών των θεραπευόμενων και την εργοθεραπευτική συμβουλευτική.
Ειδικότερα, η Εργοθεραπεία βοηθά στην προαγωγή της υγείας των ατόμων, μέσω της διατήρησης των δεξιοτήτων, ενώ ενισχύουν τη συμμετοχή σε όλα όσα το άτομο απαιτείται ή επιθυμεί να κάνει. Παράλληλα, χορηγείται ασκησιολόγιο, που στοχεύει στη διατήρηση των γνωστικών λειτουργιών που πλήττονται, βελτιώνοντας την απόδοση των ατόμων σε όλα όσα εμπλέκονται καθημερινά (όπως για παράδειγμα η οργάνωση της καθημερινότητας και οι Δραστηριότητες Καθημερινής Ζωής). Παρέμβαση γίνεται και στις κινητικές δεξιότητες, βελτιώνοντας το εύρος κίνησης, τη δύναμη και την αντοχή, ώστε για παράδειγμα να αποφευχθούν ή να περιοριστούν οι πτώσεις.
Όπως γίνεται κατανοητό, μέσω των εργοθεραπευτικών παρεμβάσεων, γίνεται μία προσπάθεια να μην αποκλειστούν τα άτομα από τη συμμετοχή τους στη ζωή. Ενισχύονται δεξιότητες και προάγεται η ενασχόληση με ενδιαφέροντα, η εμπλοκή στις καθημερινές ρουτίνες και η ανάπτυξη νέων συνηθειών που θα ενισχύσουν–αυξήσουν την αυτονομία των θεραπευόμενων για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από αυτό που φυσικά θα επέφερε η νόσος. Για να επιτευχθούν τα παραπάνω, πολύ συχνά οι εργοθεραπευτές προβαίνουν σε τροποποιήσεις του φυσικού περιβάλλοντος των ατόμων, ώστε να είναι ασφαλή και υποστηρικτικά μέσα από την προσαρμογή των δραστηριοτήτων, όπως για παράδειγμα με τη χρήση οπτικοποιημένων προγραμμάτων εκτέλεσης δραστηριοτήτων, την προσωπική βοήθεια π.χ. σε δραστηριότητες όπως η μετακίνηση στην κοινότητα, καθώς και την κοινωνική προαγωγή και υποστήριξη, περιορίζοντας έτσι την αποξένωση από τον κοινωνικό περίγυρο.
Συμπερασματικά, η ενίσχυση της λειτουργικότητας των ατόμων, η προαγωγή της κοινωνικής συμμετοχής και η πραγματοποίηση κατάλληλων προσαρμογών αποτελούν κλειδί για τη διαχείριση της νόσου, αλλά και για την υποστήριξη του θεραπευομένου, ώστε να μπορέσει να συνεχίσει να ζει και να συμμετέχει στην καθημερινότητά του, χωρίς, όμως, να υποβαθμίζεται η ποιότητα ζωής του.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Dementia and the Role of Occupational Therapy, American Occupational Therapy Association. Διαθέσιμο εδώ
- About Dementia, CDC. Διαθέσιμο εδώ
