Της Σπυριδούλας Βλάχα,
Τον τελευταίο καιρό, έχω την ευκαιρία και τη χαρά να πραγματοποιώ την πρακτική μου άσκηση σε μία ψυχιατρική κλινική. Όταν ξεκίνησα να εργάζομαι στον χώρο αυτό, πέρα από τις προσδοκίες που είχα σχετικά με το πώς είναι και λειτουργεί μία ψυχιατρική κλινική, διαπίστωσα λίγο καιρό μετά πως «κουβαλούσα» μαζί μου αρκετές μη ρεαλιστικές ιδέες και προκαταλήψεις σχετικά με τη ψυχική ασθένεια. Στη συνέχεια, όμως, η επαφή με τους νοσηλευόμενους κατάφεραν να «σπάσουν» κάθε προκατάληψη και να μου προσδώσουν έναν διαφορετικό τρόπο θέασης της ζωής. Σε αυτό συνέβαλαν σε σημαντικό βαθμό και οι λεγόμενες «ομάδες κοινότητας».
Οι ομάδες κοινότητας, δεν είναι τίποτα άλλο από ομάδες συζήτησης. Οι νοσηλευόμενοι συγκεντρώνονται σε έναν κοινόχρηστο χώρο και με την επίβλεψη ενός συντονιστή πραγματοποιούνται συζητήσεις γύρω από διάφορα θέματα. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, ο συντονιστής είναι ένας ιδιαίτερα φιλικός και ευχάριστος άνθρωπος, ο οποίος μας πρότεινε ο ίδιος να συμμετάσχουμε σε αυτή τη διαδικασία και πάντα θα τον ευγνωμονώ για αυτό.
Συχνά, στον χώρο της ψυχικής υγείας, οι ειδικοί περιορίζονται στις διαγνώσεις των ατόμων και τους αντιμετωπίζουν σαν να είναι η πάθησή τους. Κάτι τέτοιο, όμως, στερεί από τα άτομα τη μοναδικότητα και τη μοναδικότητα τους ως ανθρώπων, καθώς και όλα όσα είναι πέρα από τη διαταραχή. Σκοπός των ομάδων αυτών, λοιπόν, είναι να θυμίσουν στα ίδια τα άτομα ποιοι είναι πέρα από τη διάγνωσή τους και όλα όσα μπορούν να κάνουν.
Στην αρχή, όταν συμμετείχα σε αυτές τις ομάδες, προσπαθούσα εναγωνίως να καταλάβω ποια ήταν η πάθηση του κάθε ατόμου, και πώς αυτή εκφράζεται μέσα από τη συμπεριφορά του –πράγμα αναμενόμενο για μία φοιτήτρια Ψυχολογίας, θα έλεγε κανείς. Και ναι, η αλήθεια είναι πως η ανάλυση και η προσπάθεια ερμηνείας της ανθρώπινης συμπεριφοράς είναι μία διαδικασία «μαγευτική», που μπορεί να σε οδηγήσει σε διαπιστώσεις οι οποίες προκαλούν μόνο θαυμασμό για τη συνθετότητα του ανθρώπου. Ωστόσο, πέρα από αυτό υπάρχει και κάτι άλλο και εκφράζεται απόλυτα με τη φράση που ακούσαμε από τη ψυχολόγο του χώρου αυτού: «να κοιτάτε, να βλέπετε τον άνθρωπο πίσω από τη διάγνωση». Και πράγματι, μέσα στην ομάδα, από ένα σημείο και μετά, έβλεπα μόνο ανθρώπους.
Πόση σημασία έχει η διάγνωση μπροστά σε έναν άνθρωπο που σου περιγράφει τις όμορφες παιδικές αναμνήσεις του από το Πάσχα; Σε τι χρησιμεύει η διάγνωση, τη στιγμή που κάποιος σου αφηγείται με συγκίνηση τις πρώτες διακοπές που έκανε με το παιδί του; Πώς μπορούμε να μείνουμε στην ετικέτα της «διπολικής διαταραχής» ή της «σχιζοφρένειας», σε ένα νέο παιδί που μας αφηγείται τα όνειρά του για το μέλλον; Και τέλος, πώς να μη συγκινηθεί κανείς, όταν άνθρωποι που έχουν βιώσει την απόλυτη ψυχική οδύνη, σου πιάνουν το χέρι και σου λένε «ευχαριστούμε που ήρθες» ;
Η αλήθεια είναι πως μέσα σε αυτές τις ομάδες βίωσα μία συγκίνηση που δεν πίστευα ότι θα μπορούσα να βιώσω. Βλέποντας τους ανθρώπους να μιλάνε για πράγματα που αγαπάνε και όσα τους προβληματίζουν, καταλαβαίνεις πως τελικά δεν είμαστε και τόσο διαφορετικοί και πως η διάκριση «εμείς» και «αυτοί» είναι, εν τέλει ανούσια, έως και αλαζονική.
Μην παρεξηγηθώ, δεν εννοώ πως πρέπει να αγνοούμε τη ψυχιατρική διάγνωση ενός ατόμου και να κάνουμε σαν να μην υπάρχει. Κάτι τέτοιο θα ήταν καταστροφικό για τα άτομα, αλλά και για την κοινωνία, η οποία θα στερούνταν των δυνατοτήτων όλων αυτών των ανθρώπων. Εννοείται πως η φαρμακευτική αγωγή και η ψυχοθεραπευτική παρέμβαση, μαζί με τις οδηγίες των επαγγελματιών πρέπει να ακολουθούνται, προκειμένου τα άτομα να ανακτήσουν τη λειτουργικότητά τους. Αυτό που εννοώ είναι πως οι άνθρωποι δεν είναι μόνο αυτό.
Κλείνοντας, οι ομάδες αυτές προσφέρουν κάτι παραπάνω από μία αλλαγή στον τρόπο θέασης της ζωής. Πολλές φορές, θεωρώντας τους εαυτούς μας διαφορετικούς από κάποιον με ψυχική νόσο, πιστεύουμε πως μόνο εμείς έχουμε να του προσφέρουμε πράγματα. Όμως, αν δούμε λίγο πιο προσεκτικά, θα συνειδητοποιήσουμε πως αν αφήσουμε τους εαυτούς μας ελεύθερους, αυτά που μπορούμε να πάρουμε και εμείς από κάποιον που αντιμετωπίζει μία ψυχική δυσκολία δεν είναι καθόλου λιγότερα, ούτε ποιοτικά ούτε ποσοτικά. Είναι απλά ανθρώπινα.
