Της Μυρσίνης – Ειρήνης Ταχλιαμπούρη,
Αρκετοί από εσάς –ιδιαίτερα οι ποδοσφαιρόφιλοι– ίσως θυμάστε τη στιγμή που ο παίκτης της εθνικής ομάδας της Δανίας, Christian Eriksen, κατέρρευσε την ώρα του παιχνιδιού εναντίον της Φινλανδίας στο Euro του 2020. Οι συμπαίκτες του σχηματίζουν ένα «τείχος» γύρω του, ενώ οι διασώστες προσπαθούν να τον επαναφέρουν. Τελικά, τα καταφέρνουν και το παιχνίδι συνεχίζεται, με τον Eriksen να απομακρύνεται από το γήπεδο, ώστε να αναρρώσει. Τι συνέβη στον τότε 29χρονο ποδοσφαιριστή, αλλά και σε άλλους νεαρούς αθλητές, που μπορεί να οδηγήσει ακόμα και στον θάνατο;
Όλοι μας είμαστε ενήμεροι για τα οφέλη που έχει η άσκηση στην υγεία μας, τόσο η σωματική όσο και η ψυχική. Προστασία ενάντια σε ασθένειες, όπως ο σακχαρώδης διαβήτης, η υπέρταση και η υπερλιπιδαιμία, η διατήρηση ενός φυσιολογικού βάρους, η αυξημένη αυτοπεποίθηση και η αντίσταση στον καρκίνο είναι μερικά από τα οφέλη της σωματικής άσκησης. Ωστόσο, για ορισμένους αθλητές, ακόμα και νεαρούς (<35 ετών), η έντονη άσκηση μπορεί να αποβεί μοιραία. Στο σημείο αυτό, υπογραμμίζεται ότι ως αθλητής μπορεί να θεωρηθεί εκείνος, ο οποίος συμμετέχει σε ένα ατομικό ή ομαδικό άθλημα, που έχει ως στόχο τον ανταγωνισμό και απαιτεί σε σημαντικό βαθμό συστηματική και ενίοτε έντονη προπόνηση.
Η αιφνίδια καρδιακή ανακοπή (Sudden Cardiac Arrest, S.C.A.) είναι η κύρια αιτία θανάτου σε νεαρούς αθλητές και είναι αυτό που συνέβη στον Christian Eriksen. Στην καρδιακή ανακοπή η καρδιά παύει να χτυπά και η κατάσταση αυτή δεν πρέπει να συγχέεται με το έμφραγμα του μυοκαρδίου (καρδιακή προσβολή). Στο έμφραγμα λαμβάνει χώρα η ρήξη μιας αθηρωματικής πλάκας (πλάκα που αποτελείται μεταξύ άλλων από λιπίδια, χοληστερόλη και ασβέστιο) εντός ενός στεφανιαίου αγγείου της καρδιάς, που στη συνέχεια οδηγεί σε μερική ή ολική απόφραξη αυτού. Το αποτέλεσμα στην περίπτωση αυτή είναι η παρεμπόδιση της ροής του αίματος σε ένα τμήμα του μυοκαρδίου (ισχαιμία). Υπολογίζεται ότι περίπου 1 στους 40.000 έως 1 στους 80.000 νέοι αθλητές βιώνουν S.C.A. κάθε χρόνο παγκοσμίως, με τους αθλητές αρσενικού φύλου, μαύρης φυλής και εκείνους που παίζουν μπάσκετ να βρίσκονται σε μεγαλύτερο κίνδυνο.
Μία από τις πιο κοινές καρδιοπάθειες που οδηγεί σε S.C.A. νεαρούς αθλητές είναι η υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια (Hypertrophic Cardiomyopathy, HCM). Η HCM είναι μια γενετική ασθένεια, που προκαλεί πάχυνση των τοιχωμάτων της καρδιάς, καθιστώντας δύσκολη την αποτελεσματική άντληση αίματος από την καρδιά στο υπόλοιπο σώμα. Η δομική αυτή ανωμαλία μπορεί να επηρεάσει το ερεθισματαγωγό σύστημα της καρδιάς, οδηγώντας σε ταχυκαρδία ή άλλου είδους κακοήθεις αρρυθμίες και αν δεν αντιμετωπιστεί άμεσα μπορεί να οδηγήσει στον θάνατο.
Στην περίπτωση που η δομή της καρδιάς είναι φυσιολογική, ασθένειες που μπορούν να επηρεάσουν τη λειτουργία της αφορούν στο ερεθισματαγωγό της σύστημα, που αναφέρθηκε και παραπάνω. Το σύστημα αυτό είναι ένα δίκτυο «καλωδίων», το οποίο μεταφέρει το ηλεκτρικό ρεύμα στο μυοκάρδιο, προκειμένου αυτό να συσπάται συντονισμένα με συγκεκριμένη αλληλουχία ηλεκτρικών και μηχανικών γεγονότων. Εάν υπάρχει κάποια ανωμαλία στο σύστημα αυτό, είτε συγγενής είτε επίκτητη, ο κίνδυνος για εμφάνιση αρρυθμιών, όπως διαφόρων ειδών ταχυκαρδίες, είναι αυξημένος. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το σύνδρομο Wolff–Parkinson–White.
Ακόμα, γενετικές ανωμαλίες σε γονίδια που εκφράζουν διαύλους ιόντων, οι οποίοι συμβάλλουν στη δημιουργία και μεταβίβαση του ρεύματος στην καρδιά, μπορούν, επίσης, να είναι υπεύθυνες για την εμφάνιση αρρυθμιών και αιφνίδιου καρδιακού θανάτου. Το σύνδρομο μακρού QT και το σύνδρομο Brugada είναι δύο τέτοια παραδείγματα. Η σωματική άσκηση μπορεί να πυροδοτήσει την έναρξη αρρυθμιών, εφόσον υπάρχουν τα παραπάνω νοσήματα, με ιδιαίτερα απειλητική για τη ζωή την κολπική μαρμαρυγή. Στην κολπική μαρμαρυγή (από το ρήμα μαρμαίρω που σημαίνει λαμποκοπώ) οι κόλποι της καρδιάς δεν συσπώνται σωστά, αλλά πάλλονται με χαοτικό ρυθμό, με αποτέλεσμα το αίμα να μην εξωθείται αποτελεσματικά από την καρδιά στην υπόλοιπη κυκλοφορία.
Επιπλέον, η έκφυση μιας στεφανιαίας αρτηρίας από ένα μη συνηθισμένο σημείο είναι δυνατό να οδηγήσει σε αιφνίδιο θάνατο. Πιο συγκεκριμένα, στην περίπτωση αυτή, η αριστερή ή η δεξιά στεφανιαία αρτηρία έχει ανώμαλη έκφυση και στη συνέχεια πορεύεται μεταξύ της αορτής και της πνευμονικής αρτηρίας. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα κατά τη διάρκεια της προσπάθειας η στεφανιαία αρτηρία να συμπιέζεται και να οδηγεί σε ισχαιμία του μυοκαρδίου, κάτι που δε θα συνέβαινε αν το αγγείο που αιματώνει το μυοκάρδιο είχε φυσιολογική πορεία.
Σε αθλητές άνω των 35 ετών, τα περισσότερα περιστατικά αιφνίδιου καρδιακού θανάτου σχετίζονται με επίκτητα γεγονότα, όπως ο σχηματισμός αθηρωματικής πλάκας, που οδηγεί σε απόφραξη του αγγείου και τελικά έμφραγμα. Φαίνεται, λοιπόν, πως, παρ’ όλο που η σωματική άσκηση μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης στεφανιαίας νόσου, η έντονη άσκηση, εφόσον η νόσος προϋπάρχει, μπορεί να γίνει επικίνδυνη.
Συμπερασματικά, γίνεται αντιληπτό πως η καρδιακή ανακοπή και ο θάνατος που δύναται να έπεται αυτής σε νεαρούς αθλητές έχει μεγάλο κοινωνικό και ψυχολογικό αντίκτυπο. Οι νέοι αθλητές, οι οικογένειές τους και οι προπονητές τους πρέπει να είναι ευαισθητοποιημένοι σχετικά με τους κινδύνους της αιφνίδιας καρδιακής ανακοπής και με τη σημασία της έγκαιρης ανίχνευσης και θεραπείας τυχόν υποκείμενων καρδιακών παθήσεων, ενώ θα πρέπει να αναφέρονται συμπτώματα που ίσως αντιμετωπίσει ο αθλητής (πόνος στο στήθος, δύσπνοια, αίσθημα παλμών κ.ά.). Χρήσιμες εξετάσεις που μπορούν να πραγματοποιούνται είναι το ηλεκτροκαρδιογράφημα, ο καρδιακός υπέρηχος, τα γενετικά τεστ και το καρδιακό MRI. Δυστυχώς, ακόμα και υπό στενή καρδιολογική παρακολούθηση αθλητών, ο εντοπισμός ορισμένων νοσημάτων δεν είναι πάντα εύκολος. Για τον λόγο αυτό, προκειμένου να μειωθεί η εμφάνιση αιφνίδιου καρδιακού θανάτου μεταξύ των αθλητών, είναι απαραίτητη η δημιουργία αποτελεσματικών πρωτοκόλλων ανάνηψης και η ευρύτερη διάθεση αυτοματοποιημένων εξωτερικών απινιδωτών στις τοποθεσίες όπου διεξάγονται ανταγωνιστικά αθλήματα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Sudden Death and Coronary Artery Anomalies, pubmed. Διαθέσιμο εδώ
- Sudden Cardiac Death in Athletes, pubmed. Διαθέσιμο εδώ
- The prevention and management of sudden cardiac arrest in athletes, pubmed. Διαθέσιμο εδώ
- Sudden Cardiac Death in Athletes: Facts and Fallacies, MDPI. Διαθέσιμο εδώ
- Youth athletes shouldn’t skip a beat when it comes to heart health, Mayo Clinic. Διαθέσιμο εδώ
