Του Θάνου Σαραντίδη,
Η βιομηχανική επανάσταση, ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα στην ιστορία της ανθρωπότητας, υπήρξε η σημαντικότερη αιτία για τη διαμόρφωση της πραγματικότητας όπως την ξέρουμε σήμερα. Η ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας αποτέλεσε την κινητήρια δύναμη για την εξέλιξη της ανθρωπότητας στο επόμενο στάδιο, ένα ιστορικό σκαλοπάτι για την αποτίναξη του σκοταδισμού του Μεσαίωνα και την ανάδυση της επιστήμης και του θετικισμού.
Ωστόσο, η επικράτηση της τεχνολογίας σε όλους τους τομείς της καθημερινότητας των ανθρώπων δημιούργησε ένα νέο πρόβλημα για τα κράτη, έναν νέο παράγοντα που έπρεπε να λάβουν υπόψιν για να διασφαλίσουν την επιβίωσή τους: Το λεγόμενο ζήτημα της ενεργειακής ασφάλειας. Ως ενεργειακή ασφάλεια ορίζεται η δυνατότητα ενός κράτους να εξασφαλίσει την απαραίτητη ενέργεια για να μπορέσει να επιβιώσει. Καθώς, όπως είναι σαφές, δεν απολαμβάνουν όλα τα κράτη πρόσβαση σε ορυκτό πλούτο στο εσωτερικό τους, πολλά εξ’ αυτών είναι αναγκασμένα να βασιστούν σε εισαγωγές από άλλα κράτη για να το πετύχουν, κάτι που φανερά προκαλεί ανακατανομή ισχύος στον παγκόσμιο χάρτη, δίνοντας πλεονέκτημα στα κράτη τα οποία έχουν πλεόνασμα ενέργειας στην επικράτειά τους και δυνατότητα να την εξαγάγουν.
Οι πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα και το τέλος των δύο παγκοσμίων πολέμων ανέδειξαν τις Η.Π.Α. ως την μία από τις δύο μεγάλες υπερδυνάμεις στο διεθνές σύστημα, με έτερο πόλο τη Σοβιετική Ένωση, μια χώρα με τεράστια αποθέματα ορυκτού πλούτου και ηγεμονική θέση στην παγκόσμια αγορά ενέργειας. Το ζήτημα της ενεργειακής ασφάλειας αποτέλεσε αγκάθι για τις Ηνωμένες Πολιτείες για πολλές δεκαετίες, διαμορφώνοντας σε μεγάλο βαθμό την εξωτερική της πολιτική, καθώς ήδη από το 1957 και το «δόγμα Eisenhower» εστίασαν την προσοχή τους στην άλλη κεντρική πηγή ορυκτού πλούτου παγκοσμίως, τις χώρες της Μέσης Ανατολής, κάτι που εξακολουθεί να ισχύει ακόμα και σήμερα.
Το διαρκές αυτό πρόβλημα των Η.Π.Α., όμως, βρήκε μια ανέλπιστη λύση στις αρχές του 21ου αιώνα και την ανάπτυξη της τεχνικής της υδραυλικής ρηγμάτωσης, γνωστής και ως “fracking”. Η τεχνική αυτή, σε αδρές γραμμές, αποτελεί τη διοχέτευση νερού, άμμου και κάποιων άλλων χημικών ουσιών σε πετρώματα σχιστόλιθου και τη δημιουργία ρωγμών, προκειμένου να μπορέσει να απελευθερωθεί το αέριο που είναι παγιδευμένο στο υπέδαφος. Παρά τους σοβαρούς κινδύνους που εγκυμονεί για το περιβάλλον και την αλλοίωσή του, η τεχνική αυτή έδωσε τη δυνατότητα στις Η.Π.Α. όχι μόνο να εξασφαλίσουν πια την ενεργειακή επάρκεια στο εσωτερικό τους, αλλά να μπορέσουν να εισέλθουν και στην παγκόσμια αγορά ενέργειας ως σημαντικός, πια, παίκτης στον τομέα των εξαγωγών.
Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, η οποία ξεκίνησε στις 24 Φεβρουαρίου του 2022 και κλιμακώθηκε σε ευρείας κλίμακας επίθεση, συντάραξε την ανθρωπότητα και ειδικότερα τον δυτικό κόσμο, λόγω της εγγύτητας της περιοχής στην οποία λαμβάνουν χώρα οι εχθροπραξίες και προκάλεσε πολλές μεταβολές στην ισορροπία ισχύος γενικά του διεθνούς συστήματος. Οι κυρώσεις τις οποίες αποφάσισαν να επιβάλλουν οι χώρες της Δύσης στην Ρωσία, προκειμένου να ασκήσουν πίεση και να την αναγκάσουν να υποχωρήσει, αποτέλεσαν, μεταξύ άλλων, και εμπάργκο στις ρωσικές εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου. Δεδομένου ότι η Ρωσία αποτελούσε για πολλά χρόνια τον κύριο προμηθευτή ενέργειας για την Ευρώπη, είναι σαφές ότι δημιουργήθηκε ένα πολύ μεγάλο κενό στην αγορά, το οποίο οι Η.Π.Α. έσπευσαν να καλύψουν.
Είναι χαρακτηριστικό ότι οι εξαγωγές υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) από τις Η.Π.Α. προς την Ευρώπη παρουσίασαν αύξηση της τάξεως του 137% τους πρώτους 11 μήνες του 2022, σε σχέση με τις αντίστοιχες τιμές του προηγούμενου έτους, με τα κέρδη των αμερικανικών εταιρειών να τετραπλασιάζονται, συγκριτικά ξανά με την ίδια περίοδο το 2021. Παρά το γεγονός ότι η υπό εξέταση περίοδος, αυτή του 2022, λόγω των ειδικών συνθηκών, ίσως θα μπορούσε να αποτελέσει και outlier, η γεωγραφική εγγύτητα των λιμανιών των Η.Π.Α. με αυτά των σημαντικότερων καταναλωτών της Ευρώπης, όπως για παράδειγμα η Γερμανία, σε σύγκριση με το Κατάρ ή και την Αυστραλία, την τοποθετεί σε σε πλεονεκτική θέση εκκίνησης, ώστε να αποτελέσει τον μεγαλύτερο προμηθευτή ενέργειας της Ευρώπης και για το 2023, σε συνδυασμό με τις ήδη διαμορφωμένες εμπορικές σχέσεις και συμφωνίες με τον Καναδά και τις χώρες της Νοτίου Αμερικής.
Ωστόσο, ήδη από τον Φεβρουάριο του 2023, οι εξαγωγές αμερικανικού LNG στην Ευρώπη παρουσίασαν μια πτώση της τάξεως του 5%, καθώς ο απρόσμενα βαρύς χειμώνας που σημειώθηκε σε διάφορες Πολιτείες των Η.Π.Α. αύξησε τις ανάγκες διοχέτευσης ενέργειας στο εσωτερικό της χώρας. Ταυτόχρονα, πολλά ευρωπαϊκά κράτη δείχνουν να συνειδητοποιούν ότι οι εισαγωγές από τις Η.Π.Α. είναι ιδιαίτερα κοστοβόρες, κάτι που καθιστά μη βιώσιμη τη μακροπρόθεσμη συνεργασία των χωρών της Ευρώπης με τις αμερικανικές εταιρείες εξόρυξης σχιστολιθικού αερίου. Ήδη πολλά κράτη δείχνουν πρόθεση να στραφούν σιγά σιγά προς εναλλακτικές πηγές ενέργειας, οι οποίες να μπορούν να αντληθούν από τα ίδια τα κράτη, προσπαθώντας να εξασφαλίσουν όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ενεργειακή αυτάρκεια και λιγότερα έξοδα.
Την ίδια στιγμή, προβλήματα αντιμετωπίζουν και οι ίδιες αμερικανικές εταιρείες εξόρυξης ενέργειας, καθώς φαίνεται πως ήδη έχει αρχίσει να διαγράφεται μια σαφής καθοδική πορεία των μικρότερων εξ’ αυτών. Οι εταιρείες κολοσσοί, που κατέχουν τη μερίδα του λέοντος της αγοράς, διατηρούν μια επικερδή πορεία και επαρκείς δυνατότητες εξόρυξης, οι υπόλοιπες, όμως, αντιμετωπίζουν προβλήματα τόσο στην εύρεση εργατών όσο και στην εκμετάλλευση περιοχών ικανών να παράγουν ικανοποιητική ποσότητα αερίου για να διατηρηθούν στην επιφάνεια της αγοράς. Πολλοί μελετητές, μάλιστα, υποστηρίζουν ότι η ξαφνική αυτή ανάδυση των Η.Π.Α. ως κυρίαρχου παίκτη στην παγκόσμια αγορά ενέργειας αποτελεί πυροτέχνημα, το οποίο πολύ γρήγορα θα σβήσει, επαναφέροντας στην κορυφή της αγοράς τους παραδοσιακούς παγκόσμιους προμηθευτές, όπως η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, ενώ μένει να φανεί και τι ρόλο θα μπορέσει να διαδραματίσει και η Ρωσία στον τομέα αυτό στο προσεχές μέλλον. Η πορεία των εξαγωγών αερίου των Η.Π.Α. τα επόμενα χρόνια θα καθορίσει αν θα μπορέσει να αποτελέσει σταθερή, ηγεμονική δύναμη και στον τομέα της ενέργειας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- What the end of the US shale revolution would mean for the world, Financial Times. Διαθέσιμο εδώ
- U.S. LNG exports fall 5% as shipments to Europe slip, Reuters. Διαθέσιμο εδώ
- Column: U.S. LNG exports both a lifeline and a drain for Europe in 2023, Reuters. Διαθέσιμο εδώ
