Της Λυδίας Τσώνη,
Μάιος… ο μήνας της Άνοιξης, της ξεγνοιασιάς, των διάφορων εθίμων, ο αγαπημένος της Αφροδίτης, σύμφωνα με τη μυθολογία. Και όμως, ένας μήνας τόσο «ξέφρενος», ξεκινά με μία τόσο κομβική ημέρα. Η διάσημη Πρωτομαγιά, που για πολλούς συνεπάγεται εξορμήσεις σε εξοχικά, σε θάλασσες ή βουνά, είναι επιπλέον άρρηκτα συνδεδεμένη με τους αγώνες των εργατών, λόγω των αιματοβαμμένων εξεγέρσεων των εργατών του Σικάγο στις αρχές του Μάη το 1886.
Χάρις σε εκείνους, αλλά και πολλούς άλλους εργαζομένους που κινητοποιήθηκαν, καθιερώθηκαν πολλά από τα εργασιακά δικαιώματα, που σήμερα θεωρούμε δεδομένα και αυτονόητα. Βασικό σύνθημα των αγωνιστών ήταν «οχτώ ώρες δουλειά, οχτώ ώρες ανάπαυσης, οχτώ ώρες ελεύθερου χρόνου»! Έτσι, στη σημερινή εποχή, ως εργασία ορίζεται η ενασχόληση του ατόμου με κάτι συγκεκριμένο, για την εκπλήρωση ενός ειδικού σκοπού. Συνακόλουθα, εξαρτημένη εργασία είναι η απασχόληση ενός φυσικού προσώπου («εργαζομένου»), από κάποιο άλλο φυσικό ή νομικό πρόσωπο («εργοδότη») για την επίτευξη κάποιου στόχου αυτού του προσώπου ή της επιχείρησης που του παρέχει μια ορισμένη εκ των προτέρων αμοιβή, σε συγκεκριμένα χρονικά περιθώρια.
Σε αυτά τα πλαίσια, βασικά δικαιώματα του εργαζομένου συνιστούν τα εξής: αρχικά, η λήψη του ανταλλάγματος (αμοιβή-μισθός) για τις υπηρεσίες του προς τον εργοδότη εντός συγκεκριμένων ημερομηνιών. Επιπλέον, η ασχολία του πρέπει να είναι συμβατή με το αντικείμενο στο οποίο έχει ειδικευθεί και με βάση αυτό για το οποίο προσλήφθηκε. Γι’ αυτό άλλωστε, ορίζονται συχνά και οι συνθήκες απόλυσης του εργαζομένου που περιλαμβάνουν την αποζημίωση, ώστε αυτή να γίνει με τον πιο ευνοϊκό τρόπο. Φυσικά, έχει το δικαίωμα να απουσιάζει από την εργασία του, λαμβάνοντας άδειες, βάσει του νομοθετικού ή κανονιστικού πλαισίου, το οποίο ορίζεται από τις εκάστοτε Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας.
Οι συλλογικές συμβάσεις εργασίας, υπογράφονται από τις ενώσεις των εργοδοτών και τις συνδικαλιστικές οργανώσεις των εργαζομένων. Το άρθρο 22 παρ.2 του Συντάγματος, ορίζει ότι «με νόμο καθορίζονται οι γενικοί όροι εργασίας, που συμπληρώνονται από τις συλλογικές συμβάσεις εργασίας, συναπτόμενες με ελεύθερες διαπραγματεύσεις, και αν αυτές αποτύχουν, με τους κανόνες που θέτει η διαιτησία». Η πιο σημαντική συλλογική σύμβαση εργασίας είναι η Εθνική Γενική Συλλογική Σύμβαση Εργασίας, η οποία υπογράφεται μεταξύ της Γ.Σ.Ε.Ε. και των εργοδοτικών οργανώσεων και θέτει τους ελάχιστους όρους εργασίας, μισθών και ημερομισθίων. Βέβαια, επ’ ουδενί οι αποδοχές ενός εργαζομένου δεν μπορούν να είναι κατώτερές της.
Ακόμα, υπάρχουν και προβλέψεις για τα εργασιακά δικαιώματα από την Ε.Ε. Συγκεκριμένα, κάθε εργαζόμενος στην Ε.Ε. έχει ορισμένα βασικά δικαιώματα στους εξής τομείς: υγεία και ασφάλεια στον χώρο εργασίας, ισότητα ευκαιριών για άνδρες και γυναίκες, προστασία κατά των διακρίσεων λόγω φύλου, φυλετικής καταγωγής, θρησκείας, ηλικίας, αναπηρίας και σεξουαλικού προσανατολισμού, εργατικό δίκαιο (μερική απασχόληση, συμβάσεις ορισμένου χρόνου, χρόνος εργασίας, απασχόληση των νέων, ενημέρωση και διαβούλευση με τους εργαζομένους). Κάθε χώρα της Ε.Ε. οφείλει να φροντίζει, ώστε η εθνική της νομοθεσία να διασφαλίζει αυτά τα δικαιώματα.
Παρά την ευρεία νομοθεσία ωστόσο, τα δικαιώματα αυτά παραβιάζονται καθημερινά. Δεν είναι λίγες οι καταγγελίες κατά των εργοδοτών, που συχνά μένουν και χωρίς αντίκρισμα. Ακόμα, η έξαρση του covid τo 2020 και η συνεχής παρουσία του στην καθημερινότητά μας μέχρι σήμερα, είχε ως αποτέλεσμα την διάδοση της τηλεργασίας. Η νέα κατάσταση δημιούργησε πάτημα για νέες καταπατήσεις στα ωράρια εργασίας, τις άδειες, τα προσωπικά δεδομένα, ενώ παρά την φαινομενική ελευθερία που προσφέρει δημιούργησε τελικά μια ακόμα πιο ελεγχόμενη εργασιακή πραγματικότητα. Επιπροσθέτως, με τo κίνημα #MeToo συγκεντρώθηκε πληθώρα μαρτυριών για παρενόχληση στον εργασιακό περιβάλλον, οι οποίες δυστυχώς αποτελούν ένα ελάχιστο ποσοστό του αριθμού των πραγματικών περιστατικών. Παράλληλα, αντίθετα προς κάθε κοινωνική πρόοδο, οι διακρίσεις τόσο κατά την πρόσληψη όσο και για όλο το διάστημα της εργασίας ακμάζουν στην σημερινή καθημερινότητα.
Βεβαίως, η χειρότερη μορφή παραβίασης των εργασιακών δικαιωμάτων, που με τόσο κόπο κατακτήθηκαν, είναι η υποδηλωμένη εργασία. Ως τέτοια ορίζεται η παράνομη πρακτική των εργοδοτών σχετικά με τη μειωμένη δήλωση μισθών ή/και η απασχόληση ενός ατόμου με μια σύμβαση μειωμένων ωρών, ενώ στην πραγματικότητα εργάζεται για πολύ περισσότερες, ακόμα και διπλάσιες! Κορύφωση του φαινομένου σημειώνεται στη Μακεδονία, όπου σύμφωνα με ελέγχους, ένας στους τέσσερις εργαζόμενους, είτε δεν είναι ασφαλισμένος είτε δουλεύει περισσότερες ώρες από όσες δηλώνεται στα βιβλία και στους πίνακες προσωπικού. Πρωταθλητές στην παραβατικότητα στέφονται επιχειρήσεις καφέ, μπαρ και εστιατόρια, αλλά και του χώρου της εμπορίας-επισκευής μηχανημάτων και οχημάτων.
Συνεπώς, παρά τους ευσεβείς πόθους και τα φιλόδοξα σχέδια, η σύγχρονη αλήθεια, απέχει δραματικά από την αναμενόμενη εξέλιξη. Οι παραβιάσεις των εργασιακών δικαιωμάτων, αντί για οδυνηρή ανάμνηση αποτελεί κατεστημένη πραγματικότητα. Παρά το διευρυμένο νομοθετικό πλαίσιο, τα συμφέροντα των εργαζομένων πολλές φορές καταπατώνται, με πολλούς νέους ειδικά να αισθάνονται αβοήθητοι και υποχρεωμένοι να ενταχθούν σε αυτήν την τόσο δυσμενή ρουτίνα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Είμαι εργαζόμενος/εργοδότης. Τι δικαιώματα και υποχρεώσεις έχω;, gerontakis.gr, διαθέσιμο εδώ
- Εργασιακά δικαιώματα, ec.europa.eu, διαθέσιμο εδώ
- Ασφάλεια και υγεία στην εργασία για τους νέους εργαζόμενους, osha.europa.eu, διαθέσιμο εδώ
- Αδήλωτη Εργασία: Χαρακτηριστικά και Αντιμετώπιση, hli.gov.gr, διαθέσιμο εδώ
