Του Δημήτρη Καρυδάκη,
Αναρωτιέμαι άραγε ποιος από εμάς δεν υπήρξε λάτρης της ελληνικής μυθολογίας, έτσι ακριβώς όπως την διδαχθήκαμε στις πρώτες τάξεις του δημοτικού σχολείου, με όλη της την απόκοσμη αίγλη και συμβολικότητα. Ιστορίες για θεούς, πανίσχυρους ήρωες, υπεράνθρωπους άθλους και κατορθώματα, τέρατα και θρυλικές μάχες, ιστορίες οι οποίες παραμένουν ακόμη και σήμερα αδιαμφισβήτητα χαραγμένες στο συλλογικό νου, τόσο εμάς των Ελλήνων, όσο και των ξένων «αφισιονάντος» της πλούσιας ελληνικής μας μυθολογίας. Και προφανώς, ποιος από εμάς δεν θυμάται τον ημίθεο Ηρακλή, υιό του Διός και της Αλκμήνης, αλλά και τους δώδεκα άθλους δια μέσο των οποίων γνωρίζουμε για τον ήρωα ημίθεο. Στο σημερινό μας άρθρο, μεταφερόμαστε επομένως σε έναν από τους γνωστότερους μύθους της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας, έναν μύθο ο οποίος μαρτυρεί τα ηρωικά κατορθώματα ενδεχομένως του πιο διάσημου χαρακτήρα της ελληνικής μυθολογίας. Φυσικά, αυτός ο μύθος δεν είναι άλλος από τους 12 άθλους του Hρακλή.
Όπως είναι γνωστό, παρασυρόμενος από την θεά Ήρα (ετυμ: αναγραμματισμός «ἀήρ» που δηλώνει την αιθέρια ή άυλη ουσία που αποτελεί την ανθρώπινη ψυχή) σε ψυχική αναστάτωση και φρενοβλάβεια, ο Θηβαίος Ηρακλής (ετυμ: Ἥρα+κλέος= η δόξα της Ήρας ή και η «ένδοξη και ηρωική ψυχή») θα θανατώσει την σύζυγό του Μεγάρα και τα τρία παιδιά του, μια ολέθρια πράξη, για την οποία ο τελευταίος θα νιώσει την υποχρέωση να εξιλεωθεί ζητώντας την βοήθεια του Μαντείου των Δελφών. Η Πυθία θα δώσει στον ήρωα τον χρησμό, σύμφωνα με τον οποίο τον προέτασσε να υπηρετήσει τυφλά και για δώδεκα χρόνια τον Ευρυσθέα, βασιλέα της Τίρυνθας και των Μυκηνών, προκειμένου ο ήρωας να κατορθώσει εν τέλει την εξιλέωσή του για τις πράξεις του και την ανύψωσή του στον νοητό θεϊκό κόσμο των Ολύμπιων Θεών, γενόμενος αθάνατος.
Από την αρχή των άθλων του και έχοντας επιλέξει εξαρχής το μονοπάτι της αρετής, ο σωματικά και νοητικά εύρωστος Ηρακλής, συμβολίζοντας τον αέναο μαθητή, ο οποίος στέκεται μονάχος του απέναντι σε όλες τις αντιξοότητες, θα βρεθεί στην θέση να αναγνωρίσει και εν τέλει να καθυποτάξει και να αξιοποιήσει την κατώτερή του φύση και ένστικτα καθηλώνοντας το λιοντάρι της Νεμέας, του οποίου το σκήνωμα θα φοράει έκτοτε, συμβολίζοντας αυτήν ακριβώς την αναγνώριση και αξιοποίηση της «χθόνιας και αρχέγονης» ή και «ά-λογης» του φύσης. Έπειτα θα εξολοθρεύσει την Λερναία Ύδρα, το τέρας με τα πολλαπλά κεφάλια, που συμβολίζουν τις πολυάριθμες πλάνες στις οποίες υποπέφτει ο ανθρώπινος νους, χρησιμοποιώντας την εξαγνιστική φωτιά της πνευματικής διαύγειας για να υπερκεράσει τον άθλο αυτό. Από την σύλληψη της ταχείας ελαφίνας της Αρτέμιδος ο Ηρακλής θα μάθει τις αρετές της υπομονής και της επιμονής, αρετές οι οποίες θα φανούν χρήσιμες στο ταξίδι του ήρωα προς την θέωση ή και πνευματική ολοκλήρωση.
Από τους στάβλους του Αυγεία, η συσσωρευμένη κοπριά των οποίων συμβολίζει μια εποχή στην ιστορία της ανθρωπότητας που επικρατούσε η διαφθορά, ο πόλεμος και η πνευματική συσκότιση, και ο καθαρισμός τους αντιστοίχως το πέρας αυτής της εποχής και ο ερχομός μιας «νέας τάξης πραγμάτων», δη μιας εποχής πνευματικής και τεχνολογικής εξέλιξης. Εν συνεχεία, ο Ηρακλής θα οδηγηθεί στις Στυμφαλίδες Όρνιθες, που συμβολίζουν την διαρκή ροή σκέψεων και αρνητικών πλανών και τις οποίες θα καταρρίψει ο ήρωας με τη βοήθεια του τόξου του Απόλλωνος, συμβόλου της εμμονής και επιμονής στον στόχο του ενός ανεξαιρέτως των αμφιβολιών και φόβων που διακατέχουν τον ίδιο.
Έχοντας λοιπόν προσπελάσει τους περισσότερους από τους άθλους του και σχετικά κοντά στην πνευματική του ολοκλήρωση, ο Ηρακλής ως κομμάτι του δέκατου άθλου του, θα οδηγηθεί σε εδάφη μακρινά και αχαρτογράφητα, εδάφη επισκιαζόμενα από το ομιχλώδες και μυστηριακό άγνωστο, το οποίο ο ήρωας θα κληθεί να δαμάσει. Ο δέκατος άθλος που προτάσσει ο Μυκηναΐος Άνακτας στον Ηρακλή, θα τον οδηγήσει στο τέλος του τότε γνωστού κόσμου, στα εδάφη της Ιβηρικής Χερσονήσου και την νήσο του Γηρυόνη, τερατόμορφου γίγαντα με τρία σώματα και κεφαλές, αλλά και έξι χέρια. Η αρπαγή του κοπαδιού ερυθρότριχων βοδιών του Γηρυόνη, ο απώτερος σκοπός του μακρινού αυτού ταξιδιού του Ηρακλή, θα βρει τον τελευταίο να διασχίζει την Κρήτη, περνώντας απέναντι στις βόρειες ακτές της Χερσονήσου της Λιβύης (με τον όρο «Λιβύη» οι αρχαίοι Έλληνες εννοούσαν την Αφρική στο σύνολό της). Εκεί, ως κομμάτι του άθλου του, ο Ηρακλής θα αντιμετωπίσει τον γίγαντα βασιλιά της Λιβύης Ανταίο, ο οποίος σύμφωνα με τον μύθο προκαλούσε σε μάχη όποιον ξένο διάβαινε τα εδάφη του. Έπειτα ωρών μάχης, ο γιος του Δία με την οξυδέρκειά του, κατάλαβε ότι όσο ο γίγαντας πατούσε στην γη αντλούσε ανεξάντλητη δύναμη και παρέμενε άτρωτος, πράγμα το οποίο έδωσε και την τελειωτική νίκη στον ημίθεο, ο οποίος θανάτωσε τον γίγαντα και υιό της Θεάς Γης υψώνοντάς τον στον ουρανό και ρίχνοντάς τον στην συνέχεια κάτω.
Συνεχίζοντας το μακρύ του ταξίδι προς την νήσο του Γηρυόνη, ο Ηρακλής θα φτάσει στα πέρατα της γης, τα οποία θα αναγκαστεί να ανοίξει κυριολεκτικά στα δύο, προκειμένου να μπορέσει να συνεχίσει την πορεία του. Σύμφωνα με τον μύθο, ο Ηρακλής, προς ανάμνηση του άθλου του θα τοποθετήσει δύο «στήλες» στην καθεμία πλευρά του ανοιχθέντος όρους, σηματοδοτώντας έτσι ένα νέο πέρασμα, το οποίο σύμφωνα με τους αρχαίους Έλληνες θεωρούνταν ως η άκρη της γης, καθώς πέραν αυτού δεν υπήρχαν εδάφη ή πολιτισμός. Κατά κοινή ομολογία και συναίνεση σύγχρονων μελετητών, οι Ηράκλειες Στήλες τοποθετούνται στα δύο σημερινά ακρωτήρια τα οποία περικλείουν το Στενό του Γιβραλτάρ, με το ευρωπαϊκό άκρο των Ηράκλειων Στηλών να βρίσκεται στον βράχο του Γιβραλτάρ, και το αφρικανικό άκρο (εφόσον μην ξεχνάμε ο Ηρακλής διέσχισε την Βόρεια Αφρική) να έχει ως πιθανούς υποψήφιους είτε την αυτόνομη ισπανική επαρχία της Θέουτας (“Ceuta”), ακόμη και το όρος Τζεμπέλ Μουσά (“Jebel Musa”) στο σημερινό Μαρόκο.
Γυρνώντας πίσω στον μύθο, ο Ηρακλής, ολοκληρώνοντας το μακρινό του ταξίδι, θα καταφθάσει εν τέλει στην νήσο του Γηρυόνη, η οποία όπως γνωρίζουμε από αρχαιολογικές μελέτες του Πανεπιστημίου της Σεβίλλης, οι οποίες διενεργήθηκαν σε συνεργασία με το Ανδαλουσιανό Ινστιτούτο Ιστορικής Κληρονομιάς, θα υποδείξουν ως πιθανό τόπο της νήσου Ερύθειας και διεξαγωγής της μάχης ανάμεσα στον Ηρακλή και τον Γηρυόνη τον Κόλπο της πόλης Κάντιθ (εξελληνισμένα: «Κάδιξ» και «Γάδειρα»), πόλης στις νότιες ακτές της Ισπανίας.
Φτάνοντας, λοιπόν, στην Ερύθεια, ο Ηρακλής θα έρθει αντιμέτωπος πρώτα με τον Όρθρο, τον δικέφαλο κύων και προστάτη του κοπαδιού, τον οποίο θα εξολοθρεύσει με το ρόπαλό του, και στην συνέχεια τον Ευρυτίωνα, βοσκό του κοπαδιού ο οποίος θα έχει την ίδια τύχη με τον Όρθρο. Στην συνέχεια, ο Μενοίτιος, βοσκός του κοπαδιού του Άδη που τύχαινε να βόσκει το χθόνιο κοπάδι λίγο πιο δίπλα, ενημερώνει τον τρικέφαλο γίγαντα για τον ημίθεο καταπατητή, τον οποίο ο Ηρακλής θα θανατώσει με την βοήθεια του τόξου του Απόλλωνος. Τα βόδια του γίγαντα, με το πέρας της μάχης, θα τα επιστρέψει ο ήρωας στο παλάτι του Ευρυσθέα, ολοκληρώνοντας και τον δέκατο άθλο του.
Λόγω της φημιζόμενης συμμετοχής του Ηρακλή στην ίδρυση της πόλης των Γαδείρων, οι σημερινοί κάτοικοι μνημονεύουν τον ήρωα ως ιδρυτή και ευεργέτη τους, τοποθετώντας τον στον θυρεό της πόλης τους. Η ελληνική επιρροή στην κληρονομιά της Ισπανίας φανερώνεται ακόμη και στο ισπανικό εθνόσημο, στο οποίο εντοπίζουμε εκατέρωθεν του οικόσημου, δύο κίονες οι οποίες συμβολίζουν τις Ηράκλειες Στήλες.
Κλείνοντας, τόσο στην ευρωπαϊκή «Στήλη του Ηρακλέους», όσο και στην αφρικανική, βρίσκουμε κατασκευασμένα μνημεία προς τιμήν του μύθου, τα οποία επιτρέπουν τόσο στην Ισπανία όσο και στο Μαρόκο να καυχιούνται, και δικαιολογημένα θα πω εγώ, ότι «συμμετείχαν» κατά κάποιο τρόπο στην ένδοξη αρχαία ελληνική παράδοση.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Ηράκλειες στήλες, hellenicaworld.com, Διαθέσιμο εδώ
- Η ισπανική πόλη που τιμά τον Ηρακλή για τον δέκατο άθλο του. Το ταξίδι μέχρι τον Ατλαντικό και οι “Ηράκλειες Στήλες” του Γιβραλτάρ, mixanitouxronou.gr, Διαθέσιμο εδώ
- Εισαγωγή στην Ελληνική Μυθολογία, 10-Τα βόδια του Γηρυόνη, sites.google.com, Διαθέσιμο εδώ
- Γηρυόνης, hellenicaworld.com, Διαθέσιμο εδώ
- «Βρήκαμε τις Ηράκλειες Στήλες!» διατείνονται οι Ισπανοί, protagon.gr, Διαθέσιμο εδώ
- Αποσυμβολισμός των άθλων του Ηρακλή, neakriti.gr, Διαθέσιμο εδώ
- Αποσυμβολισμός των Άθλων του Ηρακλή, mythagogia.blogspot.com, Διαθέσιμο εδώ
- Κοντά στις Ηράκλειες στήλες – Ισπανοί ερευνητές θεωρούν ότι εντόπισαν στον κόλπο του Κάδιθ τον Ναό του Ηρακλή των Γαδείρων, kaliterilamia.gr, Διαθέσιμο εδώ
