Της Άννας-Νικολέτας Γρίβα,
Βιβλίο ιστορικό, πραγματεία περί της ανθρώπινης μνήμης και κατάθεση ψυχής, αισιόδοξο και ταυτοχρόνως, βαθιά ρεαλιστικό. Το βιβλίο Η Κοινοτοπία του Καλού, του συγγραφέα Αντώνη Μόλχο, που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Πατάκη, αποτελεί ακριβώς αυτό. Μία μοναδική μίξη σκέψεων και περιγραφών, μια αυτοβιογραφία που διαφέρει από τις άλλες, χάρη στη φιλοσοφική ματιά του συγγραφέως απέναντι στα γεγονότα.
«Η αφήγηση αρχίζει μ’ εμένα σε ηλικία κάτι λιγότερο από τεσσάρων ετών, και τώρα έχω περάσει από καιρό τα ογδόντα τρία. Μια ολόκληρη ζωή μεσολαβεί ανάμεσα στους δύο εαυτούς μου, υπάρχουν στιγμές που αναρωτιέμαι αν ο ηλικιωμένος άνδρας που είμαι σήμερα είναι το ίδιο πρόσωπο μ’ εκείνο το αγοράκι. […] Όσον με αφορά, όλα γύρω μου έχουν αλλάξει». Στο απόσπασμα αυτό γίνεται εμφανής η μάχη που δίνει ο Μόλχο προκειμένου να καταφέρει να ανακαλέσει τα γεγονότα της παιδικής του ηλικίας, όπως ακριβώς αυτά διαδραματίστηκαν, μάχη που καθιστά την αφήγηση, ακόμα εντυπωσιακότερη. Όπως αναφέρει και ο ίδιος, με τους περισσότερους συγγενείς του να έχουν πλέον κατά την εποχή της συγγραφής της αυτοβιογραφίας του πεθάνει, ανατρέχει σε παλιές εικόνες, μερικές από τις οποίες περιέχονται και στο βιβλίο.
Ποιος είναι, όμως, ο Αντώνης Μόλχο; Ο Μόλχο γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1939 και είναι ιστορικός στο επάγγελμα. Επί πολλά έτη δίδαξε ευρωπαϊκή ιστορία στο Brown University και στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο στη Φλωρεντία. Ζει στην Αθήνα και τη Φλωρεντία, ενώ συχνά επισκέπτεται τον τόπο καταγωγής του, τη Θεσσαλονίκη. Η ιδιότητα του ιστορικού είναι αυτή που του προσέδωσε λόγο ρέοντα, και του επέτρεψε, παρά τα έντονα συναισθήματα που συνδέονται άρρηκτα με τις μνήμες του ως εβραιόπουλο στη Θεσσαλονίκη του 1940, να συνθέσει ένα κείμενο ιστορικά ακριβές, με τα κενά στη μνήμη του να καλύπτονται από μια εξαιρετικά προσεκτική ανάλυση των πρωτογενών πηγών που είχε στα χέρια του.
«Δεν υπήρξε ποτέ μετά το 1945 επιστροφή σε ό,τι θα μπορούσε κάποιος να αποκαλέσει «κανονικότητα»˙ το φάντασμα του πολέμου δεν έπαψε ποτέ να πλανάται πάνω απ’ τους γονείς μου μέχρι και τον θάνατό τους και να με στοιχειώνει ακόμη έως σήμερα που εισέρχομαι στο έσχατο γήρας». Πιθανόν να κατάφερε να επιζήσει χάρη στις υπεράνθρωπες προσπάθειες των γονέων του, για να χτίσει μία ζωή από την αρχή και να συμβιβαστεί με την ταυτότητά του ως Έλληνας Εβραίος, όμως ποτέ δεν απέβαλε πλήρως το αίσθημα απόρριψης που βίωσε ως παιδί από τη χριστιανική κοινότητα της Θεσσαλονίκης, γεγονός που γίνεται εμφανές σε διάφορα σημεία του βιβλίου.
Παρ’ όλα αυτά, εκφράζει την τεράστια ευγνωμοσύνη του για το ζευγάρι χριστιανών που, τελικά, του έσωσαν τη ζωή. Όπως και την ευγνωμοσύνη του για την προσαρμοστικότητα και τη δυναμικότητα της μητέρας του, που αποτέλεσε πρότυπο για τον ίδιο στη ζωή του. Επιπλέον, την ευγνωμοσύνη του για τη γέννηση της αδερφής του, μετά το τέλος του πολέμου, που αποτέλεσε καταλύτη για τη συνέχιση της ζωής της οικογένειάς του, μιας οικογένειας της οποίας ο στενός, μόνο, πυρήνας γλύτωσε απ’ τη φρίκη του Ολοκαυτώματος.
Έτσι, λοιπόν, καθίσταται εμφανές πως το βιβλίο αυτό αποτελεί μια σπαρακτική εξιστόρηση των αληθινών βιωμάτων ενός επιζώντος του Ολοκαυτώματος και, ταυτοχρόνως, τα απομνημονεύματα ενός ανθρώπου γενναίου, ενός ανθρώπου με διπλή, για πολύ καιρό αντικρουόμενη ταυτότητα, ενός ανθρώπου σκεπτόμενου, που καταφέρνει με λίγα λόγια μόνο να εκφράσει βαθιά νοήματα.
