Της Ζωής Σπέντζα,
Το περασμένο διάστημα, με αφορμή την παραίτηση της πρωθυπουργού της Νέας Ζηλανδίας, Τζασίντα Άρντερν, ήρθε στο προσκήνιο το φαινόμενο του διαδικτυακού εξτρεμισμού. Μετά τις δηλώσεις της τέως πρωθυπουργού, ότι μάχεται κατά της τρομοκρατίας και υπέρ της πάταξης του εξτρεμιστικού και βίαιου περιεχομένου στο διαδίκτυο, τέθηκε το ζήτημα, τόσο της προστασίας, όσο και της ασφάλειας, κυρίως των νέων, κατά την πλοήγησή τους στις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης.
Καταρχάς, προτού προβούμε σε περαιτέρω ανάλυση είναι πρέπον να ορίσουμε τις έννοιες του εξτρεμισμού και της ριζοσπαστικοποίησης. Πρόκειται, λοιπόν, για την υπεράσπιση ακραίων μέτρων ή απόψεων, η οποία βασίζεται σε μια ιδεολογία που απέχει αρκετά από τις γενικές στάσεις της κοινωνίας και συνδέεται με τη βία, γεγονός που βρίσκεται συχνά σε συνάρτηση με την έννοια της ριζοσπαστικοποίησης, δηλαδή του ενστερνισμού απόψεων, θέσεων και ιδεών που θα μπορούσαν να οδηγήσουν στη διάπραξη τρομοκρατικών ενεργειών. Τα φαινόμενα αυτά βρίσκουν ως πεδίο εφαρμογής τους τα κοινωνικά δίκτυα, στα οποία εναποθέτουν τις ελπίδες τους για συνδεσιμότητα και στρατολόγηση. Έτσι, εμφανίζονται στη σύγχρονη πραγματικότητα, με μια νέα πιο εξελιγμένη και «ισχυρή» —θα έλεγε κανείς— μορφή, ικανή να μεγιστοποιήσει, ή και να αναπαράγει εξ ολοκλήρου την προπαγάνδα, ευνοώντας με αυτόν τον τρόπο τις τρομοκρατικές οργανώσεις.
Χαρακτηριστικά αναφέρεται πως «η διαδικασία της ριζοσπαστικοποίησης εμφανίζεται μέσα σε ένα πλαίσιο πολωτικής διομαδικής σύγκρουσης», πράγμα που συνεπάγεται απομόνωση και περιθωριοποίηση. Μάλιστα, όταν μελετάμε τον αντίκτυπο που έχουν τα φαινόμενα αυτά στις νεαρές ηλικίες, οφείλουμε να λάβουμε υπόψιν, τόσο την ψυχολογία του νέου, όσο και την ανάγκη του να αποδείξει πως είναι ικανός να αλλάξει τον κόσμο. Ικανός να αναδειχθεί, να κυριαρχήσει, να «επαναστατήσει» ενάντια στο κατεστημένο και τους κανόνες. Η τάση του να απορρίπτει την κοινωνική πραγματικότητα όπως είναι δομημένη και η καλλιέργεια του μίσους για την πολιτική σκηνή, αποτελούν την αναμενόμενη στάση του. Ωστόσο, όταν αυτές οι αντιλήψεις δε περιορίζονται μόνο στη θεωρία, αλλά ψάχνουν πεδίο εφαρμογής, καθίστανται επικίνδυνες, τόσο για το ίδιο το άτομο, όσο και για την κοινωνία στο σύνολό της.
Αυτή είναι και η ελπίδα των εξτρεμιστικών οργανώσεων, να έχουν δηλαδή τη δυνατότητα να στρατολογήσουν, να εκμεταλλευτούν κοινώς, μέσω του διαδικτύου, άτομα τα οποία νιώθουν πως δεν ανήκουν σε κάποια ομάδα, τα οποία απορρίπτονται από τους συνομηλίκους τους, είναι περιθωριοποιημένα και έχουν την ανάγκη να ενταχθούν κάπου, ώστε να αισθανθούν σημαντικά. Επομένως, δεδομένης αυτής της πρακτικής και της ανεκτικότητας που η λαϊκίστική προπαγάνδα και ο βίαιος εξτρεμισμός λαμβάνουν, εύλογα θα έλεγε κανείς πως δεν μας επηρεάζει και δεν μας «αγγίζει» ό,τι δεν μας πλήττει άμεσα. Γιατί έχουμε την τάση σε αυτήν τη χώρα να μη θέλουμε να προλάβουμε μια «καταστροφή», μια βίαιη συμπεριφορά, πριν εξελιχθεί σε τρομοκρατική και γίνει τρομοκρατία. Όχι. Θα ενδιαφερθούμε για αυτή, μόνο όταν πλέον θα είναι πολύ αργά.
Όταν πλέον θα έχουν δημιουργηθεί πολιτικά προγράμματα αντισυνταγματικά που προωθούν τον φανατισμό μάχονται τον συμβιβασμό, υιοθετούν τη λογική της πολιτικής «άσπρου-μαύρου» και προσπαθούν να αποδείξουν την αξία τους με την απειλή χρήσης, ή τη χρήση βίας. Στο πλαίσιο αυτό, σημαντικό ρόλο παίζει η χειραγώγηση που επιτυγχάνεται μέσα από την προβολή συγκεκριμένων μηνυμάτων που προωθούν μια ρητορική μίσους, ακόμα και ψευδών ειδήσεων, ικανών να παραπλανήσουν τον αναγνώστη, δημιουργώντας του έτσι την ψευδαίσθηση πως οι διαφορές επιλύονται με τη βία και όχι με την πειθώ και τον διάλογο.
Δυστυχώς, oι καταπιεσμένες ορμές των νέων, τα κοινωνικά αδιέξοδα, και ιδίως, η αδυναμία της πολιτικής να ανταπεξέλθει στις υποχρεώσεις της και να πείσει τον νέο ότι αξίζει να στρέψει το ενδιαφέρον του στο πολιτικό τόξο, ωθούν στην υιοθέτηση αυτών των αντιλήψεων, πράγμα που γνωρίζει ολοένα και μεγαλύτερη απήχηση στον κόσμο των τεχνολογικών καινοτομιών. Δεν υπάρχει τίποτα που να διαδίδεται πιο γρήγορα από τις ιδέες, και πόσο μάλλον τις ιδέες που διακινούνται στο διαδίκτυο. Ειδικότερα, η εμφάνιση της πανδημίας, ήταν αυτή που επέτεινε την επιρροή των εξτρεμιστικών ομάδων, καθώς όπως είναι γνωστό, σε περιόδους κρίσεων, οι θεωρίες συνομωσίας βρίσκουν μεγαλύτερη απήχηση και ανησυχητικά μεγαλύτερη απήχηση στις μικρότερες ηλικίες που αναζητούν συνεχώς απαντήσεις. Αναγκαία, λοιπόν, είναι η ολιστική αντιμετώπιση του φαινομένου, η οποία όμως δεν θα πρέπει να δημιουργήσει έναν ακόμη εξτρεμισμό που μάχεται τη δημοκρατία. Η γραμμή διάκρισης των δύο πρακτικών είναι «λεπτή» και χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή στη διαμόρφωση οποιασδήποτε πολιτικής πάταξης αυτού του διαδικτυακού «εγκλήματος».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ριζοσπαστικοποίηση και εξτρεμισμός, efsyn.gr, διαθέσιμο εδώ
- Ριζοσπαστικοποίηση στην ΕΕ: Τι είναι και πώς μπορεί να προληφθεί;, europarl.europa.eu, διαθέσιμο εδώ
- Σημασίες της ριζοσπαστικοποίησης, astynomia.gr, διαθέσιμο εδώ
