Της Γλυκερίας Πίγκα,
«Δεν έγινα ποτέ κατεστημένο, ούτε κατά παραγγελία σκηνοθέτης», έχει δηλώσει ο Παντελής Βούλγαρης. Ένας από τους μεγαλύτερους και πιο ταλαντούχους Έλληνες σκηνοθέτες εν ζωή. Γεννήθηκε το 1940 στην Αθήνα και σπούδασε στην Σχολή Σταυράκου κινηματογράφο. Τα πρώτα χρόνια της ζωής του εργάστηκε ως βοηθός σκηνοθέτη σε διάφορες παραγωγές ταινιών, οι οποίες έχουν προβληθεί σε φεστιβάλ διεθνούς εύρους και έχουν κερδίσει διακρίσεις και βραβεία.
Το 1965 παρουσιάστηκε η πρώτη του ταινία μικρού μήκους με τίτλο Κλέφτης. Ακολούθησαν πολύ δημιουργικά χρόνια, έως ότου το 1974 οπότε εξορίστηκε από το καθεστώς της Χούντας στη Γυάρο. Έναν χρόνο, όμως, αργότερα, το 1975 σκηνοθετεί το πρώτο του τηλεοπτικό ντοκιμαντέρ με τίτλο Οι ψάλτες και το 1976 λαμβάνει μέρος και στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου στη Θεσσαλονίκη. Ο Παντελής Βούλγαρης έχει βραβευτεί και διακριθεί σε πολλά άλλα διεθνή φεστιβάλ κινηματογράφου. Από το έτος 2015 και ύστερα είναι ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Διεθνούς Φεστιβάλ στην Άνδρο. Η καριέρα του συνεχίζει ακόμη, δημιουργώντας ντοκιμαντέρ και ταινίες διαφόρων περιεχομένων. Παρακάτω θα γίνει αναφορά σε τρεις ταινίες της συλλογής του.
1. Νύφες
Πρόκειται για μια βραβευμένη δραματική και ηθογραφική ταινία. Μετά από πολλές περιπέτειες, το έργο ολοκληρώθηκε το 2004. Βασισμένη στο βιβλίο της Ιωάννας Καρυστιάνη, οι Νύφες θεωρούνται από τις σπουδαιότερες ταινίες του Βούλγαρη. Η ταινία διαδραματίζεται το καλοκαίρι του 1922. Το ταξίδι 700 γυναικών, Ελληνίδων, Τουρκάλων και Ρωσίδων είναι η υπόθεση που θα απασχολήσει τον θεατή. Σκοπός των γυναικών αυτών είναι να ταξιδέψουν από την Κωνσταντινούπολη προς τη Νέα Υόρκη της Αμερικής για να συναντήσουν τους μελλοντικούς συζύγους τους.
Προφανώς, οι λόγοι πίσω από αυτούς τους κανονισμένους γάμους είναι οικονομικοί. Οι γυναίκες αυτές δεν έχουν συναντήσει ποτέ τους άντρες αυτούς, αλλά τους γνωρίζουν μόνο μέσω αλληλογραφίας και της φωτογραφίας που φέρουν μαζί τους. Η πρωταγωνίστρια, Νίκη, ταξιδεύει στην γ΄ οικονομική θέση μαζί με τις υπόλοιπες γυναίκες. Στο υπερωκεάνιο, “Great Alexander”, θα γνωρίσει τον αληθινό της έρωτα, έναν Αμερικανό φωτογράφο, τον Νόρμαν Χάρις. Αιτία της γνωριμίας τους, η περιέργεια-συγκίνηση του Νόρμαν για τις νύφες και η θέλησή του να τις φωτογραφίσει. Ο επίλογος του ζευγαριού θα γραφτεί στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Οι νύφες αποτελούν μία ιστορία γεμάτη διλήμματα, συναισθήματα, συνείδηση, αφιερωμένη στις μικρές στιγμές της ζωής, στα πρέπει που επιβάλλει άτυπα η κοινωνία.
2. Μικρά Αγγλία
Ο τίτλος της ταινίας αποτελεί έναν από τους χαρακτηρισμούς του νησιού της Άνδρου. Μικρά Αγγλία, λοιπόν, το χαρακτήρισαν λόγω της έντονης ναυτιλιακής δραστηριότητας του νησιού ενάντια της Μεγάλης Βρετανίας. Η ταινία είναι παραγωγής του 2013, ένα ακόμα συγκλονιστικό δημιούργημα συνεργασίας του Παντελή Βούλγαρη με τη συγγραφέα Ιωάννα Καρυστιάνη. Το μυθιστόρημα είχε κυκλοφορήσει χρόνια πριν, το 1997, και είχε κερδίσει το Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας. Η υπόθεση διαδραματίζεται από το 1930 έως το 1950 και επικεντρώνεται σε μητριαρχικά κοινωνικά καθεστώτα, κοινωνικές συμβάσεις με στόχο την άνοδο και την οικονομική ευημερία.
Η ελληνική δραματική-ρομαντική ταινία επικεντρώνεται σε έναν άντρα, τον Σπύρο, και σε δύο αδελφές, την Όρσα και την Μόσχα. Η ιστορία τους αρχίζει κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου και τελειώνει το 1950. Η εσωστρεφής Όρσα ήταν εκείνη που ερωτεύτηκε τον Σπύρο Μαλταμπέ, έναν υποπλοίαρχο. Λόγω, όμως, πίεσης της μητέρας της να παντρευτεί πλούσιο καραβοκύρη, ο έρωτάς τους μένει ανεκπλήρωτος. Από την άλλη πλευρά, η μικρότερη αδερφή της, Μόσχα, θέλει να φύγει από το νησί και να μην έχει την ίδια μοίρα με τις υπόλοιπες γυναίκες, δηλαδή να γίνει γυναίκα ναυτικού. Εν τέλει, οι δύο αδερφές θα καταλήξουν να κατοικούν στο ίδιο σπίτι με τη δεύτερη αδελφή να συζεί με τον Σπύρο. Πλέον, το μόνο που θα τους χωρίζει είναι ένα παλιό ξύλινο ταβάνι.
Μικρά Αγγλία ονομάζεται, επίσης, και το καράβι στο οποίο ο Σπύρος, στη συνέχεια, γίνεται καπετάνιος, η μοίρα του οποίου θα προκαλέσει ξανά αναστάτωση στις δύο αδερφές. Ο Παντελής Βούλγαρης προσπάθησε να μείνει πιστός στην πλοκή του βιβλίου. Για τον λόγο αυτό, η ταινία ξεφεύγει από τον ηθογραφικό χαρακτήρα και μετατρέπεται σε ανθρωποκεντρικό δράμα, το οποίο είναι βέβαιο πως θα προκαλέσει τη συγκίνηση όλων μας. Επίσης, η ταινία γνώρισε σημαντική εμπορική επιτυχία στην Ελλάδα και απέσπασε 6 βραβεία από την Ελληνική Ακαδημία Κινηματογράφου και στον διαγωνισμό στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Σαγκάης, το 2014, κέρδισε βραβείο στις κατηγορίες καλύτερης ταινίας, σκηνοθέτη και καλύτερης ηθοποιού.
3. Το τελευταίο σημείωμα
Η τρίτη και τελευταία ταινία στην οποία θα γίνει αναφορά είναι το Τελευταίο σημείωμα. Έτος παραγωγής της το 2017. Μετά από τέσσερα χρόνια από τη Μικρά Αγγλίας, ο σκηνοθέτης Παντελής Βούλγαρης συνεργάζεται με τη συγγραφέα Ιωάννα Καρυστιάνη για να ξαναδημιουργήσουν ένα υπερθέαμα στις οθόνες μας. Η ταινία αυτή δεν αφορά πλέον δράματα, ανεκπλήρωτους έρωτες και κοινωνικά καθεστώτα αποκατάστασης αλλά ένα από τα πιο θλιβερά ελληνικά χρόνια κατά την διάρκεια του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου. Πιο συγκεκριμένα, αφορά στην άνοιξη του 1944 και στον αγώνα επιβίωσης που έδωσαν οι φυλακισμένοι του Χαϊδαρίου. Η Αθήνα εξακολουθεί να βρίσκεται υπό ναζιστική κατοχή, με διακόσιους κρατούμενους να οδηγούνται στο σκοπευτήριο της Καισαριανής ως αντίποινα δολοφονικής ενέδρας των Ελλήνων κατά ενός υψηλόβαθμου αξιωματικού και τριών ανδρών του της οργάνωσης των ΕΣ-ΕΣ.
Η ταινία, επίσης, επικεντρώνεται σε έναν από τους εκτελεσθέντες, τον Ναπολέοντα Σουκατζίδη, έναν νεαρό από την Κρήτη, μορφωμένο-πολύγλωσσο, ηλικίας 34 χρονών. Ήταν αγωνιστής και υποστηρικτής του λαϊκού κομμουνιστικού κινήματος, τον οποίον ανάγκασαν να εκτελεί χρέη διερμηνέα για χάρη των Γερμανών. Στο τέλος, μάλιστα, του έργου γίνεται και η πλήρης καταγραφή όλων των ονομάτων των ατόμων που εκτελέστηκαν εκείνη την Πρωτομαγιά. Το Τελευταίο Σημείωμα, πέρα από ταινία, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και κοινωνιολογική μελέτη, καθώς υπάρχει βασική ιστορική γνώση και προσπάθεια ακριβούς αναπαράστασης της τότε εποχής. Αποτελεί μία ακόμα απόδειξη του ταλέντου και της απίστευτης συνεργασίας των δύο αυτών καλλιτεχνών που έχουμε ήδη αναφέρει.
Εν κατακλείδι, ο Παντελής Βούλγαρης αποτελεί έναν από τους πιο αυθεντικούς Έλληνες σκηνοθέτες. Τα προαναφερθέντα έργα του είναι μια μικρή απόδειξη, καθώς η συλλογή του εμπεριέχει σημαντικό αριθμό επιτυχιών. Ο κινηματογραφικός του χαρακτήρας κατακλύζεται από μια γνησιότητα. Τα διάφορα συναισθήματα που υποβόσκουν πίσω από τις εξιστορήσεις, διαποτίζουν το κάθε πλάνο, όπως, επίσης, και το σενάριο και η επιλογή των λέξεων των ηθοποιών. Καταφέρνει κάθε φορά να είναι όσο πιο πιστός και συνεπής απέναντι στα γεγονότα, τα ήθη-έθιμα, τις συνήθειες και τα τοπία των τότε κοινωνιών.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Παραγωγές-Παντελής Βούλγαρης, clproductions.gr, διαθέσιμο εδώ
- Παντελής Βούλγαρης: «Δεν έγινα ποτέ κατεστημένο ούτε κατά παραγγελία σκηνοθέτης», lifo.gr, διαθέσιμο εδώ
- Παντελής Βούλγαρης-Ελλάδα, biblionet.gr, διαθέσιμο εδώ
- Μικρά Αγγλία – κριτική, oanagnostis.gr, διαθέσιμο εδώ
- Το Τελευταίο Σημείωμα, flix.gr, διαθέσιμο εδώ
- Το Τελευταίο Σημείωμα, cinemagazine.gr, διαθέσιμο εδώ
