Της Νίκης Καραχάλιου,
Αν η ατμόσφαιρα σάς μυρίζει μπαρούτι, μην αγχώνεστε… απλώς έχουν σημάνει οι καμπάνες της προεκλογικής περιόδου. Σιγά σιγά, λοιπόν, οδεύουμε προς τις εκλογές της 21ης Μαΐου, πράγμα που σημαίνει, φαντάζομαι, ότι όλοι, λίγο πολύ, μέσα σ’ αυτήν την προεκλογική παραζάλη, έχουμε αποφασίσει για το πού «θα ρίξουμε» την ψήφο μας. Και φυσικά, στην έκβαση του τελικού εκλογικού αποτελέσματος, σημαντικό ρόλο θα διαδραματίσει η συμβολή των νέων συμπολιτών μας, οι οποίοι μπορούν να συμμετάσχουν στη διαδικασία, είτε ως απλοί ψηφοφόροι είτε πάλι ως και υποψήφιοι με κάποιον πολιτικό σχηματισμό.
Κατά καιρούς, ιδίως όταν βρισκόμαστε προ των εκλογών, ακούγονται από εδώ κι από εκεί διάφορες απόψεις-παράπονα, που κάνουν λόγο τάχα για απέχθεια των νέων προς τα κόμματα και τις πρακτικές τους, για αδιαφορία για τα πολιτικά τεκταινόμενα και πολλά άλλα τέτοια, που κατά την γνώμη μου, ουδόλως αντικατοπτρίζουν την πραγματικότητα. Πιθανότατα, παλαιότερα το πρότυπο του νέου-απολιτίκ να ήταν αρκετά διαδεδομένο, η σημερινή νεολαία, ωστόσο, απέχει κατά πολύ από αυτό. Η σημερινή νεολαία ξέρει πώς να «διαβάζει» τα γεγονότα, βάζοντάς τους πολιτικό πρόσημο, γνωρίζει, μαθαίνει τα του πολιτικού κόσμου, η σημερινή νεολαία είναι πολιτικοποιημένη και τολμώ να πω πως επιθυμεί και την κομματικοποίηση. Οι νέοι πια δεν αρέσκονται να εκλαμβάνονται ως περιθωριοποιημένοι, ως ένα κομμάτι εκτός της πολιτικής κοινωνίας, θέλουν να νιώθουν ότι προσφέρουν, ότι είναι ενταγμένοι και αν μη τι άλλο, το να έχεις πολιτική άποψη ή να βρίσκεσαι σε κάποιο πολιτικό σχηματισμό, συνιστά δείγμα ουσιαστικής ένταξης. Κι εδώ μπαίνουν στο παιχνίδι τα social media…
Τα social media κυριαρχούν γενικότερα στην ζωή όλων μας και ειδικότερα στη ζωή των νέων, την οποία ζωή των τελευταίων έχουν καταφέρει να επηρεάσουν σ’ όλες τις εκφάνσεις της, από τον τρόπο, που μιλούν, που αστειεύονται, που ψωνίζουν, μέχρι και τον τρόπο που σκέφτονται. Και τον τρόπο που ψηφίζουν θα αναρωτηθούν κάποιοι; Πρωτίστως τον τρόπο που ψηφίζουν, ή και που θα ψηφίζουν. Αρχικά, αντιλαμβανόμασταν τα social media ως ένα μέσο επικοινωνίας ή διασκέδασης, και η αλήθεια είναι ότι εν πρώτοις έτσι αυτοπροβλήθηκαν στο κοινό. Ώσπου το 2015, άρχισαν να «ξεπηδούν», κυρίως στο Instagram —παραμονές των αμερικανικών εκλογών του 2016— και οι πρώτοι λογαριασμοί πολιτικού περιεχομένου, οι οποίοι, βέβαια, δεν έδιναν ανοιχτά πολιτικό πρόσημο στη σελίδα τους. Για παράδειγμα, μπορεί ένας λογαριασμός, που πραγματευόταν την προστασία των δικαιωμάτων των ζώων, να προπαγάνδιζε, όχι απαραίτητα υπέρ συγκεκριμένων πολιτικών προσώπων, αλλά υπέρ συγκεκριμένων πολιτικών πρακτικών, κρατώντας υποτιθέμενα μία ακομμάτιστη ταυτότητα, ενώ στην πραγματικότητα ήλεγχαν τις πολιτικές απόψεις του κοινού τους.
Και χρησιμοποιώ το ρήμα ελέγχω, γιατί ιδίως τότε, οι χρήστες του Instagram ήταν σχεδόν αποκλειστικά νέα άτομα. Κι αυτή ακριβώς η ακομμάτιστη ταυτότητα ήταν κι αυτή που κατάφερε να χειραγωγήσει το κοινό. Μάλιστα, δεν ήταν λίγες οι φορές, που τέτοιοι λογαριασμοί λειτουργούσαν —κι αυτό συμβαίνει και σήμερα— ως μοχλός πίεσης των πολιτικών. Έχουν καταφέρει, δηλαδή, να κάνουν τέτοια «φασαρία», ώστε να δίνουν την εντύπωση ότι τις απόψεις τους ασπάζεται το σύνολο του πληθυσμού.
Και σιγά σιγά αυτό εξελίχθηκε, κι από τους πρώτους δειλούς λογαριασμούς, τώρα έχουμε ιστοσελίδες πολιτικών κομμάτων, πολιτικών προσώπων, οπαδών τους ή και σελίδων ανεξάρτητων πολιτικών σχηματισμών, που, όμως, κι αυτές προπαγανδίζουν τις δικές τους πολιτικές θεωρήσεις. Και στην Ελλάδα έχουμε τέτοιους λογαριασμούς και μπόλικους, μάλιστα, με τους περισσότερους ακόλουθους να είναι νέοι, γιατί απευθύνονται σε νέους. Τους καλούν να αλλάξουν την κοινωνία (με ένα follow άραγε;), να αφήσουν έναν θετικό αντίκτυπο, δίνουν την ψευδαίσθηση της ένταξης… Κι όπως είπαμε, δεν χρειάζεται να έχουν προσδώσει στις σελίδες τους κάποια πολιτική ταυτότητα (π.χ. πλείστες φεμινιστικές σελίδες), αυτό, εξάλλου κάνει ευκολότερη τη διαχείριση και την κατεύθυνση της σκέψης του κοινού, το οποίο δεν αντιλαμβάνεται ότι εκείνη την στιγμή διαμορφώνει ή του διαμορφώνουν τη δική του πολιτική ταυτότητα.
Εξάλλου, η συμβολή των social media στη διαμόρφωση των πολιτικών απόψεων των νέων, κι εν τέλει των εκλογικών τους προτιμήσεων, αποδεικνύεται και από το αποτέλεσμα των Αμερικανικών εκλογών του 2020. Κατά την προεκλογική περίοδο, «έσκασε» ως νέο κοινωνικό δίκτυο το TikTok, χρήστες του οποίου ήταν, και εξακολουθούν να είναι, κυρίως άτομα ηλικίας 18-25 ετών. Το TikTok, λοιπόν, εκείνη την περίοδο δεν ήταν τίποτε άλλο από ένας ψυχρός προπαγανδιστής των Δημοκρατικών, ενώ στην ίδια κατεύθυνση κινήθηκε και το Twitter. Οι Ρεπουμπλικανοί, από την άλλη, κράτησαν το Facebook και το Instagram, αυτά τα μέσα, ωστόσο, βρίσκονταν ήδη στην δύση τους. Από την μάχη, βεβαίως, δεν θα μπορούσαν να λείπουν και οι γνωστοί influencers!
Συνήθισαν, λοιπόν, οι νέοι να συζητούν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης περί πολιτικής. Αισθάνομαι ότι οι καφενέδες, όπου συγκεντρώνονταν παλαιότερα οι άνθρωποι για να μιλήσουν, να κρίνουν κι εν τέλει να καταλήξουν να τσακώνονται για τα κόμματα και τις πολιτικές τους, δεν είναι απλώς μια εικόνα από την Ελλάδα του περασμένου αιώνα, που μας «χαιρετά» νοσταλγικά από το νεκροντούλαπο της ιστορίας, αντιθέτως, αυτοί οι καφενέδες έδωσαν τώρα την θέση τους στα social media. Τώρα πια με ένα κλικ, ο καθένας μπορεί μιλήσει, να κρίνει και να τσακωθεί να στο διαδίκτυο για τους πολιτικούς και τα κόμματα. Και κάπως έτσι οι επικοινωνιολόγοι, ιδίως κατά τις προεκλογικές περιόδους, πρέπει να φροντίσουν τα social media του εργοδότη-πολιτικού τους να δείχνουν όσο πιο αρεστά γίνεται στο διαδικτυακό κοινό.
Πολλοί θα ισχυριστούν ότι καθόλου κακή εξέλιξη δεν είναι η πολιτική στο διαδίκτυο κι ότι, εφόσον οι πολίτες ενδιαφέρονται γι’ αυτή, τους είναι αδιάφορο αν φύγαμε από τον καφενέ. Δυστυχώς, θα απαντήσω εγώ, τα social media είναι πολύ πιο επικίνδυνα από τον καφενέ. Βλέπετε στον πρώτο το πολύ πολύ που πάθαινε κάποιος ήταν να του έρθει στο κεφάλι κανένα φλιτζάνι από καμιά διαμάχη μεταξύ νεοδημοκράτη και πασοκτζή, στο δεύτερο όμως είμαστε εκτεθειμένοι στην παραπληροφόρηση, στην απουσία ουσιαστικού διαλόγου, στην αποκλειστική επαφή μονάχα με απόψεις, που κρίνονται από ένα follow, που έκανες κάποτε… Κι όπως κάποτε είχαμε τα μπλε και πράσινα καφενεία, τώρα θα έχουμε τους μπλε, πράσινους, κόκκινους, πορτοκαλί λογαριασμούς.
Τρομάζω όταν βλέπω παιδιά δημοτικού να έχουν άποψη για το αν ο καπιταλισμός ή ο σοσιαλισμός είναι καλύτερο οικονομικό σύστημα, για το αν Τραμπ ήταν ή όχι καλός Πρόεδρος, για το αν ο πόλεμος στην Ουκρανία είναι ιμπεριαλιστικός ή όχι κ.λπ. Τα παιδιά είναι εκτεθειμένα στο διαδίκτυο και σ’ ό,τι μπορεί να κυκλοφορεί μέσα σ’ αυτό. Τα social media πήραν την θέση του γονέα και του δασκάλου, και πολύ φοβάμαι για το αν αυτό μπορεί να αλλάξει! Και τότε ποιος θα τους πει ότι οι πολιτικές απόψεις δεν διαμορφώνονται από ένα post, που διάβασαν κάποτε στο Instagram;
