Της Μαρίλιας Μπλέτσα,
Ο Γιάννης Γαΐτης γεννήθηκε το 1923 στην Αθήνα, με καταγωγή από την Τήνο και την Αρκαδία. Αρχικά, το 1942, γράφτηκε στη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας με δάσκαλο τον Κωνσταντίνο Παρθένη, αλλά τον επόμενο χρόνο εγκατέλειψε τις σπουδές του. Η πρώτη ατομική του έκθεση έγινε στο σπίτι του στην Αθήνα, το 1944. Το 1949, συμμετείχε με τον Αλέκο Κοντόπουλο και άλλους σπουδαίους ζωγράφους στην ίδρυση της ομάδας για τους καλλιτέχνες ως προς τις αφηρημένες τάσεις, με ονομασία «Οι Ακραίοι». Έπειτα, ξεκίνησε τις σπουδές του στο Παρίσι, συγκεκριμένα στην Ακαδημία Grande Chaumière. Έκτοτε, οι εκθέσεις του γίνονταν παράλληλα σε Ελλάδα και Γαλλία. Ασχολήθηκε κυρίως με τη ζωγραφική αλλά και με τη γλυπτική και με τη χαρακτική. Ξεκίνησε με πορτρέτα και στη συνέχεια προχώρησε σε αφηρημένες εξπρεσιονιστικές (εξπρεσιονισμός: καλλιτεχνικό ρεύμα της μοντέρνας τέχνης, ήταν η τάση να παραμορφώνουν την πραγματικότητα στα έργα τους, αδιαφορώντας για την αντικειμενική αναπαράστασή της) και σουρεαλιστικές συνθέσεις. Για ένα διάστημα, τα πρώτα του έργα απεικονίζουν έναν παράλογο κόσμο που αποτελείται από ανθρωπάκια, πουλιά, φυτά και έντομα.
Ο Γαΐτης έγινε γνωστός για το έργο του Τα ανθρωπάκια, οι χαρακτηριστικές ανθρώπινες φιγούρες που χρησιμοποιήθηκαν ως σύμβολα κοινωνικής ειρωνείας και κριτικής. Επρόκειτο για μία ανδρική μορφή με κουστούμι, καπέλο και γραβάτα. Όλα ομοιόμορφα μεταξύ τους. Η απεικόνιση ενός μοναχικού ανθρώπου των μεγαλουπόλεων, ως θύμα της κατανάλωσης, της μαζικοποίησης και της αποξένωσης της σύγχρονης καθημερινότητας. Μ’ αυτόν τον τρόπο, ο καλλιτέχνης προσπαθούσε να δώσει μηνύματα για την κοινωνία. Έχει χαρακτηριστεί ως προφητικός ζωγράφος, διότι ήθελε μέσα από τα έργα του να περάσει μηνύματα για τον σύγχρονο μαζικό τρόπο ζωής. Ο Γαΐτης δήλωσε για την εικαστική δουλειά του και τα «ανθρωπάκια» του σε μία από τις τελευταίες του συνεντεύξεις στην εκπομπή Μονόγραμμα της ΕΡΤ2, τον Νοέμβριο του 1984:
«Θέλω πάρα πολύ να εξηγήσω τη δουλειά μου […] υπάρχουν ειδικοί που μπορούν να κάνουν αυτήν τη δουλειά […], αλλά εγώ νομίζω έχω πιο πολύ δικαίωμα να μιλήσω για τα Ανθρωπάκια, αυτά τα οποία είναι ξύλινα, βέβαια, αλλά αληθινά Ανθρωπάκια. Δηλαδή, είναι τα Ανθρωπάκια τού σήμερα, είναι το κατεστημένο και το ίδιο το Ανθρωπάκι αντιδρά στο κατεστημένο.
Οι άνθρωποι, τα Ανθρωπάκια που λέω, το κατεστημένο, έφτασε σ’ ένα σημείο όπου δεν παίρνει άλλο να πάει πιο μακριά […] γίνανε ένα νούμερο και τίποτα παραπάνω. Εδώ εγώ κάνω μια μαρτυρία και σας λέω: φροντίστε να σωθείτε, να σωθούμε. Δεν μπορούσα να κάνω τίποτα άλλο εγώ εκτός απ’ αυτήν τη μαρτυρία […] Το πρόβλημα με τη ζωγραφική είναι ότι η ζωγραφική συνεχίζεται […]. Σήμερα κάνω το ανθρωπάκι, δεν έχω τη δύναμη να το αλλάξω, γιατί το ανθρωπάκι με αντιπροσωπεύει απόλυτα […]. Ο κόσμος δεν θέλει να βλέπει τον εαυτό του ανθρωπάκι. Προτιμάει δηλαδή ένα βότσαλο, ένα λουλούδι ή κάτι άλλο, αλλά ποτέ ανθρωπάκι! Γιατί του λέει “εγώ δεν είμαι αυτός”. Κι όμως, είναι!».
Ένας ταλαντούχος καλλιτέχνης με βαθιές ανησυχίες για την πολιτική, για τον πολιτισμό και γενικότερα για τον καθημερινό άνθρωπο σε μια κοινωνία. Μια φράση τόνιζε στις σπάνιες συνεντεύξεις του: «Φροντίστε να σωθείτε, να σωθούμε». «Οι άνθρωποι πλέον έχουν γίνει ένας αριθμός».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Γαΐτης Γιάννης, nationalgallery.gr, διαθέσιμο εδώ
- ΓΙΑΝΝΗΣ ΓΑΪΤΗΣ. Η ουσία του απρόσωπου, thf.gr, διαθέσιμο εδώ
- Yannis Gaitis – Βιογραφικό Καλλιτέχνη, hellenicdiaspora.gr, διαθέσιμο εδώ
