Της Ευρυδίκης Φατώλια,
Σύμφωνα με τον νόμο, βάση κάθε εταιρείας προσωπικής ή κεφαλαιουχικής συνιστά το καταστατικό αυτής. Ωστόσο, σημαντικό εργαλείο της ρύθμισης των σχέσεων των εταιρικών μελών μεταξύ τους, αλλά και με τρίτους συνιστούν οι εξωεταιρικές ή παραεταιρικές συμφωνίες ή συμβάσεις, με τις οποίες οι συμβαλλόμενοι συμπληρώνουν «κενά» του καταστατικού ή πεδία ανεπίδεκτα λεπτομερούς ρυθμίσεως ή και σκοπίμως παραληφθέντα από το καταστατικό, συμπληρώνοντας, τροποποιώντας ή και υποκαθιστώντας το σε μεγάλο βαθμό και επενεργούν στην οργάνωση της εταιρείας. Αντικείμενο τέτοιων συμφωνιών μπορεί να είναι το δικαίωμα προσκολλήσεως (tag along right) και το δικαίωμα συμπαρασύρσεως (drag along right).
Δικαίωμα προσκολλήσεως, συνίσταται σε συμφωνία μεταξύ των μετόχων, όπου η έξοδος ενός μετόχου ενεργοποιεί το δικαίωμα και του αντισυμβαλλόμενου του μετόχου να αποχωρήσει με τους ίδιους όρους, εκμεταλλευόμενος μια ευνοϊκή προσφορά ή και αποφεύγοντας να εγκλωβιστεί στην εταιρεία που θα αλλάξει μετοχική σύνθεση. Συνήθως πρόκειται για δικαίωμα μειοψηφίας, αλλά δεν αποκλείεται να χρησιμοποιηθεί και από την πλειοψηφία. Με αυτήν τη συμφωνία, ο αποκτών αναγκάζεται να αγοράσει το σύνολο των μετοχών, γεγονός που μπορεί να συνιστά αποτρεπτικό παράγοντα για ένα επενδυτή που ενδιαφέρεται για το πλειοψηφικό πακέτο των μετοχών.
Γενικά, σε μία εξωαιτερική συμφωνία το δικαίωμα συμπαρασύρσεως που δύναται να προβλεφθεί στην ίδια, υπολογίζεται για την πλειοψηφία, με σκοπό τη στιγμή που αυτή θελήσει να διαθέσει τις μετοχές της να υποχρεώσει, από την άλλη, την μειοψηφία, να προχωρήσει ομοίως σε ενέργεια, έτσι ώστε το σύνολο των μετοχών να περάσουν στα χέρια του τρίτου, το ίδιο και ο έλεγχος της εταιρίας, αλλά και να αποφύγει μια ενοχλητική ή εχθρική μειοψηφία. Αυτή η ρύθμιση σαφώς διευκολύνει και την επίτευξη ενός υψηλότερου τιμήματος από την πλειοψηφία, αφού ο τρίτος, αν είχε τον κίνδυνο να αντιμετωπίσει μια εχθρική μειοψηφία, θα προσέφερε σαφώς ένα πιο χαμηλό κόστος, ώστε να αποκτήσει το πλειοψηφικό πακέτο.
Από τη μια πλευρά, λοιπόν, το δικαίωμα προσκολλήσεως εξυπηρετεί το συμφέρον των λοιπών μετόχων και το δικαίωμα συμπαρασύρσεως εξυπηρετεί το συμφέρον του μετόχου που επιθυμεί να μεταβιβάσει τις μετοχές του. Βέβαια, και στο σημείο αυτό υπάρχει κίνδυνος να υπάρξει εξαναγκασμός του μετόχου μειοψηφίας να μεταβιβάσει την συμμετοχή του για κόστος αρκετά πιο χαμηλό από το λογικό, εξαιτίας συμπαιγνίας του μειοψηφούντος από τον τρίτο. Τεχνικά οι ρήτρες drag along περιέχουν μια ενοχική υποχρέωση για πώληση και μεταβίβαση των μετοχών, η οποία τελεί υπό αναβλητική αίρεση.
Κατά πόσο, όμως, επηρεάζουν τη λειτουργία της εταιρίας; Αρχικά, κοινό χαρακτηριστικό τους —ανεξάρτητα από τη θεματολογία τους— είναι η μυστικότητα που τις διέπει, η οποία οφείλεται κυρίως στη θέληση των μερών που συμβάλλουν να προχωρήσουν σε εκμετάλλευση της δυνατότητας της ελεύθερης διαμορφώσεως του περιεχομένου τους. Κι εδώ η ελευθερία των συμβάσεων έχει τον πρωταρχικό ρόλο. Ακόμα, με αυτόν τον τρόπο καθίσταται ευχερέστερη προώθηση των επιχειρηματικών τους επιδιώξεων —που συχνά μπορεί να προσκρούουν στην αναγκαστική φύση ορισμένων ρυθμίσεων του εταιρικού δικαίου—, αποφεύγοντας ταυτόχρονα τυχόν αντίμετρα από την δημιουργία αντίπαλων συνασπισμών εντός της εταιρείας.
Η λειτουργία των εξωεταιρικών συμφωνιών στην εταιρική ζωή ωστόσο, δεν δύναται να υπερκεράσει το γεγονός ότι το καταστατικό και οι εξωεταιρικές συμφωνίες αποτελούν δύο διαφορετικά από άποψη σύναψης, τροποποίησης, ερμηνείας και λειτουργίας συμβατικά κείμενα, γεγονός που κατατείνει στην απόλυτη διάκρισή τους, κατά την κρατούσα θεωρία της αρχής του χωρισμού. Τέλος, αξίζει να σημειωθεί πως τέτοιες συμφωνίες έχουν πρακτική σημασία κυρίως στις κεφαλαιουχικές εταιρίες και ιδιαίτερα στην Α.Ε., λόγω της αυστηρότητας των ρυθμίσεων που τις διέπουν, από τις οποίες δεν μπορεί να παρεκκλίνει η ιδιωτική βούληση. Αντίθετα, στις προσωπικές εταιρείες, όπου ο προσωπικός δεσμός είναι έντονος και κυριαρχεί ο δεσμός εμπιστοσύνης, η σύναψη τέτοιων συμφωνιών δεν είναι συχνή.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Μαρίνος Μιχαήλ-Θεόδωρος, Εξωεταιρικές Συµφωνίες Μετόχων (Μεταξύ ενοχικού και εταιρικού δικαίου), Π. Ν. Σάκκουλας, 2011, σελ. 30.
- Ρόκας Νικόλαος, Εμπορικές εταιρείες, 9η έκδοση.
