Του Μάριου Κριτίδη,
Η διπλωματία και η εξωτερική πολιτική ενός κράτους, στη σύγχρονη εποχή, αποτελεί μία πτυχή που ο κοινός πολίτης γνωρίζει μόνο τα αποτελέσματά της: Τις συνθήκες, τις συμφωνίες, τις ρήξεις και τις επισκέψεις μεταξύ ηγετών. «Φως» σε άγνωστες πτυχές της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής και της σύγχρονης Ιστορίας ρίχνει το βιβλίο Ακόμη και με δανεικό στυλό γράφεται η Iστορία του πρέσβη Γιώργου Γεννηματά, που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Κάκτος.
Το βιβλίο αυτό αποτελεί μία αυτοβιογραφικής φύσεως καταγραφή των προσωπικών εμπειριών του συγγραφέα, κατά τη διάρκεια της πολυετούς διπλωματικής του καριέρας. Ο Γιώργος Γεννηματάς υπηρέτησε σε κρίσιμες και σημαντικές θέσεις για πάνω από 40 χρόνια. Έχει διατελέσει Πρέσβης της χώρας μας στη Συρία, την Πορτογαλία και την Τουρκία, ενώ έχει υπηρετήσει σε εξίσου σημαντικές θέσεις στη Γαλλία, την Ισπανία, το Βέλγιο και τη Ρωσία. Επίσης, έχει διατελέσει Γενικός Γραμματέας της Προεδρίας της Δημοκρατίας και Γενικός Γραμματέας και Γενικός Διευθυντής του Υπουργείου Εξωτερικών. Με ένα τόσο πλούσιο βιογραφικό, ο συγγραφέας θα μας ταξιδέψει μέσω της καριέρας του σε άδυτες πτυχές της ελληνικής –και όχι μόνο– διπλωματικής ιστορίας.
Το βιβλίο ξεκινάει από τα μικρά πρώτα βήματα του συγγραφέα, από τις εξετάσεις ακολούθων πρεσβείας, το 1972, στο Υπουργείο Εξωτερικών. Περιγράφει τα άγχη και τις δυσκολίες που περνάει κάθε υποψήφιος αυτής της διαδικασίας, αλλά προμηνύει κιόλας πως οι εξετάσεις αυτές είναι μόνο η αρχή των δυσκολιών και των αγχών με τα οποία θα έρθει αντιμέτωπος ένας διπλωματικός στην καριέρα του, ενώ, μάλιστα, μιλάει και για την πρώτη του ανάληψη καθηκόντων στο κρυπτογραφικό του Υπουργείου Εξωτερικών. Ο συγγραφέας θα βρεθεί, στη θέση αυτή, παρατηρητής των γεγονότων του Κυπριακού, αλλά και της κατάρρευσης της Χούντας των Συνταγματαρχών –η παρουσία του συγγραφέα σε ιστορικής σημασίας στιγμές αποτελεί συγκυρία σε όλη την έκταση του έργου. Μέσα σε αυτήν την κρίση, περιγράφει εκτενώς τη χαοτική κατάσταση που επικρατούσε στο πολιτικό σκηνικό της χώρας. «Θυμάμαι ακόμα ότι επικοινωνούσα μέσω τηλετύπου […], με τον αείμνηστο και αγαπητό φίλο […], Μανώλη Καλαμίδα, που υπηρετούσε τότε στην Πρεσβεία Λευκωσίας. Σε πολλές στιγμές, διακόπταμε την επαφή και με ενημέρωνε: «Πάω στο υπόγειο γιατί πέφτουν βόμβες… Θα σκοτωθούμε». Έχω κρατήσει ακόμη το κομμάτι χαρτιού του τηλετύπου[…]» αναφέρει χαρακτηριστικά ο συγγραφέας σε μία συγκλονιστική μαρτυρία κατά τη διάρκεια της Τουρκικής «Επιχείρησης Αττίλας» (20/7/1974).
Η πορεία του συγγραφέα σε πρεσβείες του εξωτερικού θα ξεκινήσει από την Ισπανία, στα τελευταία χρόνια της εποχής Franco και εν μέσω μεταβολής του Ισπανικού πολιτεύματος. Στο Βέλγιο, θα χαρακτηρίσει τη δουλειά ως «βαρετή, αλλά απαραίτητα χρήσιμη», δεδομένης της μεγάλης ελληνικής παρουσίας στη χώρα αυτή, μέσω της ναυτιλίας και της μεγάλης ελληνικής κοινότητας. Η θητεία του στο Παρίσι συμπίπτει χρονολογικά με την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, ενώ γίνεται εκτενής αναφορά στον Mitterrand και τον γαλλικό φιλελληνισμό. Τέλος, κατά τη θητεία του στο Παρίσι έχουμε χρονικά και την υπογραφή της ιστορικής «Χάρτας των Παρισίων για μια Νέα Ευρώπη», από όπου ένα περιστατικό ανταλλαγής στυλό μεταξύ ηγετών για την υπογραφή της Συμφωνίας δίνει και τον τίτλο του βιβλίου αυτού.
Η ανέλιξη της καριέρας του συγγραφέα είναι ανάλογη με την ανάληψη κρίσιμων θέσεων, στη συνέχεια του βιβλίου. Τα πράγματα σοβαρεύουν, όταν καταφθάνει στην καταρρέουσα Σοβιετική Ένωση του Gorbachev και γίνεται μάρτυρας της νεοσύστατης Ρωσίας του Yeltsin, σκιαγραφώντας, μάλιστα, την ιδιαίτερη προσωπικότητά του. Από την άλλη, σοβαρό πόστο θα αποτελέσει και η θητεία στη Συρία του Assad. Ανοίγοντας με το ρητό του Henry Kissinger «δεν μπορείς να κάνεις πόλεμο στη Μέση Ανατολή χωρίς την Αίγυπτο και δεν μπορείς να κάνεις ειρήνη χωρίς τη Συρία», ο συγγραφέας θα μιλήσει εκτενώς για το καθεστώς Assad και τις ιδιαίτερες διπλωματικές σχέσεις της χώρας με Δύση και Ρωσία. Αποκορύφωμα της θητείας του στη Συρία θα αποτελέσει η κρίσιμη επίσημη επίσκεψη του Παπανδρέου στη Δαμασκό. Στη συνέχεια, η μετάθεσή του στη Λισαβόνα αποτέλεσε ευχάριστη έκπληξη και ευπρόσδεκτη «ανακούφιση» από τις προηγούμενες απαιτητικές και κρίσιμες θέσεις του συγγραφέα. Εκεί, ασχολήθηκε με μία σαφώς μικρότερη ελληνική κοινότητα και λιγότερο κρίσιμα ζητήματα.
Μετά από χρόνια υπηρεσίας στο εξωτερικό, ο Γιώργος Γεννηματάς θα επιστρέψει στην Αθήνα για να αναλάβει τη Διεύθυνση Διεθνών Οργανισμών. Στόχος της υπηρεσίας, την οποία προσπάθησε να ισχυροποιήσει περαιτέρω, ήταν η διαχείριση ζητημάτων που αφορούσαν κατά κύριο λόγο τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών (Ο.Η.Ε.) και όλους τους παρεμφερείς οργανισμούς του (π.χ. Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου κ.ά.). Σημαντικότερο εγχείρημα της διεύθυνσής του ήταν η προσπάθεια για ανάληψη της θέσης μη μόνιμου μέλους του Συμβουλίου Ασφαλείας του Ο.Η.Ε., μία προσπάθεια η οποία είχε επιτυχία το 2004 με την εκλογή της Ελλάδας στο Συμβούλιο Ασφαλείας για τη διετία 2005-2006. Στο μεταξύ, το 2002, ο συγγραφέας θα αναλάβει τη θέση του Πολιτικού Διευθυντή του Υπουργείου Εξωτερικών. Άκρως σημαντικός ρόλος, καθώς αποτελεί «συνδετικό κρίκο» μεταξύ ελληνικής πολιτικής ηγεσίας και ξένης ηγεσίας και καθοριστικό παράγοντα χάραξης του χάρτη δράσεως για τις διακρατικές σχέσεις της χώρας. Η καριέρα του στη διπλωματία θα κλείσει με τη θητεία στην Τουρκία, ίσως η μεγαλύτερη, αναλυτικότερη και πιο ενδιαφέρουσα ενότητα του βιβλίου αναφέρεται εκτενώς στη μακρά ιστορία των διπλωματικών σχέσεων Ελλάδας και Τουρκίας, την καθοριστική σημασία του Κεμάλ που σφράγισε τη σύγχρονη τουρκική ταυτότητα, ενώ περιγράφονται ενδιαφέροντα περιστατικά από τη μακρά θητεία του στη γείτονα χώρα.
Το έργο αυτό διακρίνεται για τη μεγάλη γκάμα θεμάτων που θίγει ο συγγραφέας. Κάθε θητεία σε διαφορετική χώρα αποτελεί σεμινάριο ιστορίας της χώρας, των διπλωματικών σχέσεων με την Ελλάδα, πολιτιστικών και εθιμικών ιδιαιτεροτήτων της. Ιστορικά πρόσωπα, όπως ο Gorbachev, η Margaret Thatcher, ο Mitterrand κάνουν την εμφάνισή τους σε ύφος και καταστάσεις που πιθανώς να μην έχει ξαναδεί ο αναγνώστης σε ιστορικές πηγές. Οι ευτράπελες, ενίοτε τραγελαφικές, ιστορίες που περιγράφει ο συγγραφέας από άλλους συνεργάτες, αλαζόνες ή ανεπαρκείς ανωτέρους, ξένους ηγέτες και στελέχη τους, όλα αυτά μαζί καθιστούν το έργο ένα απολαυστικό ταξίδι που έχει να διδάξει πολλά στον αναγνώστη. Όλο το έργο δείχνει τι συμβαίνει πίσω από το προσκήνιο, σε όλες τις επίσημες σοβαρές εκδηλώσεις, τις προεργασίες, τις ανθρώπινες αντιδράσεις ηγετών και υπαλλήλων στα κέντρα αποφάσεων, όταν μία συνταρακτική τραγωδία/κρίση «χτυπάει» την πόρτα. Πράγματι, αποτελεί ένα σπάνιο έργο που διακρίνεται για το πλήθος των πληροφοριών που παραθέτει, τη σοβαρότητά του σε ισορροπία με το ανάλαφρο ύφος και ιστορίες για να μην κουράζει τον αναγνώστη.
