Της Όλγας Καρύπη,
Η Εποχή του Χαλκού κατατάσσεται στις πρωιμότερες φάσεις στην ιστορία του ανθρώπου πάνω στη γη. Όχι όμως και η πρώτη, καθώς προηγείται η Εποχή του Λίθου. Πιο συγκεκριμένα, πρόκειται για μια περίοδο (Εποχή του Χαλκού) που χρονολογικά κυμαίνεται από το 3.000 π.Χ. και χωρίζεται σε διάφορες φάσεις, ενώ το τέλος της σημειώνεται γύρω στο 1.100 π.Χ. Αυτή είναι η εποχή που ο άνθρωπος «κατακτά» τον σίδηρο και πλέον έχει την γνώση για το πώς θα το διαχειριστεί και θα το επεξεργαστεί, τί θα κατασκευάσει με αυτό, με σκοπό να κάνει καλύτερο το βιοτικό του επίπεδο. Εν ολίγοις, να ανέβει κλίμακα πολιτισμικά και να αυτοοργανωθεί.
Σε ολόκληρο τον ελλαδικό κόσμο, καθώς και στην Κύπρο, η έναρξη της Εποχής του Χαλκού και η εξέλιξή της ήταν σχεδόν ταυτόχρονη. Αυτό, όμως, που μας κινεί το ενδιαφέρον είναι η αλληλεπίδραση που υπάρχει μεταξύ τους, γεγονός που μαρτυρά την ναυτιλία που υπήρχε και τις εμπορικές συναλλαγές οι οποίες ξεκίνησαν να ενώνουν ανθρώπους, και εν τέλει πολιτισμούς.
Στις Κυκλάδες, και πιο συγκεκριμένα στη Μήλο, υπάρχει το ορυκτό οψιανός. Ο οψιανός πρόκειται για ένα πέτρωμα με μορφή υαλώδης, που χάρει στις οξείες απολήξεις του χρησίμευε ως λεπίδα. Τα ανασκαφικά ευρήματα στις γύρω περιοχές των γειτονικών νησιών των Κυκλάδων, μαρτυρούν την επικοινωνία που είχαν θεσπίσει οι άνθρωποι μέσω θαλάσσιων οδών. Άρα πέρα από την ανάπτυξη της τεχνοτροπίας στα όπλα και στα εργαλεία τους, υπήρξε ανάπτυξη του κλάδου της ναυτιλίας.
Στις Κυκλάδες, οι άνθρωποι ήδη από το τέλος της Νεολιθικής Εποχής, έσπευσαν να αναζητήσουν μέταλλα, όπως ο χαλκός και ο μόλυβδος. Η αναζήτηση αυτή και η συστηματική κατοίκηση των νησιωτικών περιοχών, οδήγησαν, όπως εύκολα γίνεται αντιληπτό, σε ένα πρώιμο στάδιο υγιούς κατοίκησης ομαδών ανθρώπων σε ένα σταθερό σημείο. Τα προηγούμενα χρόνια, οι περισσότεροι ζούσαν νομαδικά, περιπλανώμενοι. Άρα, μια πρώτη φάση με πρωτοαστικούς ρυθμούς παρατηρείται στην εποχή του Χαλκού.
Οι νησιώτες των Κυκλάδων πρώτα ήρθαν σε επαφή με τους κατοίκους της Κρήτης, και γρήγορα οι δεύτεροι τους επηρέασαν, στον τομέα της αρχιτεκτονικής, τον οποίο είχαν αναπτύξει ιδιαίτερα στα οχυρά και τα παλάτια τους. Στο ακρωτήρι της Θήρας, σε μια θέση που ανέσκαψε ο αρχαιολόγος Σπυρίδων Μαρινάτος το 1967, βρίσκεται το σημείο της καταστροφής που έχει σωθεί μετά την έκρηξη του ηφαιστείου. Εκεί, εντοπίστηκαν τοιχογραφίες, όπως ο ψαράς στην επονομαζόμενη «δυτική οικία», που ακόμα και σήμερα συναντάτε συχνά για λόγους εμπορευματοποίησης.
Παράλληλα, σήμα κατατεθέν των Κυκλάδων, είναι τα κυκλαδίτικα ειδώλια, από μάρμαρο νησιών όπως είναι της Νάξου. Ειδώλια χαρακτηριστικά για την σχηματοποίηση που λαμβάνουν από τον γλύπτη-καλλιτέχνη, που δεν δηλώνει ή προσδιορίζει την ταυτότητα του ειδωλίου, παρά μόνο αποδίδει την φύση του και την ιδιότητά του σε κάποιες περιπτώσεις.
Όσον αφορά το νησί της Κύπρου, ήταν και αυτό ένα από τα μεγάλα αστικά κέντρα που αναπτύχθηκαν, από το 2.500 έως το 1.050 π.Χ. Το νησί εξελληνίστηκε πλήρως, λόγω της εξόρυξης χαλκού και κατ’ επέκταση του εμπορίου του. Ο χαλκός για τους κατοίκους της Κύπρου ήταν η ισχύς τους. Η χρήση του ήταν πολυδιάστατη σε όλες τις εκφάνσεις της καθημερινότητάς τους, αφού, εκτός των όπλων και των εργαλείων, αξιοποιήθηκε σε καλλυντικά, κοσμήματα, φάρμακα και αγαλματίδια. Καταληκτικά, ο χαλκός ήταν αυτός που κατέστησε τα νησιά των Κυκλάδων και την Κύπρο υπολογίσιμες δυνάμεις στον χάρτη του μέχρι τότε γνωστού κόσμου.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Orrieux Claude & Schmitt Pantel Pauline (2018), Αρχαία Ελληνική Ιστορία, μτφ. Σταθάκη Αμαλία, Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Gutenberg.
- Κυκλαδίτικος Πολιτισμός και Εποχή του Χαλκού, cycladesmap.gr, Διαθέσιμο εδώ
