Της Ζωής Σερμπίνη,
Ο Μπαλντρ (Baldr, Baldur ή Balder) είναι ένας από τους θεούς της σκανδιναβικής μυθολογίας, γιος του αρχηγού των θεών Όντιν και της γυναίκας του Φριγκ. Σχετίζεται με τη σοφία, το θάρρος και το φως και περιγράφεται ως ο καλύτερος ανάμεσα στους θεούς, ο πιο δίκαιος, ειρηνικός αλλά και ο πιο όμορφος. Ήταν τέτοια η ομορφιά του που η μορφή του έμοιαζε να λάμπει, να ακτινοβολεί φως. Το όνομα του μπορεί να σημαίνει «Κύριος», αλλά επίσης έχει συνδεθεί με τις λέξεις «ημέρα», «κουράγιο» και «λάμψη». Γυναίκα του Μπαλντρ ήταν η Νάννα (Nanna), θεά του φεγγαριού, και μαζί απέκτησαν έναν γιό, τον Φορσέτι (Forseti). Ωστόσο, ο Μπαλντρ είναι γνωστός κυρίως από τον μύθο για το θάνατό του και από τα προφητικά του όνειρα που σχετίζονται με αυτόν.
Ο θάνατος του Μπαλντρ είναι πολύ σημαντικός στη σκανδιναβική μυθολογία, καθώς αυτός αποτελεί τον πρώτο κρίκο μιας αλυσίδας γεγονότων που θα οδηγούν τελικά στο Ράγκναροκ (Ragnarok), την ύστατη δηλαδή μάχη των θεών. Η αποβίωση του Μπαλντρ, του θεού του φωτός και της αγνότητας, σηματοδοτεί και προμηνύει, κατ’ αυτόν τον τρόπο, τον θάνατο όλων των υπόλοιπων θεών και την καταστροφή του βασιλείου τους. Ο συγκεκριμένος μύθος ήταν πολύ δημοφιλής και η ιστορία του θανάτου του Μπαλντρ διηγείται πλήρως στην Πεζογραφία Edda από τον Ισλανδό μυθογράφο Snorri Sturluson (1179-1241 μ.Χ.). Ωστόσο, ο Μπαλντρ αναφέρεται και σε άλλα έργα. Μια διαφορετική εκδοχή του μύθου περιγράφεται από τον Saxo Grammaticus (1160-1220 μ.Χ.). Εκεί, ο Μπαλντρ περιγράφεται ως ένας πρίγκιπας με το όνομα Μπάλντερους (Balderus).
Η ιστορία του θανάτου του Μπαλντρ, ξεκινά με τον ίδιο να βλέπει ανησυχητικά όνειρα πως μπορεί να τραυματιστεί ή να σκοτωθεί. Έτσι, ο Όντιν κατεβαίνει στη χώρα της θεάς Χελ, δηλαδή στον Κάτω Κόσμο, και ανασταίνει το πνεύμα μιας μάγισσας για να του εξηγήσει το νόημα των ονείρων που έβλεπε ο γιός του. Εκεί παρατηρεί πως ο χώρος είναι προετοιμασμένος και στολισμένος όμορφα για να υποδεχθεί την άφιξη κάποιου. Αφού η μάγισσα ακούσει τις ερωτήσεις του θεού Όντιν, τον ενημερώνει πως τα όνειρα του γιού του είναι προφητικά και μαρτυρούν τον επερχόμενο θάνατο του. Μάλιστα, οι προετοιμασίες που έχουν γίνει στον κάτω κόσμο είναι για να καλωσορίσουν τον ίδιο τον Μπαλντρ. Όταν ο Όντιν επέστρεψε και ανακοίνωσε στη γυναίκα του Φριγκ αυτά που έμαθε στον κάτω κόσμο , αυτή ανάγκασε κάθε ύπαρξη και δημιουργία του κόσμου, έμψυχη και άψυχη, να πάρει όρκο πως δεν θα βλάψει ποτέ τον γιό της. Αφού ολοκληρώθηκε αυτή η αποστολή, οι θεοί αποφάσισαν να εκμεταλλευτούν τη κατάσταση και να ξεκινήσουν ένα αστείο παιχνίδι, κατά το οποίο θα πετούν διάφορα πράγματα στον Μπαλντρ και θα παρακολουθούν πως αυτά αναπηδούν από πάνω του χωρίς να τον αγγίζουν και να τον πληγώνουν.
Ωστόσο, για κακή τύχη του Μπαλντρ, μέχρι και οι θεοί δεν είναι πάντα ικανοί να αλλάξουν την μοίρα και τη ροή των πραγμάτων. Ο θεός Λόκι παρατήρησε το παιχνίδι των θεών στο βασίλειο Άσγκαρντ και παρασυρόμενος από την αγάπη του για φάρσες, αλλά και από τη δόλια φύση του, μεταμφιέστηκε σε γυναίκα και επισκέφθηκε το παλάτι της Θεάς Φριγκ στη χώρα Φενσάληρ. Εκεί, η Φριγκ καλωσόρισε τη γυναίκα και την ρώτησε τι έκαναν οι θεοί στο Άσγκαρντ. Αυτή απάντησε πως ασχολούνταν με το συνηθισμένο τους άθλημα, να εκτοξεύουν πράγματα στον Μπαλντρ. Έπειτα, ο Λόκι, που είχε πάρει τη μορφή γυναίκας, ρώτησε τη θεά εάν αληθεύει πως όλα τα πράγματα στα Εννέα Βασίλεια πήραν όρκο να μην βλάψουν τον θεο Μπαλντρ. Η Φριγκ, χωρίς να μπορεί να υποπτευθεί πως πίσω από την γυναίκα κρύβεται ο Λόκι, της εμπιστεύθηκε πως όντως κάθε έμψυχο και άψυχο όν έχει πάρει τον όρκο αυτό, εκτός από το φυτό γκι, που αποφάσισε να μην το ρωτήσει γιατί ήταν πολύ μικρό και άκακο.
Έχοντας λοιπόν αυτή τη πληροφορία, ο Λόκι φεύγει, μαζεύει λίγο γκι από τα δυτικά της Βαλχάλα και με αυτό φτιάχνει ένα τόξο. Όταν επέστρεψε πίσω στο Άσγκαρντ, το παιχνίδι των θεών συνεχιζόταν ακόμα. Κοιτώντας τους θεούς από μια μεριά, σκεφτόταν πώς θα καταφέρει να πετάξει το τόξο του στον Μπαλντρ χωρίς να τον αντιληφθεί κανείς. Τότε παρατήρησε τον αδερφό του Μπαλντρ, τον Χοντρ (Hodr), να στέκεται δίπλα από την ομάδα των θεών, λυπημένος που δεν μπορούσε να συμμετάσχει στο παιχνίδι, καθώς ο ίδιος ήταν τυφλός. Με αυτή την αφορμή, ο Λόκι πλησίασε τον Χοντρ και του έδωσε να κρατήσει το τόξο από γκι, λέγοντας του πως θα καθοδηγήσει τον στόχο του για να πετύχει τον Μπαλντρ και να συμμετάσχει επιτέλους κι αυτός στο παιχνίδι των θεών. Έτσι, με την καθοδήγηση του Λόκι, ο Χοντρ ρίχνει το γκι και τρυπάει τον Μπαλντρ, ο οποίος στη συνέχεια πέφτει νεκρός.
Παρ’ όλες τις προσπάθειες της μητέρας του να τον επαναφέρει στη ζωή, ο Μπαλντρ τελικά κάηκε τελετουργικά πάνω στο πλοίο του, το Χρινγκχάμ. Η σύζυγος του, Νάννα, λέγεται πως είτε πέθανε από την θλίψη, είτε ρίχθηκε στην πυρά και κάηκε μαζί με τον Μπαλντρ. Ωστόσο, ο όμορφος θεός του φωτός θα γεννηθεί ξανά στον νέο κόσμο που θα δημιουργηθεί μετά το Ράγκναροκ, τη τελική μάχη πριν τη καταστροφή του κόσμου, σύμφωνα με την σκανδιναβική μυθολογία, η οποία θα διεξαχθεί μεταξύ των δυνάμεων του χάους και της τάξης. Μετά το Ράγκναροκ, οι επιζώντες θεοί επιστρέφουν στο μέρος όπου κάποτε βρισκόταν η πόλη τους και το τελευταίο ανθρώπινο ζευγάρι που επέζησε ξανακατοικεί στη γη.
Η ιστορία του Μπαλντρ πιθανότατα είχε μεγάλη απήχηση στον αρχαίο και μεσαιωνικό κόσμο για τον απλούστατο λόγο πως πρόκειται για μια τραγωδία. Ο Μπαλντρ, ως ένας θεός εξαιρετικά αγαπητός τόσο στους ανθρώπους όσο και στους ίδιους τους θεούς που τον επαινούσαν διαρκώς, γίνεται αντικείμενο προδοσίας, δολοφονείται άδικα και μάλιστα από το χέρι του αδερφού του. Ωστόσο, ο θάνατος αγαπητών προσώπων, και πόσο μάλλον θεοτήτων, όπως συμβαίνει και σε άλλες μυθολογίες (π.χ στην αιγυπτιακή μυθολογία με τον θεό Όσιρις), παρέχει στο κοινό ένα είδος ανακούφισης, καθώς στο άκουσμα τους οι άνθρωποι μπορούν να ταυτιστούν και να νιώσουν λιγότερο μόνοι απέναντι στις δυσκολίες και τις αδικίες της ζωής.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Lindow J. (2001), Norse Mythology: A Guide to the Gods, Heroes, Rituals, and Beliefs, Oxford: Oxford University Press.
- Balder, britannica.com, Διαθέσιμο εδώ
- Baldr, worldhistory.org, Διαθέσιμο εδώ
