Του Μανώλη Κουφόπουλου,
Ας ξεκινήσουμε το άρθρο με μία δήλωση:
«Δεν υπάρχει κανένα ευεργετικό αποτέλεσμα που να μπορεί να αποδοθεί στη ρεφλεξολογία, υπό οποιαδήποτε συνθήκη. Μοναδική εξαίρεση συνιστά η βελτίωση των ουρολογικών συμπτωμάτων σε ασθενείς με σκλήρυνση κατά πλάκας.»
Αναζητώντας στη βιβλιογραφία τα υποτιθέμενα οφέλη της ρεφλεξολογίας και τις μαρτυρίες ασθενών, που μιλούν για θαύματα, το συμπέρασμα είναι το λιγότερο απογοητευτικό. Οι επιστήμονες και οι ειδικοί του χώρου αναφέρονται σε αυτήν από ανούσια μέχρι και ψευδοεπιστήμη. Μάλιστα, το ερευνητικό υλικό είναι περιορισμένο και συχνά ελλιπές, κάτι που, ίσως, υποδηλώνει και την αδιαφορία των επιστημόνων να ασχοληθούν με αυτή. Με λίγα λόγια, το πόρισμα είναι ότι «δεν παρατηρείται κανένα όφελος από τη ρεφλεξολογία σε σχέση με το απλό και μη ειδικό μασάζ ή άλλες τεχνικές». Οι ενδείξεις περί ευεργετικών ιδιοτήτων αναφέρονται σχεδόν αποκλειστικά σε ρεφλεξολογικές και άλλες «παραϊατρικές» ιστοσελίδες, που προσπαθούν να προωθήσουν ιδέες και πεποιθήσεις βασισμένες σε μαρτυρίες ασθενών και ανεπίσημα στοιχεία, χωρίς την παραμικρή επιστημονική τεκμηρίωση.
Και είναι φυσικό να γεννηθεί η απορία για το πώς η ρεφλεξολογία, εάν δεν έχει τα οφέλη που υποστηρίζει, επικράτησε για τόσους αιώνες και σήμερα βρίσκεται σε μία πρωτοφανή άνοδο.
Ρεφλεξολογία: Από τέχνη του παρελθόντος σε παρωδία του παρόντος
Οι απαρχές της ρεφλεξολογίας φαίνεται να σημειώνονται στην Αίγυπτο το 2500π.Χ. Οι ιστορικοί έχουν βρει διάφορα στοιχεία τεχνικών στην Ινδία, την Κίνα και την Ιαπωνία. Δεν είναι βέβαιο, εάν η μέθοδος μεταδόθηκε στις χώρες αυτές ή αναπτύχθηκε ανεξάρτητα από τη χώρα του Νείλου. Επίσης, έχει βρεθεί πλήθος επιγραφών από την αρχαία Ελλάδα. Ωστόσο, εικάζεται ότι το μεγαλύτερο μέρος των αρχαίων πληροφοριών χάθηκε με την πυρκαγιά στη βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας. Έτσι, λοιπόν, οι τεχνικές μεταδόθηκαν από στόμα σε στόμα, γεγονός στο οποίο ίσως οφείλεται η γέννηση πλήθους διαφορετικών σχολών και μεθόδων ρεφλεξολογίας στον σύγχρονο κόσμο. Προχωρώντας στη γραμμή του χρόνου, θα δούμε ότι στην Ευρώπη του 14ο αιώνα υπήρξε ένα κίνημα, που άρχισε να χρησιμοποιεί τη ρεφλεξολογία σαν μέθοδο ίασης. Σταδιακά αναπτύχθηκε και, φτάνοντας στον 20ό αιώνα, γεννήθηκαν οι τεχνικές και οι θεωρίες που χρησιμοποιούνται σήμερα.
Η κυρίαρχη θεωρία στηρίζεται στην κατάτμηση του σώματος σε 10 επιμήκεις ζώνες (reflex zones), 5 από κάθε πλευρά της μέσης γραμμής. Με την περαιτέρω ενασχόληση των ειδικών της ρεφλεξολογίας, οι ζώνες αυτές έγιναν πιο σύνθετες και κάθε περιοχή του ποδιού αντιστοιχίσθηκε σε μία συγκεκριμένη περιοχή του σώματος. Οι ρεφλεξολόγοι θεωρούν ότι πιέζοντας και μαλάζοντας τις ζώνες αυτές μπορούν να προσφέρουν αναλγησία και θεραπεία στο πάσχον τμήμα. Μία θεωρία αναφέρει ότι όλες οι περιοχές του σώματος επικοινωνούν με μαγνητικά πεδία και η ρεφλεξολογία αποκαθιστά αυτήν την επικοινωνία. Μία άλλη βασίζεται στο Qi και προσπαθεί να επιδράσει στη ροή ενέργειας. Τέλος, ίσως και η πιο έγκυρη θεωρία βασίζεται στην απομάκρυνση του γαλακτικού οξέος, του ουρικού οξέος και άλλων τοξικών μεταβολιτών και την προώθηση του οιδηματώδους υγρού πίσω στην αιματική κυκλοφορία.
Ως προς τις 2 πρώτες θεωρίες, είναι προφανές, ότι δεν μπορούν να επιβεβαιωθούν και δεν έχει βρεθεί ουδεμία απόδειξη της ύπαρξής τους. Ως προς την τελευταία, που επιδιώκει την απομάκρυνση των διαφόρων συστατικών, είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι ένα απλό μασάζ επιτυγχάνει το ίδιο αποτέλεσμα, όπως αποδεικνύεται επανειλημμένως στις ερευνητικές μελέτες, στις οποίες όλοι μπορούμε να έχουμε πρόσβαση.
Ένα καλοστημένο παραμύθι
Στο σημείο αυτό, θα αναφέρουμε μερικά παραδείγματα, τα οποία δείχνουν γιατί οι ρεφλεξολογικές θεωρίες είναι το λιγότερο εικασίες και ίσως φθάνουν μέχρι και στην εξαπάτηση του ασθενούς.
Καταρχάς, η ίδια η θεωρία της ρεφλεξολογίας αναφέρει ότι κάθε περιοχή του πέλματος αφορά σε μία άλλη περιοχή του σώματος. Τι γίνεται λοιπόν όταν περπατάμε; Γιατί δεν έχει το αντίστοιχο αποτέλεσμα; Αν ήταν τόσο αποτελεσματική η πίεση αυτών των περιοχών, δεν θα είχε σημειωθεί μέχρι τώρα στη βιβλιογραφία, ότι το περπάτημα βοήθησε στην ίαση όλων αυτών των ασθενειών; Από άλλη οπτική, όταν τραυματίζουμε το πέλμα μας, τραυματίζουμε και τα εσωτερικά μας όργανα; Δεύτερον, εάν ψάξουμε σχετικά με τους χάρτες της ρεφλεξολογίας, θα βρούμε τις ίδιες περιοχές να αντιστοιχούν σε διαφορετικά σημεία του σώματος.
Τι ισχύει τελικά; Πώς επιλέγει ο ρεφλεξολόγος να ιάσει μια ασθένεια; Οι ρεφλεξολόγοι θα σας πουν ότι όλα τα όργανα του σώματος είναι συνδεδεμένα μεταξύ τους, οπότε βοηθώντας ένα όργανο θα βοηθήσουμε και αυτό που ασθενεί. Όμως, θα αναρωτηθούμε εύλογα, γιατί να μην πιέζουμε μόνο μία περιοχή ή τυχαία στο πέλμα, αφού όλα είναι συνδεδεμένα και οι χάρτες συγκεχυμένοι;
Οι πιο τολμηροί ειδικοί του χώρου ίσως μιλήσουν ακόμα και για μελλοντική πρόληψη ασθενειών, ότι δηλαδή το ότι μία συνεδρία δεν είχε άμεσο αποτέλεσμα δεν είναι επειδή η ρεφλεξολογία δεν λειτουργεί, αλλά επειδή το αποτέλεσμα θα το δούμε στο μέλλον. Είναι σαφές ότι αυτές οι πεποιθήσεις είναι το λιγότερο αντιεπιστημονικές και ορισμένες φορές προσομοιάζουν σε λόγια λατρείας και αιρέσεων.
Στα παραπάνω μπορούμε να προσθέσουμε ότι σήμερα υπάρχει μία τάση να εισαχθεί μία επιστημονική εξήγηση στις ρεφλεξολογικές πρακτικές, κάτι που εκ πρώτης όψεως είναι αδιαμφισβήτητα θετικό. Ωστόσο, η μάλαξη και το λεμφικό μασάζ για την κάθαρση του ιστού από μεταβολίτες, τα οποία βασίζονται σε επιστημονικά δεδομένα, δεν μπορούμε να πούμε ότι συνιστούν κάποια ιδιαιτερότητα ή καινοτομία της ρεφλεξολογίας. Ακόμα, οι ρεφλεξολόγοι μπορεί να χρησιμοποιήσουν σαν τεκμήριο τις πλείστες μαρτυρίες ασθενών, που θεραπεύθηκαν από κάποιο χρόνιο πρόβλημα ή πόνο. Ωστόσο, οι ασθενείς αυτοί, που συχνά ταλαιπωρούνται χωρίς λύση για πολλά χρόνια, είναι προδιατεθειμένοι να πιστέψουν ότι βοηθιούνται όταν τους δοθεί οποιαδήποτε φρούδα ελπίδα. Αυτό είναι αντίστοιχο με το φαινόμενο placebo που όλοι γνωρίζουμε. Οι γιατροί δεν παρουσιάζουν τον εαυτό τους ως θαυματοποιούς, αλλά προτείνουν λύσεις που ίσως βοηθήσουν. Οι ρεφλεξολόγοι, από την άλλη, υπόσχονται με βεβαιότητα θεϊκά αποτελέσματα.
Το κλίμα της χρόνιας ασθένειας, που έχει κουράσει και απελπίσει τον ασθενή, καθιστά την ρεφλεξολογία ως το φως στο τούνελ που δίνει ελπίδα. Ειδικά, μάλιστα, ως προς τα νευρολογικά συμπτώματα όπως ο πονοκέφαλος, ο πόνος, η ναυτία, το άγχος και η κατάθλιψη, γνωρίζουμε ότι επηρεάζονται από δεκάδες συνιστώσες και θα ήταν πρακτικά αδύνατον μία μάλαξη, να επιλύσει ένα τέτοιο σύνθετο πρόβλημα. Παρόλα αυτά, εάν ο ασθενής πιστεύει ότι η θεραπεία, που λαμβάνει είναι αποτελεσματική, ίσως να αμβλυνθούν, με αποτέλεσμα να παρατηρούμε τις θετικές μαρτυρίες.
Στο σημείο αυτό μπορούμε να αναφερθούμε στην ποιότητα του ερευνητικού υλικού, που έχει δημοσιευθεί από ρεφλεξολόγους. Η μέθοδος που χρησιμοποιείται συχνά δεν καταγράφεται, καθιστώντας τη σύγκριση με άλλες έρευνες δύσκολη. Οι συνθήκες του πειράματος είναι άγνωστες, με αποτέλεσμα να μην γνωρίζουμε, εάν υπήρχαν άλλες σημαντικές συνιστώσες (πχ χαλαρή μουσική που βοηθούσε τον ασθενή κατά τη διάρκεια της θεραπείας), ενώ πολύ σπάνια θα βρούμε στοιχεία για την κατάσταση του ασθενούς σε βάθος χρόνου. Όλα τα παραπάνω, σε συνδυασμό με τα επιστημονικά δεδομένα που αποδεικνύουν την αναποτελεσματικότητά της, δείχνουν σαφώς, ότι η διενέργεια ρεφλεξολογικής συνεδρίας, αν και σπάνια έχει παρενέργειες, δεν έχει να προσφέρει οποιοδήποτε πραγματικό όφελος στον ασθενή, εκτός και αν συμπεριλάβουμε την ψυχολογική ενίσχυση, στην οποία μάλλον οφείλονται και τα οφέλη, που ακούμε γύρω μας.
Ανεξάρτητα με το αν, παρόλα αυτά, πιστεύετε στην ρεφλεξολογία, υπάρχουν ορισμένες καταστάσεις στις οποίες οι γιατροί αναφέρουν ότι αυτή αντενδείκνυται. Σε φλεγμονή οποιαδήποτε αιτιολογίας, οίδημα και οποιαδήποτε νόσο των περιοχών που ο ρεφλεξολόγος πιέζει, είναι εξαιρετικά σημαντικό να αποφύγουμε τη συνεδρία. Αντίστοιχα πράττουμε σε σημεία συστηματικής νόσου, και ειδικά σε περιπτώσεις πυρετού ή λοίμωξης. Στο ίδιο πλαίσιο, οι ρεφλεξολογικές μέθοδοι μπορεί να επιβαρύνουν περαιτέρω τον οργανισμό και να επιδεινώσουν συμπτώματα όπως η διάρροια και ο εμετός.
Τέλος, καλό είναι οι έγκυες να επιζητούν άλλους τρόπους ίασης. Το μήνυμα που προωθούν πολλοί ιατροί είναι να αποφεύγεται η ρεφλεξολογία και οι συνεδρίες να γίνονται μόνο, εάν δοθεί έγκριση από τον θεράποντα ιατρό. Εδώ οφείλουμε να επισημάνουμε ότι ορισμένοι γιατροί θα παραπέμψουν έναν χρόνιο ασθενή σε λύσεις όπως η ρεφλεξολογία και η ομοιοπαθητική, καθώς αυτές μπορούν να βελτιώσουν την κατάστασή του όπως το φαινόμενο placebo, προσφέροντάς του μία εικονική σανίδα σωτηρίας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- The efficacy of reflexology: systematic review, online library. Διαθέσιμο εδώ
- Revisiting reflexology: Concept, evidence, current practice, and practitioner training, pubmed. Διαθέσιμο εδώ
- Foot Reflexology: Recent Research Trends and Prospects. Healthcare (Basel), pubmed. Διαθέσιμο εδώ
- Reflexology treatment relieves symptoms of multiple sclerosis: a randomized controlled study, SAGE Journals. Διαθέσιμο εδώ
- Reflexology Research Doesn’t Put Its Best Foot Forward, Mc Gill. Διαθέσιμο εδώ
- Reflexology Research Doesn’t Put Its Best Foot Forward, liebertpub. Διαθέσιμο εδώ
