Του Κυριάκου Κουρτίδη,
Ο κόκκινος ασιατικός δράκος, τυλίγεται γύρω από τη Λατινική Αμερική, την ίδια στιγμή, που η έλλειψη ενδιαφέροντος των Η.Π.Α και των συμμάχων τους γίνεται έκδηλη.
Η Ουάσιγκτον, θεωρούσε από καιρό τη Λατινική Αμερική ως την πίσω «αυλή» της. Στην περιοχή αυτή επέλεξε το Πεκίνο να αποκτήσει ισχυρά ερείσματα τα τελευταία χρόνια, προκαλώντας ανησυχία στην Ουάσιγκτον σχετικά με την επιθυμία της Κίνας να αμβλύνει την επιρροή των Η.Π.Α εκεί. Οι φόβοι των Η.Π.Α εντάθηκαν, έπειτα από την αναζωπύρωση της αριστεράς και του εθνικισμού στη Λατινική Αμερική, παράλληλα με την άνοδο της ζήτησης για κινεζικά καταναλωτικά προϊόντα και αντιστρόφως, τις βλέψεις της Κίνας για προμήθεια ορυκτών πόρων. Οι πυλώνες αυτής της αμοιβαίως επωφελούς σχέσης ενισχύονται, από την κοινή δυσπιστία προς τις Η.Π.Α και το αμοιβαίο ενδιαφέρον για την επανεγγραφή των κανόνων του διεθνούς συστήματος.
Οι αυξημένες εντάσεις μεταξύ των Η.Π.Α και της Κίνας και ο στρατηγικός τους ανταγωνισμός, αφήνουν πολλούς σχολιαστές ανήσυχους, καθώς η ατμόσφαιρα, όπως διαμορφώνεται από το γεωπολιτικό ανταγωνισμό των δύο, ξυπνάει ολοένα και περισσότερο μνήμες του Ψυχρού Πόλεμου. Όπως και τότε, έτσι και σήμερα, ενώ το επίκεντρο αυτού του ανταγωνισμού εντοπίζεται στο χώρο της δυνάμει ηγεμονεύουσας δύναμης, εν προκειμένω στην Ασία, επεκτείνεται σε όλες τις περιοχές του κόσμου, ιδιαίτερα σε εκείνες τις περιοχές όπου ιστορικά θεωρούνταν σφαίρες επιρροής των Η.Π.Α, όπως η Λατινική Αμερική. Την άλλοτε ανεμπόδιστη ηγεμονία των Η.Π.Α έρχεται τώρα να αμφισβητήσει ένας νέος ανταγωνιστής , η Κίνα, όχι μόνο στο δυτικό Ειρηνικό αλλά και στη Λατινική Αμερική.
Η Λατινική Αμερική τοποθετείται στο Νότο της Αμερικανικής ηπείρου και περιλαμβάνει όλες τις μη αγγλόφωνες χώρες. Φημίζεται, για τις έντονες συγκρούσεις και τις ασταθείς κυβερνήσεις που έχουν επανειλημμένα διαταραχθεί από στρατιωτικά πραξικοπήματα, πλήθος εκ των οποίων κρύβουν την ανάμειξη των Η.Π.Α. Η χρόνια ανισότητα, η αδύναμη οικονομία και η διαφθορά έχουν ενδυναμώσει τις αριστερές ομάδες και τον αντιαμερικανικό λόγο. Η δυσαρέσκεια με τις Η.Π.Α, απόρροια των πικρών αναμνήσεων του παρεμβατισμού και της επιθετικής πολιτικής, αναπροσανατόλισαν τις εμπορικές τους πολιτικές προς την Ασία και σιωπηρά μακριά από τη Δύση, ευνοώντας χώρες όπως η Κίνα, τη δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο.
Η Κίνα ξεκίνησε να επεκτείνει την επιρροή της στη Λατινική Αμερική, τις τελευταίες δύο δεκαετίες, λίγο μετά την ένταξή της στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ) το 2001. Έκτοτε, το κινεζικό εμπόριο με τη Λατινική Αμερική έχει αυξηθεί με εντυπωσιακό ρυθμό. Η Κίνα είναι πλέον ο δεύτερος μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος των χωρών της Λατινικής Αμερικής, πίσω μόνο από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Το Πεκίνο έχει εδραιωθεί ως σημαντικός εμπορικός εταίρος για χώρες της Λατινικής Αμερικής, όπως η Βραζιλία, η Χιλή, η Αργεντινή, η Κόστα Ρίκα και το Περού, πλέον ακόμη και το Μεξικό.
Το επενδυτικό χαρτοφυλάκιο της Κίνας στη Λατινική Αμερική έχει επίσης επεκταθεί σημαντικά, καθιστώντας την περιοχή τον δεύτερο μεγαλύτερο αποδέκτη των άμεσων επενδύσεων του Πεκίνου μετά την Ασία. Με δάνεια ύψους 137 δισεκατομμυρίων δολαρίων σε κυβερνήσεις της Λατινικής Αμερικής, η Τράπεζα Εξαγωγών-Εισαγωγών της Κίνας τοποθετείται στις τάξεις των κορυφαίων δανειστών της περιοχής. Εκτός, από τα άμεσα δάνεια προς τις κυβερνήσεις, το μεγαλύτερο μέρος των κινεζικών επενδύσεων έχει επικεντρωθεί στην ενεργειακή ανάπτυξη, τη διύλιση πετρελαίου και την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Μέχρι τα τελευταία χρόνια, τα κινεζικά επενδυτικά χρήματα στόχευαν τη Βενεζουέλα και επικεντρώνονταν στην εξόρυξη πετρελαίου. Πλέον, εστιάζουν στη Βραζιλία και την Αργεντινή και διοχετεύονται σε περισσότερους τομείς, μεταξύ των οποίων η κατασκευή φραγμάτων, λιμανιών, σιδηροδρόμων καθώς και έργων σχετικών με την ηλιακή και αιολική ενέργεια.
Η κινεζική οικονομική ανάμειξη στη Λατινική Αμερική δεν ήταν ποτέ ισχυρότερη. Φαίνεται ότι το πρωταρχικό ενδιαφέρον της Κίνας είναι οι πρώτες ύλες, όπως ο χαλκός, το πετρέλαιο, το ουράνιο και το λίθιο. Μάλιστα, οι αγορές λιθίου, το βασικό συστατικό των μπαταριών, έχουν εκτιναχθεί, από το Μεξικό και τις λεγόμενες χώρες του Τριγώνου Λιθίου, την Αργεντινή, τη Βολιβία και τη Χιλή, οι οποίες διαθέτουν περισσότερα από τα μισά, γνωστά, αποθέματα λιθίου στον κόσμο.
Οι πρώτες ύλες και το εμπόριο δεν είναι οι μόνοι τομείς που απασχολούν το Πεκίνο. Η Κίνα έχει βρει στη Λατινική Αμερική μια έτοιμη αγορά για την προώθηση κινεζικού στρατιωτικού εξοπλισμού. Αν και στρατεύματα και βάσεις δεν υπάρχουν ακόμη, είναι γεγονός ότι μεταξύ του 2009 και του 2019 η Κίνα πούλησε στρατιωτικό εξοπλισμό 165 εκατομμυρίων δολαρίων στη Βενεζουέλα, τη Βολιβία και τον Ισημερινό (Εκουαδόρ), συμπεριλαμβανομένων αεροσκαφών, ραντάρ αεράμυνας, φορητών όπλων καθώς και εξοπλισμό για αστυνομικές δυνάμεις. Οι κινήσεις αυτές σε συνδυασμό με την κατασκευή δεκάδων λιμανιών από την Κίνα σε όλη την περιοχή, από την Αργεντινή έως το Μεξικό έχουν επιστήσει την προσοχή στην Ουάσιγκτον, όσον αφορά το κίνδυνο που αντιπροσωπεύει η αυξανόμενη οικονομική και στρατιωτική προβολή της Κίνας.
Από τα παραπάνω, γίνεται αντιληπτό ότι οι κρίσιμες κρατικές υποδομές στη Λατινική Αμερική έχουν βρεθεί στο στόχαστρο της Κίνας. Χαρακτηριστικό παράδειγμά είναι το Μεξικό, όπου το 80% των τηλεπικοινωνιών του παρέχεται από κινεζικές εταιρείες. Η δραστηριότητα του Πεκίνου επεκτείνεται και στον διπλωματικό τομέα, όπως αποδεικνύεται από το παράδειγμα της Καραϊβικής, όπου η Κίνα εγκατέστησε την μεγαλύτερη πρεσβεία της στον κόσμο.
Όπως συμβαίνει στην Αφρική, τη Μέση Ανατολή και αλλού στην Ασία, το Πεκίνο χρησιμοποιεί και στη Λατινική Αμερική την οικονομική του δύναμη για να αναγάγει το διπλωματικό του προφίλ και επιρροή. Ο Πρόεδρος Xi Jinping έχει επισκεφθεί τη Λατινική Αμερική έντεκα φορές από την ανάληψη των καθηκόντων του το 2013 και έχει υπογράψει στρατηγικές συνεργασίες –την υψηλότερη κατηγορία που προσφέρει το Πεκίνο σε διπλωματικούς συμμάχους– με επτά χώρες, την Αργεντινή, τη Βραζιλία, τη Χιλή, τον Ισημερινό (Εκουαδόρ), το Μεξικό, το Περού και τη Βενεζουέλα. Το Πεκίνο θέλει, επίσης, να απομονώσει την Ταϊβάν, αρνούμενο το εμπόριο και τις επενδύσεις σε οποιαδήποτε χώρα αναγνωρίζει το νησί ως οτιδήποτε άλλο παρά μέρος της Κίνας. Η πίεση αυτή έφερε πράγματι αποτελέσματα. Ενώ πριν από 20 χρόνια όλη η Λατινική Αμερική αναγνώριζε την κυριαρχία της Ταϊβάν, πλέον, μόνο οκτώ έθνη στην περιοχή εξακολουθούν να την αναγνωρίζουν.
Διαδεχομένη, είναι και η άποψη που υποστηρίζει ότι η Κίνα «εκμεταλλεύεται» τα έθνη της Λατινικής Αμερικής, σπρώχνοντάς τα σε μια «παγίδα» χρέους που συνδέεται με τα πολλαπλά δάνεια. Άλλωστε, η χρήση οικονομικών μέσων και της ήπιας ισχύος για την ανάπτυξη καλύτερων πολιτικών δεσμών με άλλες χώρες είναι μια τυπική κινεζική συμπεριφορά.
Η Κίνα έχει επεκτείνει την ικανότητά της να εξάγει πόρους, να δημιουργεί λιμάνια, να χειραγωγεί τις κυβερνήσεις μέσω επιθετικών επενδυτικών πρακτικών και να χτίζει εγκαταστάσεις διπλής χρήσης. Όμως, ποιος είναι ο λόγος που η Κίνα δείχνει τόσο μεγάλο ενδιαφέρον για την περιοχή; Όπως ήδη αναφέρθηκε, η Λατινική Αμερική είναι πλούσια σε διάφορα μέταλλα, διατηρώντας τα μεγαλύτερα αποθέματα λιθίου στον κόσμο. Ορυκτά όπως το λίθιο είναι ζωτικής σημασίας για τη λειτουργία της οικονομίας του 21ου αιώνα, η οποία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τους ενεργειακούς πόρους. Ως αποτέλεσμα, η Λατινική Αμερική είναι ένα από τα επίκεντρα αυτού του σκληρού στρατηγικού ανταγωνισμού μεταξύ των Η.Π.Α και της Κίνας για την πρόσβαση στα αποθέματα αυτών των δυσεύρετων ορυκτών.
Εν κατακλείδι, από οικονομική και διπλωματική σκοπιά, η Κίνα μπόρεσε να επιτύχει πρωτόγνωρα κέρδη σε μια περιοχή που οι Η.Π.Α «διεκδικούσαν» ως την «πίσω αυλή» τους για περισσότερα από 100 χρόνια. Βέβαια, θα χρειαστεί περισσότερη προσπάθεια, έως ότου το Πεκίνο καταφέρει να υπονομεύσει την ηγεμονική θέση που κατέχουν οι Ηνωμένες Πολιτείες στην περιοχή. Παρά ταύτα, είναι γεγονός ότι η περιοχή εισέρχεται σε μια πολιτική εμπλοκή με μια εξωτερική δύναμη που δεν ενδιαφέρεται για τη δημοκρατία, ενώ φαίνεται πως οι χώρες αυτής, που έχουν σαφώς δοκιμαστεί και συνεχίζουν να δοκιμάζονται, αποκτούν όλο και περισσότερο τον ρόλο του «δούλου», ενός νέου «δυνάστη» ο οποίος αποδεδειγμένα απειλεί όλο και περισσότερο την κυριαρχία του παλιού «δυνάστη».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Haley Britzky, US generals warn China is aggressively expanding its influence in South America and the Caribbean, CNN politics. Διαθέσιμο εδώ
- Murat Sofuoglu, Is the US losing its influence to China across Latin America? TRTWORLD. Διαθέσιμο εδώ
- Milton Ezrati, China’s Latin America Move, Forbes. Διαθέσιμο εδώ
- China moves into Latin America, The Economist. Διαθέσιμο εδώ
