Της Καρολίνας Σόμπτσυκ,
Μέσα στη δίνη των γεγονότων του Τρωικού πολέμου, ένα πρόσωπο από τα τραγικότερα ολόκληρης της ελληνικής μυθολογίας έλκει το ενδιαφέρον, χωρίς όμως να αφήνει στην πράξη τη δική του σφραγίδα, όπως διάφοροι ξακουστοί ήρωες. Παρ’ όλο που δεν πρωταγωνιστεί στο πεδίο των μαχών ή στις παρασκηνιακές εξελίξεις, περνώντας τη μισή της ζωή παραγκωνισμένη και την άλλη μισή ταπεινωμένη, η Κασσάνδρα με τις μαντικές ικανότητες, έχει μείνει γνωστή ως σήμερα ακριβώς για το γεγονός ότι, αν και σε θέση πλεονεκτικότερη έναντι όλων γύρω της, δεν μπόρεσε ποτέ να επηρεάσει τον ρου της ιστορίας. Την ιστορία της συνθέτουν πληροφορίες από διάφορα αρχαία έργα, κυρίως δε τα Ομηρικά Έπη (όπου δεν δίνεται αρχικά κανένα στοιχείο περί προβλέψεων από τον Όμηρο), την Αινειάδα του Βιργιλίου, τον Αγαμέμνονα του Αισχύλου, τις Τρωάδες του Ευριπίδη, τα Κύπρια του Πρόκλου, τα Πύθια του Πινδάρου και την Αλεξάνδρα του Λυκόφρωνος, στην οποία η Κασσάνδρα ταυτίζεται με την επώνυμη της τραγωδίας τοπική θεότητα των Αμυκλών της Σπάρτης.
Κόρη, λοιπόν, των βασιλιάδων της Τροίας, Πριάμου και Εκάβης, η Κασσάνδρα δεν γεννήθηκε μάντισσα. Λέγεται ότι τη μέρα πιθανόν των γενεθλίων αυτής και του δίδυμου αδερφού της Έλενου, οι γονείς τους τούς ξέχασαν μετά τον εορτασμό στο ναό του Απόλλωνα στη γειτονική πόλη Θύμβρη. Την επόμενη μέρα βρήκαν τα παιδιά τους σώα να κοιμούνται, όμως φίδια τους έγλειφαν τα αφτιά. Οι βασιλιάδες τρόμαξαν, ομοίως και τα φίδια που απομακρύνθηκαν μεν, πρόλαβαν, ωστόσο, να τους «καθαρίσουν τους αισθητήρες» των αφτιών, καθιστώντας τους διδύμους πια ικανούς να αντιλαμβάνονται πράγματα που οι υπόλοιποι άνθρωποι δεν μπορούσαν. Προικίζοντάς τους, με άλλα λόγια, με το χάρισμα της μαντικής. Οι μάντεις στην αρχαιότητα έχαιραν θρησκευτικών τιμών και συχνά συμμετείχαν στις εκστρατείες. Ο μεν Έλενος διακρίθηκε στο έντεχνο είδος της μαντικής τέχνης, δηλαδή ως οιωνοσκόπος μελετούσε τη συμπεριφορά των πουλιών. Η δε αδελφή του στο έμφυτο, δηλαδή δεν δρούσε με τη λογική, αλλά βρισκόταν σε παραλήρημα, όταν εμφανιζόταν σε αυτήν το μέλλον ή της αποκαλύπτονταν άγνωστα στοιχεία του παρόντος.
Ο Αισχύλος εισάγει μια άλλη εκδοχή, σύμφωνα με την οποία ο θεός του φωτός, αλλά και της μαντικής, Απόλλων, ήταν αυτός που προίκισε την Κασσάνδρα. Όταν την ερωτεύτηκε, της ζήτησε να πλαγιάσει μαζί του και θα την έκανε μάντισσα. Αφού πρώτα της έδωσε το χάρισμα, αυτή έπειτα αρνήθηκε τη συνεύρεση. Τότε αυτός της ζήτησε προσχηματικά ένα φιλί, αυτή δέχτηκε και τότε ο θεός την έφτυσε στο στόμα. Έτσι, δεν μπόρεσε να της αφαιρέσει το δώρο του, όμως την καταράστηκε να μην γίνεται ποτέ πιστευτή, παρά την ευστοχία των προφητειών της.
Όσον αφορά τις προφητείες που διατυπώθηκαν, αλλά παραμελήθηκαν, οι γνωστότερες είναι οι εξής: Α) Ο αδερφός της Πάρης ως μωρό είχε εγκαταλειφθεί στο δάσος με διαταγή των γονιών τους, επειδή η Εκάβη είχε δει ένα δυσοίωνο όνειρο, ότι αυτός θα έφερνε την καταστροφή της πόλης. Αφού, λοιπόν, ο υπηρέτης που ανέλαβε τη θανάτωση του βρέφους, μετάνιωσε και είπε ψέματα στους βασιλείς, ο Πάρης μεγάλωσε κρυφά στα δάση. Μεταγενέστερα σε βασιλικούς αγώνες, κανονίστηκε να δοθεί ένας εντυπωσιακός ταύρος του αγνώστου ταυτότητος, βοσκού Πάρη ως βραβείο. Ο Πάρης θέλησε να πάρει πίσω το ζώο του, έλαβε μέρος στους αγώνες, νίκησε τα βασιλόπουλα αδέρφια του και αυτοί οργισμένοι επιχείρησαν να τον σκοτώσουν. Τότε ο νέος κατέφυγε στο ναό του Δία ικέτης, οπότε η Κασσάνδρα τον αναγνώρισε ως τον θεωρούμενο από χρόνια ως νεκρό αδερφό τους, σταματώντας την τελευταία στιγμή τον αδερφό τους Δηίφοβο. Β) Κατόπιν η Κασσάνδρα είδε σε όραμα ότι ο Πάρης με κρυμμένη ταυτότητα θα οδηγούσε τους Τρώες στον αφανισμό. Τότε με τη σειρά της έσπευσε ευθύς να δολοφονήσει τον αδερφό της, όμως το δικό της μαχαίρι σταμάτησαν τα αδέρφια της. Γ) Αφού επέστρεψε η αποστολή από τη Σπάρτη με τη νεοφερμένη βασίλισσα Ελένη, η μάντισσα επανέλαβε την προφητεία της για την καταστροφή της πόλης.
Δ) Μετά τη μονομαχία του Αχιλλέα με τον Έκτορα, είδε τον πατέρα τους μετά από ικεσίες προς τον Αχιλλέα να επιστρέφει με την τσακισμένη σωρό του ήρωα αδερφού της. Ε) Από κοινού με το μάντη Λαοκόωντα, ιερέα του Απόλλωνα, κατά τον Βιργίλιο προειδοποίησε τους Τρώες για το περιεχόμενο του Δούρειου Ίππου και προσπάθησε μάταια να αποτρέψει την είσοδο του «δώρου» των Αχαιών μέσα στα τείχη της πόλης. Ζ) Όπως παραδίδει ο Ευριπίδης, η Κασσάνδρα προέβλεψε το γάμο της με τον Αγαμέμνονα, αλλά και το θάνατό της στο πλευρό του. Τα συμβάντα αυτά επιβεβαιώνονται στην Οδύσσεια, όταν ο Οδυσσέας συναντά το νεκρό πια βασιλιά των Μυκηνών στον Κάτω Κόσμο, που του εξιστορεί το τέλος του. Πιο συγκεκριμένα, αμέσως μετά τη νίκη των Ελλήνων στην Τροία, έγινε η μοιρασιά των λαφύρων και μαζί με αυτά των γυναικών των ηττημένων Τρώων. Η Κασσάνδρα έτυχε στον Αγαμέμνονα, ο οποίος την ερωτεύτηκε, την παντρεύτηκε και την πήρε μαζί του στις Μυκήνες. Η σύζυγός του Κλυταιμνήστρα, με ερωτικό σύντροφο τον Αίγισθο, ζηλεύοντας παράφορα την ερωμένη του άντρα της που ήταν υποχρεωμένη να δεχτεί, και δρώντας στο πλαίσιο της κατάρας του οίκου των Ατρειδών, δολοφονεί σύζυγο και ερωμένη. Μαζί τους λέγεται ότι σκότωσε και τα δίδυμα τέκνα που απέκτησε η μάντισσα με τον Αγαμέμνονα, Τηλέδαμο και Πέλοπα.
Μερικές ακόμη πτυχές της ζωής της Κασσάνδρας περιλαμβάνουν: τον αρραβώνα της με τον ήρωα Ορθυονέα, ο οποίος αν και υποσχέθηκε να αποκρούσει τους πολιορκητές της πόλης, βρήκε το τέλος του από τον Ιδομενέα, το βιασμό της από τον Αίαντα από τους Λοκρούς, όταν αυτή με την καταστροφή της Τροίας αγκάλιασε το άγαλμα της Αθηνάς μέσα στο ναό της. Ο Έλληνας την τράβηξε από τα μαλλιά, το άγαλμα σείστηκε και οι συμπατριώτες του έφτασαν αφού ο ναός βεβηλώθηκε. Τέλος, η καταραμένη μάντισσα πέρασε ένα μέρος της ζωής της έγκλειστη, καθώς ο πατέρας της δεν άντεχε τους δυσοίωνους σπαραγμούς της -ωστόσο είχε διατάξει να καταγράφονται οι προφητείες της. Εν κατακλείδι, η φράση της σύγχρονης εποχής «μην ακούτε τις Κασσάνδρες», με αναφορά σε όσους αποπειρώνται να προβλέψουν μελλοντικά γεγονότα, εκτός από εντελώς άστοχη, αποτελεί και το μεγαλύτερο, επαναλαμβανόμενο λάθος που οδήγησε στην καταστροφή ολόκληρου του τρωικού πολιτισμού.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Μήττα, Δήμητρα, Κασσάνδρα, greek-language.gr, Διαθέσιμο εδώ
- Η συγκλονιστική ιστορία της καταραμένης μάντισσας Κασσάνδρας, makeleio.gr, Διαθέσιμο εδώ
- Η καταραμένη μαντική ικανότητα της Κασσάνδρας: Μια από τις τραγικότερες μορφές της Ελληνικής Μυθολογίας, που κανείς δεν έδινε σημασία και δε πίστευε στα λόγια της!, (2021), stoxos.gr, Διαθέσιμο εδώ
- Κασσάνδρα: Η ιστορία της καταραμένης μάντισσας, (2023), pronews.gr, Διαθέσιμο εδώ
