Του Γεώργιου Θεοδωρόπουλου,
Γεώργιος Καραϊσκάκης: «[…] οἱ νόθοι εἶναι ἀξιώτεροι τῶν γνησίων»
Σφοδρότατα συναισθήματα κατακλύζουν κάθε ερευνητή ή απλό αναγνώστη, ο οποίος αποπειράται να φωτίσει ολόπλευρα την πολυθρύλητη αυτή μορφή του έπους της Ελληνικής Επανάστασης, τον Στρατάρχη Γεώργιο Καραϊσκάκη. Η σπουδαιότητά του για τον Αγώνα ήταν μεγαλειώδης, καθώς συνάμα με τον Αρχιστράτηγο Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, αποτελούν τους δύο πυλώνες της Επανάστασης, ο πρώτος στην Ρούμελη κι ο δεύτερος στον Μοριά. Ως γνήσιος Έλληνας και ως άλλος Αχιλλέας, συνδύασε την ίδια ορμή και έκρηξη, μα κυρίως εκείνη την άδολη αγάπη προς την Πατρίδα, η οποία δικαίως τον αξίωσε κατατάσσοντάς τον σε περίβλεπτη θέση στο Πάνθεον των Ηρώων του Γένους. Ως εκ τούτου, το προκεκλημένο δέος λαμβάνει τεράστιες ηθικές διαστάσεις, εάν κανείς αναλογιστεί το ιστορικό χρέος των νεωτέρων Ελλήνων ως προς την πάση θυσία διαφύλαξη των κεκτημένων των Αγωνιστών του 1821, κεκτημένα τα οποία συνοψίζονται στην έννοια μιας μόνο λέξης: Ελευθερία.
Ο Γεώργιος Καραϊσκάκης γεννήθηκε κατά το έτος 1782 – όπως αναφέρει ο συμμαχητής, γραμματέας και επίσημος βιογράφος του, Δημήτριος Αινιάν – στην Σκουληκαριά Άρτας. Ωστόσο, μεγάλη αναστάτωση έχει προκύψει για τον ακριβή τόπο γέννησης του ήρωα∙ αφού όπως συμβαίνει και με άλλες εμβληματικές μορφές της Επανάστασης και εξαιτίας της επικής του δράσης και της περίοπτης θέσης του στην Ιστορία, διάφορα χωριά διεκδικούν την εντοπιότητα αυτού. Ειδικότερα, δύο τόποι διαξιφίζονται για την «πατρότητα» του μεγάλου στρατηγού: η Σκουληκαριά Άρτας και το Μαυρομάτι Καρδίτσας. Προς επίλυση του ανακύψαντος ζητήματος το Ελληνικό Κράτος, μέσω του Υπουργείου Εσωτερικών, θέσπισε το 1927 ειδική επιτροπή η οποία αναγόρευσε το Μαυρομάτι ως επίσημη γενέτειρα του Καραϊσκάκη. Στον αντίποδα, κατά το έτος 2005 η Ελληνική Δημοκρατία – με επίσημο Προεδρικό Διάταγμα – καθιέρωσε στο γειτονικό χωριό Σκουληκαριά δημόσια εορτή προς τιμήν του ήρωα της Ελληνικής Επανάστασης, εντείνοντας περαιτέρω το πολωτικό κλίμα ανάμεσα στα δύο χωριά. Βέβαια, αν κανείς προσέξει επί του χάρτου το συντοπικό χαρακτήρα των δύο περιοχών και αναλογιστεί τις συνθήκες οι οποίες επικρατούσαν στην περιοχή της Θεσσαλίας κατά το έτος γέννησης του ήρωα, θα αντιληφθεί ότι το ζήτημα είναι ήσσονος σημασίας, αφού ο μεγάλος ρουμελιώτης οπλαρχηγός έδρασε υπερτοπικά, θεωρώντας Πατρίδα του όλες τις αλύτρωτες περιοχές.
Αινιγματική αποτελεί και η μορφή του πατέρα του Γεωργίου Καραϊσκάκη, καθώς αναζητώντας κανείς θα διαπιστώσει πως η ιδιότητα αυτή αποδίδεται σε τρεις διαφορετικές μορφές: στον Δημήτριο Ίσκο ή Φωτιάδη, στον κλέφτη Αραπόγιαννο και στον Νικόλαο Πλακιά∙ ενώ οι πρώτοι βιογράφοι του στρατηγού, όπως ο Κωνσταντίνος Παπαρηγόπουλος, υποστηρίζουν ότι ήταν αγνώστου πατρός («Τίς ἤτο ὁ πατήρ αὐτοῦ, ἄδηλον»). Όπως όμως αποκάλυψε η έρευνα του ιστοριοδίφη, Ιωάννη Βλαχογιάννη και άλλων ερευνητών, ο Καραϊσκάκης ήταν καρπός της σχέσης του αρματολού του Βάλτου Δημητρίου Ίσκου ή Καραΐσκου και της Ζωής Διμισκή. Η μητέρα του ήταν από καλή οικογένεια της περιοχής της Σκουληκαριάς, καθότι ήταν πρώτη εξαδέλφη του σαρακατσάνου κλεφταρματολού Γώγου Μπακώλα, για τον οποίο ο Μακρυγιάννης αναφέρει: «Ήταν τίμιος άνθρωπος και γενναίος πατριώτης κι΄αγαθός… Η πατρίς χάριτες χρωστάγει εις αυτό τον γενναίο άνδρα».
Πλείστα είναι τα σενάρια σχετικά με τις συνθήκες υπό τις οποίες η Ζωή Διμισκή, συνέλαβε τον υιό της. Βάσει ερευνών, επικρατέστερη εκδοχή φαίνεται να είναι εκείνη η οποία θέλει την χηρεύσασα – από τον γάμο της με τον Ιωάννη Μαυρομματιώτη – Ζωή Διμισκή να καταφεύγει στο μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου στο Μαυρομάτι Καρδίτσας και να συνάπτει σχέση με τον αρματολό του Βάλτου, Δημήτριο Καραΐσκο. Η Ζωή κυοφόρησε τον υιό της έως ότου ο μικρός Γιώργος έρθει στη ζωή σε μια σπηλιά κοντά στο χωριό Μαυρομάτι. Έπειτα, μητέρα και υιός περιέρχονταν από επαρχία σε επαρχία, προκειμένου να εξασφαλίσουν τα προς το ζην, δεχόμενοι την κοινωνική κατακραυγή λόγω του εκρηκτικού και βωμολόχου χαρακτήρα της καλόγριας μητέρας του ήρωα.
Επίσης, κρίνω απαραίτητο να αναφέρω ως μια εξίσου πιθανή εκδοχή της γέννησης και της ανατροφής του μεγάλου ρουμελιώτη οπλαρχηγού, την ακόλουθη μαρτυρία του Μιχάλη Μυριδάκη, υπαρχηγού του Ναπολέοντα Ζέρβα και του ΕΔΕΣ. Σε σχετικό – για την Εθνική Αντίσταση – βιβλίο του, αναφέρει τις πληροφορίες που του μετέφερε ένας κάτοικος του χωριού Σκουληκαριά της Ηπείρου, κατά την περίοδο του Β΄ ΠΠ. Συγκεκριμένα, περιγράφει ότι βάσει ενός βιβλίου που είχαν εκδώσει κατά το 1843 – δεκαοκτώ χρόνια ύστερα απ’ το θάνατό του Καραϊσκάκη – δώδεκα δημογέροντες της Σκουληκαριάς, αναφερόμενοι στην γέννηση, στους γονείς αλλά και στην ιστορία των πρώτων χρόνων της ζωής του Καραϊσκάκη, κάποιος κάτοικος τον πληροφόρησε πως:
«Ο Γεώργιος Καραϊσκάκης ήταν νόθο παιδί μιας πεντάμορφης κοπέλλας της Σκουληκαριάς, της Διαμάντως Διμισκή και ενός αρματωλού, του Νικολάου Πλακιά κι αυτού κατοίκου της Σκουληκαριάς, και ότι εγεννήθη μέσα σ’ ένα κελλί του Μοναστηριού της Παναγίας της Σκουληκαριάς. Εκεί είχαν κλείσει την Διαμάντω οι δύο κλέφτες αδελφοί της, Κώστας και Γεώργιος, για ν’ αποφεύγη τις ενοχλήσεις των Τούρκων, που είχαν μόνιμα εγκαταστημένα καρακόλια στο χωριό. Γι’ αυτό τον λόγο, αυτή, ύστερα από απόφαση της μάννας της και των αδελφών της, εζούσε στο Μοναστήρι και εφορούσε ράσα χωρίς να είναι καλογρηά. Η Διαμάντω, όταν ζούσε στο Μοναστήρι, εσυνδέθη ερωτικά με τον αρματωλό συγχωριανό της Νικόλαο Πλακιά από τον οποίο και έμεινε παράνομα έγκυος και η εγκυμοσύνη της είχε μείνει μυστική ακόμα και από τον ηγούμενο του Μοναστηριού, Καλλίνικο, συγγενή της Διαμάντως. Ύστερα από σαράντα μέρες μετά την γέννηση του παιδιού ο ηγούμενος του Μοναστηριού, με κάθε μυστικότητα και με το όνομα Ζωή, έστειλε αυτήν και το νεογέννητο στον φίλο του ηγούμενο του Μοναστηριού του Αγίου Γεωργίου στο Μαυρομμάτι της Καρδίτσας, που πριν με επιστολή του τον είχε ειδοποιήσει. Εκείνος για να την προστατέψη την επήρε, χωρίς ράσα βέβαια, για να εργάζεται στην υπηρεσία του Μοναστηριού και να μεγαλώνη το παιδί της. Όταν πέρασαν οκτώ χρόνια, σαν άλλη Ιουδαία ξαναγύρισε στην περιοχή του τόπου της γεννήσεώς της. Εγκαταστάθηκε, σαν Ζωή πάλιν, στο χωριό Δούνιτσα του Βάλτου, γειτονικό χωριό της Σκουληκαριάς. Εκεί εδούλευε και είχε μαζί της το παιδί της Γεώργιο, στο αρχοντικό του Δημητρίου Ίσκου, που σαν τραυματία τον είχε περιποιηθεί στο μοναστήρι τ’ Αη – Γιώργη της Καρδίτσας. Επειδή το παιδί εδούλευε σαν παραγυιός στου Ίσκου και είχε πολύ μαύρο δέρμα, τα παιδιά της Δούνιτσας τον εφώναζαν Καρά του Ίσκου. Επίσης, πρέπει να σημειωθεί πως λόγω του ότι το μυστικό είχε μαθευτεί οι κλέφτες, τα δύο αδέλφια της Διαμάντως, εσκότωσαν τον σπιούνο Νικόλαο Πλακιά, μέσα στον συνοικισμό Γιαννιώτη όταν αυτός οδηγούσε τούρκικο ασκέρι εναντίον τους. Όσο για την πατρότητα του Καραϊσκάκη από τον Νικόλαο Πλακιά πρέπει να πούμε ότι και σήμερα ακόμη τα μέλη της οικογένειας Πλακιά που ζουν στην Σκουληκαριά, έχουν μεγάλη ομοιότητα στην μορφή και τα χαρακτηριστικά του Γεωργίου Καραϊσκάκη. Ύστερα, το πατρώνυμο Καρά του Ίσκου έγινε Καραΐσκος και όπως έλεγε ο ίδιος, πολύ αργότερα, άγνωστο για ποιο λόγο το έκαμε Καραϊσκάκης»
Σύμφωνα με τον Μιχάλη Μυριδάκη, όταν ο Καραϊσκάκης ήταν 12 ετών, η μητέρα του αποφασίζει να εγκαταλείψει την Δούνιτσα Αιτωλοακαρνανίας και να επιστρέψει εκ νέου με τον υιό της στην Σκουληκαριά. Εκεί, «έρημη και μόνη, καταφρονημένη και περιφρονημένη ζη (εκεί) μαρτυρικές ημέρες», μολονότι οι συγγενείς της – Μπακολαίοι – την περιέβαλαν και την προστάτευσαν, μετά από λίγα χρόνια πέθανε. Κατ’ αντιστοιχία, η ζωή του εφήβου Καραϊσκάκη ήταν τραχιά, αφού ως νόθος, έγινε αποδέκτης της κοινωνικής επίκρισης και απομόνωσης από τους συνομήλικους του. Δεδομένης της κατάστασης, λίγο πριν η Διαμάντω Δημισκή πεθάνει, δίνει τον μικρό ως παραγιό στο καρακόλι (σταθμός χωροφυλακής) του Προφήτη Ηλία. «Στο καρακόλι ο απροστάτευτος Καραϊσκάκης έμεινε τέσσερα χρόνια σαν δούλος και έκανε τα θελήματα των Τούρκων. Όταν έγινε 16 χρονών ένας Τούρκος απ’ το καρακόλι τον πήρε για να φορτώσει νερό. Στον δρόμο ο Τούρκος αυτός προσπάθησε να τον κακοποιήση. Ο μικρός κι ασήμαντος τότε υπηρέτης με την εξυπνάδα, την ευκινησία και το θάρρος που είχε, χωρίς να χάση καιρό αρπάζει την πιστόλα του Τούρκου και μ’ αυτήν τον σκοτώνει. Ύστερα απ’ αυτή του την πράξη, έφυγε αμέσως στ’ Άγραφα που ήσαν τα λημέρια του ξακουστού Κατσαντώνη».
Η αξία του ύψιστου αυτού ήρωα, συνοψίζεται στην εξής φράση του συγγραφέα και νομικού Δημήτρη Σιατόπουλου: «Ο Γεώργιος Καραϊσκάκης υπήρξε ένας Πανέλληνας. Η καρδιά του πλάτυνε σ’ ένα αίσθημα αδελφοσύνης όλων των Ελλήνων και η ύπαρξή του υψώθηκε, μέσα στον Εθνικό χώρο, σαν μια φλογερή δύναμη […]». Παρ’ όλο που αναφορικά με το όλο θέμα της πατρότητας και της καταγωγής του Γεωργίου Καραϊσκάκη έχουν ειπωθεί πολλά, κανείς δεν είναι σε θέση να γνωρίζει μετά πλήρους βεβαιότητας τα ακριβή ιστορικά δεδομένα. Όμως, όπως ακριβώς και ο ίδιος ο Καραϊσκάκης ευαγγελιζόταν, καυχούμενος για την νόθα καταγωγή του: «καθώς τά εμβολιασμένα δένδρα εἶναι καλῃτερα τῶν κοινῶν, οὕτω πολλάκις οἱ νόθοι εἶναι ἀξιώτεροι τῶν γνησίων».
Τέλος, ως συνεχιστές των αξίων προγόνων μας, υποχρεούμαστε με περηφάνια να ενθυμούμαστε και να τιμούμε τους ήρωες που τόλμησαν να αμφισβητήσουν την παντοδυναμία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, καθώς επίσης και να εμπνευστούμε από τον Αγώνα τους για Εθνική Ανεξαρτησία. Ορμώμενοι από την ιστορική λαμπρότητα της διακοσαετούς πορείας της νεώτερης Ελλάδας, οφείλουμε να ανταπεξέλθουμε νικηφόρα στις σύγχρονες προκλήσεις και να αναδειχθούμε αντάξιοι της προγονικής μας κληρονομίας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Κάκουρης, Αριστομένης (1959), Ο Γεώργιος Καραϊσκάκης: και το Προς Αυτόν Εθνικόν Χρέος, Αθήνα.
- Αινιάν, Δημήτριος (1977), Η Βιογραφία του Στρατηγού Γεωργίου Καραϊσκάκη, στο: Απομνημονεύματα των Αγωνιστών του 1821, Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις 24 Γράμματα.
- Βλαχογιάννης, Ιωάννης (1922), Τα Ανέκδοτα του Καραϊσκάκης και του Κολοκοτρώνη, Αθήνα: Εκδόσεις Δρόμων.
- Παπαρρηγόπουλος, Κωνσταντίνος (1867), Γεώργιος Καραϊσκάκης, Αθήνα: Εκδόσεις Κυρομάνος.
- Μυριδάκη, Μιχάλης Ι. (1976), Αγώνες της Φυλής: Η Εθνική Αντίσταση ΕΔΕΣ-ΕΘΕΑ 1941-1944, τ. Α, Αθήνα: Ιδιωτική Έκδοση.
