Της Αντωνίας Πετρολέκα,
Η Δανία, ακολουθώντας το παράδειγμα αρκετών ευρωπαϊκών κρατών, όπως η Γερμανία, η Ισπανία, η Γαλλία και η Ολλανδία, αποχωρεί από τη Συνθήκη για τον Χάρτη Ενέργειας (ECT). Η ECT αποτελεί μια πολυμερή συμφωνία, η οποία τέθηκε σε ισχύ στις 16 Απριλίου 1998 και δημιούργησε ένα πλαίσιο ενεργειακής μακροπρόθεσμης συνεργασίας μεταξύ των μελών του. Η Συνθήκη επικεντρώνεται σε διάφορους τομείς, όπως η προστασία ξένων επενδύσεων, μη διακριτικές συνθήκες για την εξασφάλιση αξιόπιστης ροής ενέργειας διασυνοριακά, προώθηση της ενεργειακής απόδοσης και μηχανισμοί επίλυσης διαφορών μεταξύ συμβαλλομένων μερών, επενδυτές και κράτη υποδοχής.
Το αίτιο της αποχώρησης των κρατών εντοπίζεται στο γεγονός ότι η συμφωνία τα τελευταία χρόνια χρησιμοποιείται από εταιρίες ορυκτών καυσίμων και μη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, προκειμένου να μηνύσουν κυβερνήσεις για αλλαγές στο ρυθμιστικό πλαίσιο που απειλούν τις αποδόσεις από συγκεκριμένες επενδύσεις. Η ύπαρξη απειλής μιας δικαστικής αγωγής έχει εμποδίσει την κλιματική πολιτική σε σημαντικό σημείο.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η περίπτωση της Ολλανδίας, όταν η χώρα νομοθέτησε τη σταδιακή κατάργηση της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με καύση άνθρακα, μέχρι το 2030, όπου σε μια προσπάθεια μείωσης των εκπομπών άνθρακα, οι γερμανικές ενεργειακές εταιρείες Uniper και RWE μήνυσαν την Κυβέρνηση βάσει της Συνθήκης. Στο διαιτητικό δικαστήριο κεκλεισμένων των θυρών, όπου διευθετούνται οι διαφορές περί ECT, η RWE ζήτησε αποζημίωση 1,4 δισεκατομμυρίων ευρώ από την ολλανδική κυβέρνηση. Εν τέλει, η RWE συμφώνησε στη σταδιακή κατάργηση του άνθρακα, με αντάλλαγμα το δικαίωμα εξόρυξης λιγνίτη σε περιοχές της δυτικής Γερμανίας.
Παρά το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συμφώνησε σε μια σειρά μέτρων εκσυγχρονισμού για την καλύτερη ευθυγράμμιση της ECT με τους κλιματικούς στόχους, η ύπαρξη μιας ρήτρας μεταρρύθμισης που προστατεύει τις υπάρχουσες επενδύσεις σε ορυκτά καύσιμα για τα επόμενα 10 χρόνια, η Γαλλία, η Ισπανία, η Γερμανία και η Ολλανδία αποφάσισαν ότι ο εκσυγχρονισμός δεν ήταν επαρκής. Ανακοινώνοντας την πρόθεσή τους να αποχωρήσουν από τη Συνθήκη, μπόρεσαν, επίσης, να εμποδίσουν μια προγραμματισμένη ψηφοφορία για τα μεταρρυθμιστικά μέτρα στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει εγκρίνει ψήφισμα που ζητούσε συντονισμένη απόσυρση της Ε.Ε. από τη Συνθήκη. Το ψήφισμα εγκρίθηκε με σημαντική πλειοψηφία 100 ψήφων και ενέπνευσε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να ακολουθήσει το παράδειγμα αυτό. Από την άλλη, η γραμματεία της ECT ήθελε να προχωρήσει σε μια ακόμη ψηφοφορία εκσυγχρονισμού τον Απρίλιο του 2023, η Επιτροπή, όμως, δεν έχει προγραμματίσει συνάντηση και διαπραγματεύεται μια συντονισμένη απόσυρση.
Παράλληλα, σύμφωνα με πληροφορίες, εκτός από τη Δανία, πολλές, ακόμη, χώρες της Ε.Ε., συμπεριλαμβανομένης της Αυστρίας, της Ιρλανδίας και της Πορτογαλίας, είναι κοντά στο να ανακοινώσουν αποχώρηση. Ένα τέτοιο «δεύτερο κύμα» εξόδων θα μπορούσε να προκαλέσει ένα ντόμινο αποχωρήσεων. Η ανακοίνωση της Δανίας είναι ακόμα ένα σημάδι της αυξανόμενης δυναμικής για μια συντονισμένη αποχώρηση από το ECT. Εν μέσω της κλιματικής κρίσης, δεν μπορούμε, πλέον, να αφήνουμε τους μεγάλους ρυπαντές να μηνύσουν τις Κυβερνήσεις για τις κλιματικές πολιτικές τους, πράγμα που επιτρέπει η ECT.
Αυτό το κενό εκμεταλλεύτηκε η βρετανική πετρελαϊκή εταιρεία Rockhopper το 2017, όταν μήνυσε την ιταλική Κυβέρνηση, η οποία εξήλθε από το ECT το 2016, για την απαγόρευση των γεωτρήσεων πετρελαίου στις ακτές της Αδριατικής. Υπάρχει ένας υπαρκτός κίνδυνος κάθε μέρα που τα κράτη της Ε.Ε. παραμένουν στη Συνθήκη, να υποβάλλονται νέες αξιώσεις. Συγκεκριμένα, μόλις τον περασμένο μήνα, ένας Βρετανός επενδυτής υπέβαλε προσφυγή κατά της Σλοβενίας με βάση το ECT, με το ποσό που ζητάει να ξεπερνάει τα 100 εκατομμύρια ευρώ. Ο λόγος της προσφυγής ήταν ότι το έργο του τεχνολογίας fracking θα υποβληθεί σε περιβαλλοντική αξιολόγηση.
Το ζήτημα που εγείρει τα μεγαλύτερα ερωτήματα είναι το κατά πόσο μέσω μιας συντονισμένης απομάκρυνσης τα κράτη θα μπορούν να αποφύγουν αξιώσεις βάσει της σχετικής ρήτρας, σύμφωνα με την οποία τα κράτη μπορούν να μηνύονται για 20 χρόνια μετά την αποχώρησή τους από τη συνθήκη.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- EU exit from climate-killing energy treaty looms», Times of Oman, διαθέσιμο εδώ
- EU exit from climate-killing energy treaty looms», Deutsch Welle, διαθέσιμο εδώ
