Του Στέλιου Καραγεώργη,
Είναι συχνός ο ισχυρισμός στη μεταπολιτευτική Ελλάδα, αλλά κυρίως στην Κύπρο ότι «η Χούντα έγινε για να διχοτομηθεί η Κύπρος». Όμως, με βάση τα μέχρι σήμερα αποκαλυφθέντα, η παραπάνω ρήση δεν φαίνεται να ευσταθεί για μια σειρά από λόγους. Από την πρώτη ημέρα ζωής του καθεστώτος της 21ης Απριλίου, ο συνταγματάρχης Γεώργιος Παπαδόπουλος, ιθύνων νους του καθεστώτος, και αργότερα Πρωθυπουργός, αποσκοπούσε σε μια εθνική επιτυχία στο θέμα της Κύπρου, ώστε να στερεώσει το καθεστώς του, και να αποκτήσει λαϊκό έρεισμα. Παράλληλα, επιθυμούσε να καταδείξει ότι η Ένωση δεν είχε πραγματοποιηθεί, λόγω της ανικανότητας των «φαύλων» πολιτικών που είχαν κυβερνήσει την Ελλάδα έως τότε. Οπότε, πρωταρχικός σκοπός του Απριλιανού καθεστώτος ήταν η Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Ωστόσο, η απειρία των στρατιωτικών σε διπλωματικά θέματα, καταδεικνύεται με την αποτυχημένη συνάντηση στον Έβρο, τον Σεπτέμβριο του 1967, για την οποία η ηγεσία της Ελλάδος ήταν σίγουρη πως θα οδηγούσε σε Ένωση, αλλά κατέληξε σε φιάσκο.
Η απομάκρυνση της ελλαδικής μεραρχίας που είχε αποστείλει η κυβέρνηση Γεωργίου Παπανδρέου στο νησί, από τους Απριλιανούς, δεν αποσκοπούσε στην αποδυνάμωση της αμύνης του νησιού, αν και αυτό επέτυχε. Αυτή η ενέργεια εκ μέρους των Αθηνών ήταν μια προσπάθεια για αποφυγή της πολεμικής αντιπαράθεσης με την Τουρκία, όταν ακόμα δεν είχε στερεωθεί πλήρως το καθεστώς στην Ελλάδα, και προς μη δυσαρέστηση των Αμερικανών, οι οποίοι στήριζαν το στρατιωτικό καθεστώς. Μετά την αποτυχία του Έβρου και την απώλεια του διαπραγματευτικού-αποτρεπτικού πλεονεκτήματος της ύπαρξης της ελλαδικής μεραρχίας στο νησί, η Απριλιανή ηγεσία στράφηκε στην πολιτική της ανεξαρτησίας Κύπρου, εγκαταλείποντας την Ένωση. Ο Παπαδόπουλος στήριξε τις διακοινοτικές συνομιλίες στην Μεγαλόνησο, και πολλές φορές πίεσε τον Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας, Αρχιεπίσκοπο Μακάριο, να είναι υποχωρητικός έναντι των Τούρκων, ώστε να λυθεί το συνταγματικό πρόβλημα, προς ευχαρίστηση των Αμερικανών συμμάχων. Παρ’ όλα αυτά, η νέα πολιτική του Παπαδόπουλου στο Κυπριακό, εύρισκε αντίθετους του σκληροπυρηνικούς αξιωματικούς του καθεστώτος, οι οποίοι τον ανέτρεψαν.
Μετά την ανατροπή του Παπαδόπουλου από ομάδα αξιωματικών, με επικεφαλής τον ταξίαρχο Δημήτριο Ιωαννίδη, στις 25 Νοεμβρίου του 1973, το καθεστώς της Αθήνας θα ακολουθεί φαινομενικά την ίδια πολιτική, στηρίζοντας τις διακοινοτικές συνομιλίες με σκοπό την ανεξαρτησία της Κύπρου, και όχι την Ένωση. Ωστόσο, ο «αόρατος δικτάτωρ» στόχευε στην Ένωση του νησιού, με την μητροπολιτική Ελλάδα, θεωρώντας πως αυτή δεν είχε επιτευχθεί λόγω αντιρρήσεων Μακαρίου, ο οποίος θα έπρεπε να ανατραπεί για να γίνει πραγματικότητα η Ένωση. Το στρατιωτικό καθεστώς στήριξε την δράση της ΕΟΚΑ Β΄, η οποία ευαγγελιζόταν την Ένωση με την Ελλάδα, και την απομάκρυνση του Μακαρίου από την εξουσία, ακόμα και μετά τον θάνατο του ηγέτη της, Γεωργίου Γρίβα.
Συνακόλουθα, το πραξικόπημα εναντίον του Μακαρίου στο μυαλό του Ιωαννίδη, εξυπηρετούσε τον σκοπό της Ένωσης και μόνο. Η καθησυχαστική στάση των Αθηνών απέναντι στην διαφαινόμενη εισβολή της Τουρκίας, είναι απορία της ανικανότητας να προβλέψουν οι στρατιωτικοί την ευκαιρία που δημιουργούσε η ανατροπή του Μακαρίου στην Άγκυρα να ακρωτηριάσει εδαφικά το νησί, θεωρώντας την αντικατάσταση του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας ως «ενδοελληνική υπόθεση». Ωστόσο, ύποπτη μπορεί να θεωρηθεί η στάση των αρχηγών των Τριών Όπλων στην Ελλάδα, και ιδίως του αρχηγού των Ενόπλων Δυνάμεων, Γρηγορίου Μπονάνου, οι οποίοι, παρά την εισήγηση του Ιωαννίδη για πολεμική αντιπαράθεση με την Τουρκία, προτίμησαν την απραξία και την μετάθεση της διαχείρισης της κρίσης στην πολιτική ηγεσία, που ανέλαβε την εξουσία μετά την κατάρρευση του καθεστώτος.
Καταληκτικά, ως στρατιωτικά-εθνικιστικά καθεστώτα, και αυτό της 21ης Απριλίου και το εταίρο της 25ης Νοεμβρίου, στόχευαν σε εθνική επιτυχία στο θέμα της Κύπρου, ακολουθώντας πιο μετριοπαθή πολιτική το πρώτο, και πιο δυναμική το δεύτερο. Δεν προκύπτει πρόθεση των ιθυνόντων να απωλέσουν εν δυνάμει εθνικό έδαφος, μέσω της διχοτόμησης, που επήλθε μετά το καλοκαίρι του 1974. Παρ’ όλα αυτά, οι άστοχοι χειρισμοί του ζητήματος, η ασυνεννοησία μεταξύ εθνικού κέντρου και Λευκωσίας, και το αψυχολόγητο Ιωαννιδικό πραξικόπημα εναντίον του Μακαρίου, χωρίς προηγούμενες εγγυήσεις από Ουάσιγκτον και Άγκυρα για την επομένη ημέρα, οδήγησαν στα τραγικά αποτελέσματα που επικρατούν έως σήμερα στο νησί.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Κρανιδιώτης, Νίκος (1985), Ανοχύρωτη Πολιτεία, Κύπρος 1960-1974, τμ. Α΄, Αθήνα: Εστία.
- Λάµπρου, Γιάννης Κ. (2008), Ιστορία του Κυπριακού, Τα χρόνια µετά την ανεξαρτησία, 1960-2008, Αθήνα: Πάργα.
- Χαζτηδάκης, Μάνος Ν. (2015), Γεώργιος Παπαδόπουλος και Κυπριακό, Αθήνα: Εκδόσεις Πελασγός.
