Της Ζένιας Κουφοπαντελή,
Ο εμμηνορρυσιακός κύκλος συνιστά έναν μείζονος σημασίας δείκτη της υγείας κάθε γυναίκας, παρέχοντας πληθώρα πληροφοριών για την γονιμότητα και την διατήρησή της. Γι’ αυτόν τον λόγο, αποτελεί σημαντικό γνώμονα η σωστή παρακολούθηση και κατανόηση τόσο του κύκλου όσο και των ανωμαλιών του. Φυσιολογικά, κάθε μήνα, μία από τις ωοθήκες εναλλάξ απελευθερώνει ένα ωάριο μέσω της διαδικασίας της ωορρηξίας. Ταυτόχρονα, οι ορμονικές μηνιαίες αλλαγές προετοιμάζουν τη μήτρα για μια εγκυμοσύνη. Όταν πια γίνει η ωορρηξία περί την 14η ημέρα του κύκλου και το ωάριο τελικά δεν γονιμοποιηθεί, το ενδομήτριο αποπίπτει από τη μήτρα μέσω του κόλπου δημιουργώντας μια αιμορραγία συνήθως 4-5 ημερών. Αυτή είναι η έμμηνος ρύση, η οποία θα πρέπει να εμφανίζεται κάθε 21 έως 35 ημέρες.
Μία συχνή διαταραχή του εμμηνορρυσιακού κύκλου αποτελεί η Λειτουργική Υποθαλαμική Αμηνόρροια (Functional hypothalamic amenorrhea — FHA), μία ενδοκρινολογική πάθηση, που προκαλεί παρακώλυση ή και διακοπή της έμμηνης ρύσης. Πρόκειται για μία από τις συνηθέστερες διαταραχές του κύκλου, καθώς υπολογίζεται ότι επηρεάζει περίπου το 15-35% των νέων κυρίως γυναικών.
Διακρίνονται τρεις τύποι της διαταραχής FHA, η σχετιζόμενη με την απώλεια βάρους, με το στρες, και με την έντονη άσκηση. Ιδίως το ψυχολογικό και μεταβολικό στρες αποτελούν τις πλέον σημαντικές αιτίες για την εμφάνιση της διαταραχής, με το άγχος και την απώλεια βάρους να δρουν σε αυτήν την περίπτωση συνδυαστικά. Ως λογικό επακόλουθο, η FHA εμφανίζεται σε άτομα χαμηλού σωματικού βάρους, σε αθλήτριες, χορεύτριες, και σε δρομείς μεγάλων αποστάσεων. Ωστόσο, δεν είναι σπάνια η εμφάνισή της σε άτομα μη αθλούμενα, φυσιολογικού βάρους ή σε άτομα με διατροφικές διαταραχές, όπως η ψυχογενής ανορεξία. Επιπρόσθετα, άτομα με οικογενειακό ιστορικό εμφάνισης αμηνόρροιας διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να πάσχουν μελλοντικά από τη διαταραχή σε σχέση με άλλα, στα οποία δεν έχει εμφανιστεί παλαιότερα σε μέλη της οικογένειάς τους.
Η διαταραχή χαρακτηρίζεται από την αναστολή του άξονα υποθαλάμου- υπόφυσης- ωοθηκών, και κυρίως, από την ελάττωση στην έκκριση της ορμόνης που διεγείρει την έκλυση γοναδοτροπινών (GnRH). Παρά το γεγονός ότι συσχετίζεται με αναπαραγωγικές διαδικασίες, επηρεάζεται το ενδοκρινικό σύστημα στο σύνολό του, αλλά και το σύστημα νευροδιαβίβασης.
Συγκεκριμένα, τα επίπεδα της θυρεοειδοτρόπου ορμόνης (TSH) και της θυροξίνης (Τ4) ελαττώνονται, ενώ μάλιστα δεν παράγεται φυσιολογικά η τριϊωδοθυρονίνη (Τ3), αλλά μία ανενεργή μορφή της, ως μεταβολίτης της Τ4. Επιπλέον, σε συνθήκες χρόνιου ψυχολογικού στρες, επάγεται η έκκριση κορτιζόλης, αλλά και η μείωση στη συγκέντρωση της λεπτίνης, με αποτέλεσμα την ελάττωση της γλυκόζης, της ινσουλίνης και της κισπεπτίνης, παράλληλα με την αύξηση της συγκέντρωσης της γκρελίνης και της αυξητικής ορμόνης. Η κισπεπτίνη διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην άμεση επαγωγή της απελευθέρωσης της GnRH. Επομένως, αναστέλλεται η απελευθέρωση της ωοθυλακιοτρόπου ορμόνης (FSH) και της ωχρινοτρόπου ορμόνης (LH) από την υπόφυση, δεν ενεργοποιείται η έκκριση οιστρογόνων και η ωοθυλακιορηξία δεν πραγματοποιείται. Η προγεστερόνη, επίσης, δεν απελευθερώνεται λόγω της ανωοθυλακιορηξίας, με συνέπεια ολόκληρος ο κύκλος να απορρυθμίζεται μέχρι να εξαφανιστεί πλήρως.
Ένα από τα πρώτα συμπτώματα που εμφανίζονται είναι η ανωοθυλακιορηξία και η βράχυνση της ωχρινικής φάσης του ωοθηκικού κύκλου. Τα σημάδια αυτά εμφανίζονται ακόμη και παρά την φυσιολογική αιμορραγία. Η ανάγκη, λοιπόν, για την διεξαγωγή εξειδικευμένων ελέγχων για τον εντοπισμό των πρώιμων συμπτωμάτων κρίνεται επιτακτική. Άλλα σημάδια της διαταραχής αφορούν στην εμφάνιση ακανόνιστης έμμηνης ρύσης, ολιγομηνόρροιας και εμμηνορρυσιακών κύκλων, που διαρκούν για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από το φυσιολογικό. Το τελευταίο στάδιο της διαταραχής αποτελεί η απώλεια της έμμηνης ρύσης, η οποία δύναται να προκαλέσει την εμφάνιση κολπικής ατροφίας. Εκείνη μπορεί να διαρκέσει από 3 ή 6 μήνες και παραπάνω, ανάλογα με την συχνότητα των εμμηνορρυσιακών κύκλων.
Ο βασικότερος τρόπος για την θεραπεία της διαταραχής σχετίζεται με την αλλαγή ορισμένων συνηθειών της καθημερινότητας του ατόμου. Η αλλαγή αυτή μπορεί να αφορά στην αύξηση του σωματικού βάρους, την ελάττωση της έντονης άσκησης, ή στην προσπάθεια για μείωση των επιπέδων του άγχους. Για παράδειγμα, είναι δυνατή η παραπομπή σε ειδικό διατροφολόγο, με σκοπό την μέτρηση του Δείκτη Μάζας Σώματος, την κατανόηση των θρεπτικών που χρειάζεται να προσλαμβάνει το άτομο, και κατά συνέπεια, την διατήρηση υγιούς σωματικού βάρους. Άλλα άτομα επιλέγουν να συμβουλευτούν ειδικούς ψυχικής υγείας, για γνωσιακή συμπεριφορική ψυχοθεραπεία, κυρίως σε περιπτώσεις διατροφικών διαταραχών ή για την αντιμετώπιση ψυχολογικού στρες. Τέλος, σε άλλες περιπτώσεις, κρίνεται απαραίτητη η χορήγηση αντισυλληπτικών χαπιών ή φαρμάκων γονιμότητας, με σκοπό την επαγωγή έμμηνης ρύσης.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Λειτουργική υποθαλαμική αμηνόρροια, pavlatou.gr. Διαθέσιμο εδώ
- Εμμηνορρυσιακός Κύκλος, drpolyzos.gr. Διαθέσιμο εδώ
- Has Menstruation Disappeared? Functional Hypothalamic Amenorrhea—What Is This Story about? ncbi.nlm.nih.gov. Διαθέσιμο εδώ
- Λειτουργική Υποθαλαμική Αμηνόρροια, upatras.gr. Διαθέσιμο εδώ
- Amenorrhea, mayoclinic.org. Διαθέσιμο εδώ
- Hypothalamic Amenorrhea, clevelandclinic.org. Διαθέσιμο εδώ
