Του Ιωσήφ Νασσάρ Τράση,
Τα τελευταία χρόνια, παρατηρείται μια έκρηξη της αγοράς και της ανάγνωσης βιβλίων και κείμενων αυτοβελτίωσης. Στο ίδιο πλαίσιο εντάσσεται και ο κλάδος του life coaching, στο οποίο καταφεύγουν οι άνθρωποι, προκειμένου να αντιμετωπίσουν τα όποια προβλήματα τους ταλανίζουν. Η άνθιση της αυτοβελτίωσης και του life coaching οφείλεται σε ποικίλους παράγοντες, σημαντικότεροι εκ των οποίων είναι οι πυρετώδεις (κατά περιπτώσεις) ρυθμοί ζωής, ο αγχωτικός χαρακτήρας του βίου, και κυρίως, η άγνοια εκ μέρους των ανθρώπων που αναζητούν καταφύγιο σε αυτού του είδους τις πρακτικές.
Ένα από τα πιο αξιολύπητα ελαττώματα των ανθρώπων, είναι η εμμονή μας με την ηδονή και την ευχαρίστηση. Πολλές φορές, τροποποιούμε και κατευθύνουμε τις ενέργειές μας, σκοτώνουμε τη λογική και θυσιάζουμε τον ευεργετικό ντετερμινισμό, στον βωμό της επίπλαστης ευτυχίας. Η αυτοβελτίωση αξιοποιεί ακριβώς αυτήν την παράλογη ανάγκη, και υπόσχεται έτοιμες και άμεσες λύσεις, που ανακουφίζουν την τροποποιημένη φύση της φυγοπονίας. Εκμεταλλεύεται ακριβώς την ανθρώπινη απελπισία για γρήγορες λύσεις, καθώς και την τάση της «ταχυφαγικής» σκέψης που διακρίνει το είδος μας. Διψάμε για ετεροκατευθυνόμενη βελτίωση και προσωπική ανάπτυξη. Με λίγα λόγια, το α- συνθετικό (αυτο-) στη λέξη αυτοβελτίωση, αντικατοπτρίζει μια εντελώς διαφορετική εικόνα από την πραγματικότητα, αφού οι έτοιμες λύσεις που αναζητάμε δεν πηγάζουν εκ των έσω, αλλά εκ των έξω, αφού αυτό που ψάχνουμε είναι η εφαρμογή εξωγενώς καθορισμένων κανόνων επιδερμικής σκέψης και μηχανοποιημένης συμπεριφοράς.
Υπό το πρίσμα αυτό, η σύγχρονη ευτυχιοκρατία και η τάση της απομόνωσης των θετικών στοιχείων («να τα βλέπεις όλα θετικά!»), το μόνο που καταφέρνει, είναι να βαλσαμώνει τη σκέψη και να αδρανοποιεί τον νου. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω της θετικής υπερδιέγερσης του εγκεφάλου, με όπλο την υπεργενίκευση γελοίων κανόνων ζωής. Η ανάγκη μας για εσωτερική αρμονία και απουσία σύγκρουσης, για ασφάλεια και τάξη, μας καθιστά τα τέλεια θύματα πνευματικής απενεργοποίησης.
Επιπλέον, πρακτική της αυτοβελτίωσης αποτελεί, όχι μόνο η γενίκευση των λέξεων και των «δεουσών» συμπεριφορών, αλλά και η απορρόφηση της διακριτικής ικανότητας των ανθρώπων. Για παράδειγμα, στο βιβλίο «Η δύναμη» της Rhonda Byrne, αναφέρεται: «Η ευγνωμοσύνη θα πολλαπλασιάσει τα πάντα στη ζωή σας. Η ευγνωμοσύνη είναι η γέφυρα από τα αρνητικά συναισθήματα στην ενεργοποίηση της δύναμης της αγάπης! Για να χρησιμοποιήσετε τη δύναμη της ευγνωμοσύνης, εφαρμόστε την. Για οτιδήποτε καλό σας συμβαίνει μέσα στη μέρα, πείτε ευχαριστώ. Όσο μικρό κι αν είναι, εσείς πείτε ευχαριστώ.». Χωρίς να θέλω να υποτιμήσω το συγκεκριμένο απόσπασμα ή το ίδιο το βιβλίο, θα ήθελα να τονίσω ορισμένα σημεία. Η συγγραφέας υποστηρίζει πως η ευγνωμοσύνη θα πολλαπλασιάσει τα πάντα στη ζωή μας. Ωστόσο, ποια είναι αυτά τα πάντα, και κυρίως, με ποιον τρόπο και για ποιον λόγο θα το κατορθώσει αυτό; Στη συνέχεια, ταυτίζει τη δύναμη με την αγάπη, υποστηριζόμενη πως η ευγνωμοσύνη θα φέρει αγάπη.
Με λίγα λογία, η ευγνωμοσύνη αποτελεί πανάκεια, και μέσω αυτής θα μηδενίσουμε τη θλίψη και θα κερδίσουμε την αγάπη. Αυτό, λοιπόν, θα το κατορθώσουμε λέγοντας ευχαριστώ και νιώθοντας υπόχρεοι και ευγνώμονες, για κάθε τι μας συμβαίνει στη διάρκεια της μέρας. Συμπερασματικά, ο τρόπος για να περιορίσουμε τα αρνητικά συναισθήματα και να βρούμε την αγάπη και την ευτυχία είναι να λέμε ευχαριστώ.
Το παραπάνω απόσπασμα είναι αντιπροσωπευτικό της αναδυόμενης αυτοβελτίωσης, καθώς γενικεύει, παροτρύνοντας μας να είμαστε ευγνώμονες για ό,τι μας συμβαίνει. Επίσης, προσπαθεί να περιορίσει τη διακριτική μας ικανότητα, με το να προσπαθεί να μας πείσει για την ομοιότητα των καταστάσεων και των ιδανικών τρόπων διαχείρισής τους. Συνοψίζοντας, η αυτοβελτίωση, και κατ’ επέκταση το life coaching, αποτελούν ένα αδόμητο, αντιεπιστημονικό και ανούσιο πλέγμα κανόνων, παροτρύνσεων και ρηχών αναλύσεων που αδυνατούν να διακρίνουν την πολυπλοκότητα και την ποικιλία της ανθρώπινης ζωής. Υπονομεύουν τη σκέψη, και με ένα είδος αβδηριτισμού, εκμεταλλεύονται το πάθος μας για άμεσες λύσεις που θα φέρουν άμεσα αποτελέσματα και θα αλλάξουν ριζικά τη ζωή μας.
