Της Κατερίνας Ζευγίτη,
Το να εγκαταλείψει κανείς οικειοθελώς την πατρίδα του αναζητώντας ένα νέο τόπο διαβίωσης, που του προσφέρει κάτι διαφορετικό ή κάτι περισσότερο απ’ ό,τι η δική του χώρα, αποτελεί μια συνήθη επιλογή, όχι μόνο στη σύγχρονη εποχή, αλλά και σε κάθε περίοδο της ανθρώπινης ιστορίας. Είναι γεγονός ότι ήδη από τις δεκαετίες του 1950-1960, μεγάλος αριθμός ανθρώπων κατευθυνόταν προς την Αμερική, την Αυστραλία, ή και προς την Γερμανία, η οποία αγκαλιάζει μέχρι και σήμερα κάθε λαό, χαρίζοντάς του αξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης. Στην Ελλάδα, επίσης, μπορούμε να συναντήσουμε ανθρώπους από την Αφρική, την Ασία ή από την Αλβανία, που εγκαταλείπουν την πατρίδα τους, προκειμένου να αποδράσουν από την πραγματικότητα σε αυτή.
Σε αυτό το σημείο, θα πρέπει να σημειωθεί ότι η μετανάστευση είναι μια μορφή ξεριζωμού, είτε εκούσια, είτε ακούσια. Με άλλα λόγια, ως μετανάστευση ορίζεται η μόνιμη ή προσωρινή μεταβολή του τόπου εγκατάστασης ενός ατόμου, ή μιας ομάδας. Έτσι, αποτελεί ένα φαινόμενο πολυδιάστατο και πολυεπίπεδο. Η πολυπλοκότητά του, μάλιστα, οφείλεται στο γεγονός ότι αποτελεί ένα φαινόμενο εγγενές της ανθρώπινης εξέλιξης και συνεπώς, αφορά πολλούς τομείς, όπως αυτόν της οικονομίας, του πολιτισμού, της κοινωνιολογίας, καθώς και της ψυχολογίας. Συμπερασματικά, κάθε μετακίνηση μπορεί να οφείλεται κυρίως σε διάφορες κοινωνικές, οικονομικές, πολιτικές μεταβολές, ή ακόμη χειρότερα, σε πολέμους που ξεσπούν. Οι λόγοι λοιπόν, ποικίλουν και δίνουν κίνητρο για «περιπέτειες».
Καταρχάς, είναι κοινά παραδεκτό, ότι μία από τις βασικότερες αιτίες που οδηγούν τους ανθρώπους στην μετανάστευση είναι τα οικονομικά ζητήματα, τα οποία δεν τους επιτρέπουν να ζήσουν ευπρεπώς. Όταν για παράδειγμα, ένα κράτος έχει υψηλά ποσοστά ανεργίας και μηδαμινές παροχές, όπως ασφαλιστική κάλυψη και η δωρεάν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, καταδικάζει τους πολίτες του στην εξαθλίωση ή στην ανέχεια, εφόσον όχι μόνο δεν μπορεί να τους διασφαλίσει προοπτικές για μια —έστω— μελλοντική επαγγελματική αποκατάσταση, αλλά αδυνατεί και να τους διασφαλίσει τα απαραίτητα αγαθά για την επιβίωση τους. Άρα, οι πολίτες αντικρίζουν τη μετανάστευση ως αναγκαία επιλογή, προκειμένου να εξασφαλίσουν για τον εαυτό τους και τις οικογένειές τους οικονομική σιγουριά.
Επιπλέον, είναι φανερό ότι πολλοί αγώνες για την εγκαθίδρυση της δημοκρατίας και της κοινωνικής ισότητας στάθηκαν αρωγοί στην καθιέρωση δικαιοσύνης στον πλανήτη, αλλά και σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, σε μέρη όπου υπήρχαν τυραννικά καθεστώτα. Παρ’ όλα αυτά, παρατηρείται ότι άτομα που έρχονται αντιμέτωπα μ’ ένα απολυταρχικό καθεστώς ή με μια κυβέρνηση αμφίβολης δημοκρατικότητας, στο πλαίσιο των οποίων καταπατώνται τα ανθρώπινα δικαιώματα και περιορίζεται η δυνατότητα έκφρασης του λόγου, είναι πιθανό να οδηγηθούν στην εξερεύνηση μιας άλλης πατρίδας, στην οποία θα αισθάνονται ελεύθεροι και τα δικαιώματά τους θα γίνονται σεβαστά. Έτσι, προβλήματα πολιτικής φύσεως, σαν τις διώξεις που ασκούνται σ’ αυτές τις χώρες, αναγκάζουν τα άτομα να βρουν άσυλο σε χώρες δημοκρατικά οργανωμένες, όπου δεν προσβάλλεται η αξιοπρέπεια τους.
Ένας ακόμα γνωστός παράγοντας απώθησης, που αφορά μαθητές και φοιτητές είναι το παρεχόμενο επίπεδο σπουδών, ή η δυσκολία πρόσβασης στην σχολή που επιθυμούν και η απουσία προγραμμάτων εξειδίκευσης στον επιστημονικό κλάδο επιλογής τους. «Η φοιτητική μετανάστευση είναι ένα θέμα που απασχολεί έντονα, επειδή οι εκάστοτε κυβερνήσεις ψάχνουν λύσεις ώστε να «μαγνητίσουν» το ταλαντούχο έμψυχο δυναμικό των ελληνικών πανεπιστημίων, που παρουσιάζει ολοένα και εντονότερες τάσεις φυγής. Ας αναλογιστούμε, ότι ένα από τα βασικότερα κριτήρια σύγκρισης δύο ερευνητών είναι οι εμπειρίες που έχουν είτε σε προπτυχιακό, είτε σε μεταπτυχιακό είτε σε επαγγελματικό επίπεδο, στο εξωτερικό. Επομένως, οι μετακινήσεις φοιτητών ήταν ανέκαθεν ένα στοιχείο που χαρακτήριζε την επιστημονική πρακτική και σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να «δαιμονοποιείται». Ειδικά στην Ευρώπη, η συνεργασία των πανεπιστημίων και η ζύμωση του ερευνητικού προσωπικού συμβαίνει εδώ και αιώνες. «Η μετακίνηση είναι στη φύση της έρευνας» όπως τόνισε πρόσφατα ο Janis Liepins, ο πρόεδρος της Ένωσης Νέων Επιστημόνων στην Λετονία.
Είναι λογικό, επομένως, το συμπέρασμα ότι το φαινόμενο της μετανάστευσης θα συνεχίσει, όχι μόνο να υφίσταται, αλλά και να ενισχύεται στα ακόλουθα χρόνια, πάντα μαζί με τις συνέπειες που επιφέρει.
Αρχικά, θα πρέπει να επισημάνουμε ότι η εισροή μεταναστών είναι το ζωτικότερο κομμάτι του εργατικού δυναμικού, το οποίο συχνά φέρει μαζί του γνώσεις και εμπειρίες που λειτουργούν ανανεωτικά για τις ακολουθούμενες μεθόδους από την χώρα υποδοχής. Ως εκ τούτου, γίνεται φανερός ο σημαντικός ρόλος των μεταναστών στην παραγωγική διαδικασία και την οικονομία. Με άλλα λόγια, η απασχόλησή τους δρα αναδιανεμητικά και συνεπάγεται τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας στις τοπικές κοινωνίες. Με αυτόν τον τρόπο, οι αναπτυγμένες χώρες, που προσελκύουν μετανάστες υψηλής επαγγελματικής και επιστημονικής κατάρτισης, επιτυγχάνουν σημαντικά οφέλη, τόσο στους επιμέρους επαγγελματικούς κλάδους, όσο και στον χώρο των επιστημών.
Επιπροσθέτως, ταπεινά ελατήρια όπως η αλαζονεία, το μίσος και η θρησκευτική μισαλλοδοξία, δίνουν τη θέση τους σε αγνά συναισθήματα. Καλλιεργείται το συναίσθημα της αλληλεγγύης και εξαλείφεται ο ρατσισμός σε βάρος των άλλων. Δηλαδή, χάρη στη μετανάστευση, δίνεται η ευκαιρία στους γηγενείς πληθυσμούς να έρθουν σε επαφή μ’ έναν διαφορετικό τρόπο σκέψης και αντίληψης. Πρόκειται για μια διαδικασία συνύπαρξης που ευνοεί και τις δύο πλευρές, εφόσον αμφότεροι, μέσα από τη γνωριμία τους, βαθαίνουν τα αισθήματα σεβασμού τους για τον άλλο λαό, και για το διαφορετικό.
Σε τελευταία ανάλυση, αξιοσημείωτη θα πρέπει να θεωρείται και η επίδραση των μεταναστών στο ασφαλιστικό σύστημα, το οποίο επηρεάζουν άμεσα, καθώς με τις ασφαλιστικές τους εισφορές προσφέρουν έσοδα στα ταμεία τα οποία, ιδίως μετά την κρίση, έχουν υποστεί μεγάλες ζημίες, αλλά και έμμεσα μέσω της βελτίωσης των δημογραφικών δεδομένων. Συνοψίζοντας, μετανάστες, που συχνά αναλαμβάνουν δύσκολες χειρωνακτικές εργασίες, αποτελούν ένα σημαντικό στήριγμα για την τοπική παραγωγή.
Οι σύγχρονες κοινωνίες είναι πλέον πολυπολιτισμικές, πολυφυλετικές και πολυγλωσσικές. Κριτήριο πολιτισμού δεν θεωρείται μόνο το ένδοξο παρελθόν, η ευμάρεια και η πρόοδος, αλλά και ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζουμε κάθε είδους μειονότητα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Κεφ 1.1 – Μετανάστευση Ορισμός και βασικές κατηγορίες, opengov.gr, διαθέσιμο εδώ
- Φοιτητική μετανάστευση: Γιατί όσοι επιστήμονες φεύγουν από την Ελλάδα δεν γυρνούν ποτέ, iefimerida.gr, διαθέσιμο εδώ
- Οι θετικές επιδράσεις της μετανάστευσης στην ελληνική οικονομία, inthecity.gr, διαθέσιμο εδώ
