Tου Βασίλη Μυρλίδη,
Η αλυσίδα αξίας αποτελεί όλα τα στάδια της δημιουργίας ενός τελικού προϊόντος ή υπηρεσίας (κατά το μήκος πολλών εταιρειών), με κάθε στάδιο –από την εισαγωγή πρώτων υλών, την παραγωγή, τη μεταποίηση κ.ά.– να είναι κρίκος της αλυσίδας (Opara, 2003). Στην ουσία, για να δημιουργηθεί ένα προϊόν, να διανεμηθεί και να φτάσει στην τελική του μορφή στον καταναλωτή, η παραγωγή του περνάει από διάφορες φάσεις. Για παράδειγμα, για να δημιουργηθεί και να καταναλωθεί άρτος, πρέπει να παραχθεί σιτάρι, να μεταποιηθεί σε αλεύρι και, έπειτα, να γίνει ψωμί. Κάθε στάδιο σε αυτήν τη διαδικασία προσθέτει αξία, με την τιμή του τελικού προϊόντος να αντανακλά την προστιθέμενη αξία από κάθε φάση δημιουργίας του.
Για να γίνει αντιληπτός ο διαμερισμός της προστιθέμενης αξίας, ανά τα στάδια παραγωγής, που πληρώνει ο καταναλωτής για την αγορά τελικών προϊόντων, θα παρουσιαστούν στοιχεία από την Υπηρεσία Οικονομικών Ερευνών (E.R.S.) των Η.Π.Α. Η υπηρεσία αυτή συλλέγει δεδομένα από το 1993 (time-series), με σκοπό να μετρηθούν οι ετήσιες δαπάνες για εγχώρια παραγόμενα τρόφιμα από άτομα που ζουν στις Ηνωμένες Πολιτείες, παρέχοντας μια λεπτομερή απάντηση στο ερώτημα «τι πληρώνει στην πραγματικότητα $ 1 –κατά μέσο όρο–, το οποίο ξοδεύεται για τρόφιμα;» (Economic Research Service, U.S. DEPARTMENT OF AGRICULTURE). Για αρχή, κάνει διαχωρισμό μεταξύ του «μεριδίου της Φάρμας» (Farm share) και του «μεριδίου Marketing», το οποίο αποτελεί το κομμάτι που πηγαίνει στη μεταποίηση των πρώτων υλών και την εφοδιαστική αλυσίδα τροφίμων. Από την παρακάτω εικόνα, εξάγεται πως για 100 cents του δολαρίου, που προορίζονται για αγορά τελικών προϊόντων, τα 18.3 cents πηγαίνουν στη Φάρμα και η υπόλοιπη αξία (81.7 cents) καταλήγει στα υπόλοιπα στάδια της αλυσίδας αξίας.
Στη συνέχεια, η έρευνα επικεντρώνεται στη μέτρηση της προστιθέμενης αξίας, ανά κάθε ξεχωριστό στάδιο της εφοδιαστικής αλυσίδας (Industry Group Dollar). Φυσικά, το τελικό κόστος των τροφίμων, που πληρώνουν οι καταναλωτές, ισούται με το άθροισμα της προστιθέμενης αξίας από όλα τα στάδια της αλυσίδας αξίας-εφοδιασμού.
Τα στάδια αυτά, σύμφωνα με την έρευνα, κατηγοριοποιούνται σε 12 ομάδες:
- Αγροτική Επιχειρηματικότητα – “Agribusiness”
- Αγροτική παραγωγή – “Farm production”
- Επεξεργασία τροφίμων-Μεταποίηση – “Food processing”
- Συσκευασία – “Packaging”
- Μεταφορά-διανομή – “Transportation”
- Χονδρικό εμπόριο – “Wholesale trade”
- Λιανικό εμπόριο – “Retail trade”
- Υπηρεσίες φαγητού-Εστίασης – “Food services”
- Ενέργεια – “Energy”
- Οικονομικές και ασφαλιστικές υπηρεσίες – “Finance and insurance”
- Διαφήμιση – “Advertising”
- Νομική και Λογιστική υποστήριξη – “Legal and accounting”
Σύμφωνα, λοιπόν, με τα αποτελέσματα της έρευνας, η αξία 100 cents που πληρώνει ο καταναλωτής για τελικά προϊόντα στις Η.Π.Α., το έτος 2021, κατά μέσο όρο κατανέμεται ως εξής (οι εισαγωγές τροφίμων εξαιρούνται στη μέτρηση):
Αν και η μέτρηση αφορά τις Η.Π.Α. και δεν υπάρχει αντίστοιχη μέτρηση για την Ευρωπαϊκή Ένωση, τα μεγέθη αντανακλούν μια εικόνα, σχετικά με την κατανομή του κόστους στα προϊόντα αγροδιατροφής. Όπως εξάγεται από τον πίνακα, οι υπηρεσίες φαγητού είναι αυτές που προσθέτουν το μεγαλύτερο κόστος (30,8 cents), με την επεξεργασία τροφίμων (15.9 cents) και τη λιανική πώληση (11.8 cents) να ακολουθεί. Η τελική τιμή διαμορφώνεται μόνο κατά 9 cents από την αγροτική παραγωγή αυτή καθαυτή. Αν και η διαμόρφωση της τιμής ενός προϊόντος είναι συνάρτηση πολλών παραγόντων, είναι σίγουρο πως, όταν ένας παραγωγός απομονώνεται από τα υπόλοιπα στάδια της αλυσίδας αξίας, χάνει μεγάλο μέρος της προστιθέμενης αξίας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Food Dollar Series- Economic Research Service “U.S. DEPARTMENT OF AGRICULTURE”, ers.usda.gov, διαθέσιμο εδώ
