Της Ιωάννας Μέγα,
Η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής/Υπερκινητικότητας (ΔΕΠ/Υ) είναι μια συχνή νευροαναπτυξιακή διαταραχή που χαρακτηρίζεται από συμπτώματα απροσεξίας, παρορμητικότητας και υπερκινητικότητας, που επιμένει στην ενήλικη ζωή στο 40-60% των περιπτώσεων, με σημαντικές επιπτώσεις στην κοινωνική και επαγγελματική ζωή. Εμφανίζεται πιο συχνά στους άνδρες παρά στις γυναίκες και οι συμπεριφορές μπορεί να είναι διαφορετικές ανάλογα με το φύλο. Η διάγνωση βασίζεται, κατά κύριο λόγο, στην παρατήρηση των συμπτωμάτων συμπεριφοράς. Έχει, επίσης, αποδειχθεί πως η συννοσηρότητα με άλλες ψυχικές διαταραχές (π.χ. κατάθλιψη, διπολική διαταραχή, αγχώδεις διαταραχές, διαταραχές προσωπικότητας, μαθησιακές δυσκολίες κ.λπ.) είναι αρκετά συχνή. Όσον αφορά τα συμπτώματα της ΔΕΠ/Υ μπορεί να είναι ήπια, μέτρια ή σοβαρά και μπορεί να συνεχιστούν και στην ενήλικη ζωή. Η ακριβής αιτία της ΔΕΠ/Υ δεν είναι ξεκάθαρη. Παράγοντες που μπορεί να εμπλέκονται στην ανάπτυξή της περιλαμβάνουν τη γενετική (τα γονίδια μπορεί να παίζουν κάποιο ρόλο), το περιβάλλον (π.χ. η έκθεση σε μόλυβδο ως παιδί) ή προβλήματα με το Κεντρικό Νευρικό Σύστημα σε βασικές στιγμές της ανάπτυξης.
Οι 3 βασικοί τύποι ΔΕΠ/Υ
- Κυρίως απρόσεκτος ασθενής: Η πλειονότητα των συμπτωμάτων πέφτει υπό απροσεξία.
- Κυρίως υπερκινητικός/παρορμητικός ασθενής: Η πλειοψηφία των συμπτωμάτων είναι υπερκινητικά και παρορμητικά.
- Συνδυασμός: Αυτός είναι ένας συνδυασμός συμπτωμάτων απροσεξίας και υπερκινητικών/παρορμητικών συμπτωμάτων.
Θεραπεία
Η ΔΕΠ/Υ δεν θεραπεύεται. Παρόλα αυτά είναι διαχειρίσιμη και ύστερα από κατάλληλη αγωγή, καθοδήγηση και υποστήριξη μπορεί να αντιμετωπιστεί. Παρακάτω αναφέρονται ορισμένοι από τους τρόπους διαχείρισης της ΔΕΠ/Υ:
- Φαρμακοθεραπεία (μεθυλφαινιδάτης, D-αμφεταμίνη, μη ψυχοδιεγερτικά, όπως η ατομοξετίνη και η γουανφασίνη)
- Συμπεριφορική θεραπεία (πρακτική που βασίζεται σε τεκμηριώσεις για τη βελτίωση της ψυχικής υγείας, χρησιμοποιείται σε συνδυασμό με τη φαρμακοθεραπεία)
- Ψυχοκοινωνικές θεραπευτικές προσεγγίσεις (παρεμβάσεις στην τάξη, ακαδημαϊκές παρεμβάσεις, παρεμβάσεις που σχετίζονται με τους συνομηλίκους)
- Εναλλακτικές θεραπείες (νευροανάδραση).
Παρά τη βραχυπρόθεσμη αποτελεσματικότητα της φαρμακοθεραπείας, οι παρενέργειες της, η μερική ανταπόκριση στο φάρμακο και η ένταση χρόνου και κόστους του συνδυασμού θεραπειών λόγω της συμμετοχής πολλών επαγγελματιών, οδήγησαν στην ανάπτυξη εναλλακτικών μη φαρμακολογικών θεραπειών για τη ΔΕΠ/Υ, όπως η νευροανάδραση. Η νευροανάδραση κατατάσσεται στις εναλλακτικές θεραπείες και είναι ουσιαστικά μια μέθοδος «εκγύμνασης» της εγκεφαλικής λειτουργίας μέσω ηλεκτροεγκεφαλογραφήματος. Αποτελεί μια μη φαρμακολογική και μη επεμβατική παρέμβαση που έχει δείξει πολλά υποσχόμενα αποτελέσματα στη διαχείριση των συμπτωμάτων της ΔΕΠ/Υ μακροπρόθεσμα και χωρίς παρενέργειες.
Τι είναι, όμως, η νευροανάδραση και ποια τα οφέλη που προσφέρει στους πάσχοντες από ΔΕΠ/Υ;
Η νευροανάδραση είναι μια διαδικασία που μετρά την εγκεφαλική δραστηριότητα σε πραγματικό χρόνο και την παρουσιάζει ως ανάδραση σε ένα άτομο, επιτρέποντάς του έτσι να αυτορρυθμίζει την εγκεφαλική δραστηριότητα με επιπτώσεις στις γνωστικές διαδικασίες, που συνάγονται από τη συμπεριφορά. Η νευροανάδραση μπορεί να θεωρηθεί μια ενδογενής εκδοχή της εγκεφαλικής διέγερσης, όπου το άτομο αυτο-διεγείρει ορισμένες εγκεφαλικές δραστηριότητες. Η χρήση της νευροανάδρασης για τον έλεγχο των ασυνείδητων λειτουργιών του εγκεφάλου έχει τη δυνατότητα να βοηθήσει άτομα που υποφέρουν από προβλήματα εγκεφαλικής λειτουργίας όπως επιληψία, ΔΕΠ/Υ και σύνδρομο χρόνιας κόπωσης.
Είναι ενδιαφέρον ότι πρόκειται για μια μη φαρμακολογική παρέμβαση, η οποία βασίζεται πλήρως στον εγκέφαλο για να επαναπροσαρμοστεί στη φυσιολογική λειτουργία του. Κατά την εκτέλεση νευροανάδρασης σε θεραπευτικό πλαίσιο, είναι επιβεβλημένη μια ενδελεχής βασική εκπαίδευση, μια ευδιάκριτη τεχνική κατανόηση των ιατρικών συσκευών, του λογισμικού και των κεφαλαίων του (EEG), καθώς και η συνεχής επιμόρφωση.
Πώς λειτουργεί η μέθοδος της νευροανάδρασης;
Η νευροανάδραση βασίζεται σε μια διεπαφή εγκεφάλου-υπολογιστή και υλοποιείται από ένα σύστημα λογισμικού και έναν αγωγό επεξεργασίας, που αποτελούνται συνολικά από πέντε στοιχεία.
- Βήμα 1, 2: Η νευροανάδραση μετρά την εγκεφαλική δραστηριότητα του ίδιου του συμμετέχοντος, η οποία είναι προεπεξεργασμένη.
- Βήμα 3: Οι προεπιλεγμένες παράμετροι του εγκεφάλου (μια συγκεκριμένη ζώνη συχνοτήτων ή ένα δυναμικό εγκεφάλου) υπολογίζονται διαδικτυακά.
- Βήμα 4: Στη συνέχεια, αυτές οι προεπιλεγμένες παράμετροι του εγκεφάλου μεταφράζονται σε σήματα και τροφοδοτούνται στον χρήστη σε πραγματικό χρόνο. Έτσι, επιλεγμένα χαρακτηριστικά της εγκεφαλικής δραστηριότητας γίνονται αντιληπτά για τον συμμετέχοντα.
- Βήμα 5: Μέσω αυτής της ανατροφοδότησης, ο συμμετέχων μπορεί να μάθει να αυτορρυθμίζει τη δική του εγκεφαλική δραστηριότητα, για να αλλάξει άμεσα τον υποκείμενο νευρικό μηχανισμό της γνώσης και της συμπεριφοράς.
Συμπερασματικά, η ΔΕΠ/Υ μπορεί να οδηγήσει σε ασταθείς σχέσεις, κακή απόδοση στην εργασία ή στο σχολείο, χαμηλή αυτοεκτίμηση και άλλα προβλήματα. Μάλιστα, σε πολλούς ασθενείς, τα συμπτώματα της νόσου είναι τόσο σοβαρά σε βαθμό που παρεμποδίζουν την καθημερινή λειτουργία. Ωστόσο, η μέθοδος της νευροανάδρασης παρέχει μοναδικά πλεονεκτήματα σε σύγκριση με άλλες μεθόδους για την αποκάλυψη αλλαγών στον εγκέφαλο και τις γνωστικές διεργασίες που αυτός επιτελεί. Παρόλα αυτά, όμως, επιτακτική κρίνεται η ανάγκη για περαιτέρω έρευνα σχετικά με την αποτελεσματικότητα των ήδη διαθέσιμων και πρόσφατα αναπτυγμένων πρωτοκόλλων νευροανάδρασης (δηλαδή, ο αριθμός των συνεδριών, η στοχευμένη περιοχή του εγκεφάλου, η επιλεγμένη παράμετρος του εγκεφάλου, ο μηχανισμός λειτουργίας) και εκπαίδευση στον τομέα της νευροανάδρασης.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Can neurofeedback provide evidence of direct brain-behavior causality?, Science Direct. Διαθέσιμο εδώ
- Electrophysiological correlates of improved executive function following EEG neurofeedback in adult attention deficit hyperactivity disorder, Science Direct. Διαθέσιμο εδώ
- Attention-deficit/hyperactive disorder (ADHD) in children, Mayo Clinic. Διαθέσιμο εδώ
- Adult attention-deficient/hyperactive disorder (ADHD), Mayo Clinic. Διαθέσιμο εδώ
- Waking the brain-Neuroscience, The Guardian. Διαθέσιμο εδώ
- Neurofeedback as a Treatment Intervention in ADHD: Current Evidence and Practice, PubMed. Διαθέσιμο εδώ
