Της Αριάδνης – Παναγιώτας Φατσή,
Η πορεία του Ελευθερίου Βενιζέλου στην ελληνική πολιτική σκηνή είναι ασφαλώς ένα ζήτημα που έχει σχολιαστεί ποικιλοτρόπως από διάφορους ιστορικούς και πολιτικούς επιστήμονες. Η προσωπικότητα του Βενιζέλου συνεχίζει να εμπνέει την επιστήμη και, όσο απομακρυνόμαστε από τα γεγονότα στα οποία έπαιξε καθοριστικό ρόλο, η ιστοριογραφία γίνεται πιο αμερόληπτη και χάνει τη διάθεση εξιδανίκευσης του ηγέτη αυτού. Το βιβλίο που παρουσιάζουμε σήμερα αποτελεί ένα πόνημα που δεν έχει ως στόχο να αγιοποιήσει τον Βενιζέλο, αλλά, αντίθετα, παρουσιάζει με αντικειμενικότητα τα έργα και τις ημέρες του Κρητικού πολιτικού, από το 1909 έως το 1922.
Το βιβλίο Μεταξύ επανάστασης και μεταρρύθμισης: Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος και Βενιζελισμός 1909-1922, δια χειρός του Αναπληρωτή Καθηγητή της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, στο τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, Σπυρίδωνα Πλουμίδη, κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Πατάκη. Γεννημένος στα Ιωάννινα, το 1974, ο Πλουμίδης ακολούθησε σπουδές Ιστορίας στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο, ενώ πραγματοποίησε τη διδακτορική του διατριβή στο Λονδίνο. Πριν από το συγκεκριμένο πόνημα, είχε συγγράψει και άλλα βιβλία για θέματα Νεότερης και Σύγχρονης Ελληνικής Ιστορίας.
Στο έργο αυτό, ο Πλουμίδης αναλύει την πορεία του Βενιζέλου από το 1909 έως το 1922. Τα τέσσερα σε αριθμό κεφάλαια του βιβλίου παρουσιάζουν και τα σημεία στα οποία δίνεται έμφαση. Το πρώτο κεφάλαιο αφορά την έλευση του Βενιζέλου με τις πιο αισιόδοξες προβλέψεις για το μέλλον, μετά από το Κίνημα του 1909. Πράγματι, ο Βενιζέλος ήρθε στην Αθήνα ως πολυαναμενόμενος πολιτικός και ανήλθε γρήγορα σε νευραλγική θέση, αξιοποιώντας τα εθνικά αιτήματα της περιόδου, χωρίς, όμως, σε εκείνη τη φάση, να δημιουργήσει πολιτειακό ζήτημα, καθώς κατάφερε να διατηρήσει το θεσμό της βασιλείας άθικτο, παρά την αναθεώρηση του Συντάγματος το 1911, ώστε να μη διχάσει τον λαό. Στα πλαίσια του πρώτου κεφαλαίου, αναλύεται και η δημιουργία του Κόμματος των Φιλελευθέρων, αλλά και τα ιδεολογικά τους χαρακτηριστικά.
Στο δεύτερο κεφάλαιο, εξετάζεται η περίοδος 1915-1917, με τη συμμετοχή του Βενιζέλου στον Εθνικό Διχασμό, με αφορμή τη συμμετοχή της Ελλάδας στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο στο πλευρό της Αντάντ, από τη διεθνή σκοπιά. Αντίθετα, το τρίτο κεφάλαιο παρουσιάζει την ίδια περίοδο από την άποψη του εσωτερικού της χώρας, αναφορικά με το πώς προκλήθηκε, εν τέλει, η συνταγματική κρίση που ακολούθησε και χαρακτήρισε την περίοδο. Η θέση του Βενιζέλου για είσοδο στον πόλεμο κρίνεται ως ορθή από τον Πλουμίδη, καθώς, πράγματι, εξυπηρετούσε τα εθνικά συμφέροντα. Εντούτοις, ο συγγραφέας δε διστάζει και να κρίνει τον Βενιζέλο για το γεγονός ότι οι ενέργειές του, στη συνέχεια, επέφεραν τα γεγονότα του Εθνικού Διχασμού.
Σύμφωνα με το βιβλίο, η απόφαση του Βενιζέλου να οδηγήσει ένα ζήτημα εξωτερικής πολιτικής σε συνταγματική κρίση όξυνε τα πάθη, με αποτέλεσμα η εθνική ενότητα, που ορθά είχε διατηρηθεί πριν τους Βαλκανικούς Πολέμους, να απειλείται σε μια επίσης πολύ κομβική περίοδο για τα εθνικά συμφέροντα. Παράλληλα, ο Βενιζέλος έχασε σε υποστήριξη από αρκετές μερίδες του πληθυσμού, καθώς υποστήριξε ακόμη και ακρότητες των Συμμάχων, όπως τον εμπορικό αποκλεισμό της χώρας, ενώ δεν προσπάθησε ούτε τα επόμενα χρόνια να αμβλύνει τα πάθη. Τέλος, το τέταρτο κεφάλαιο αφορά την αναζωπύρωση του Διχασμού, από το 1920 και μετά, καθώς μέσα από την πίστη του λαού στη μοναρχία και τη συσπείρωση των αντιβενιζελικών δυνάμεων, ο Βενιζέλος έχασε τις εκλογές του Νοεμβρίου και η νέα κυβέρνηση που έλαβε τα ηνία επανέφερε τον Βασιλιά Κωνσταντίνο.
Ο συγγραφέας καταλήγει στο συμπέρασμα ότι τόσο η βασιλεία όσο και ο Βενιζελισμός εξήλθαν ως χαμένες πολιτικές ιδεολογίες από τον Εθνικό Διχασμό και κάνει ένα σύντομο σχόλιο για την εξέλιξη του ελληνικού πολιτειακού ζητήματος, αναφορικά, κυρίως, με τη βασιλεία και το συνταγματικό πλαίσιο. Συνολικά, φαίνεται ότι ο Βενιζέλος ήταν πάντοτε υπέρ της αβασίλευτης Δημοκρατίας, αλλά στα πρώτα χρόνια της διακυβέρνησής του επέλεξε να συμπορευτεί με τη βασιλεία. Τούτο, όμως, άλλαξε στα επόμενα έτη, καθώς ο Κρητικός πολιτικός ενθάρρυνε το πολιτειακό ζήτημα, όταν θεώρησε ότι ο βασιλιάς προτάσσει το οικογενειακό του συμφέρον από το εθνικό. Ο Βενιζέλος ήταν ασφαλώς επηρεασμένος και από το πολιτικό ρεύμα του ριζοσπαστισμού και, ιδίως, την πορεία του στη Γαλλία, καθώς επιθυμούσε την εμβάθυνση της λαϊκής κυριαρχίας και θεωρούσε παρωχημένο τον θεσμό της μοναρχίας.
Το βιβλίο του Πλουμίδη δίνει μια εύγλωττη εικόνα της περιόδου και των επιλογών του Βενιζέλου, χωρίς να τον εξιδανικεύει, όπως συνέβαινε σε παλαιότερες μελέτες, γι’ αυτό και ενδείκνυται για τους μελετητές της Σύγχρονης Ιστορίας, αλλά και όσους ερευνούν ή ενδιαφέρονται για την Πολιτική Ιστορία της Ελλάδας.
